De Revisor. Jaargang 9

[p. 2]

[1982/2]

G.T.M. Visser
Bezoek

Op mijn verzoek had Martha de gordijnen niet gesloten, opdat ik door de zon zou worden gewekt. Maar toen ik na een lichte slaap mijn ogen opende, viel de lucht boven de daken niet te doorgronden en in plaats van de zon rees een gezicht omhoog, dat schoksgewijs gevolgd door een in het wit gestoken lichaam halverwege het raam tot stilstand kwam.

Het duurde even voor ik door had dat een man naar mij keek, dat hij tegen het glas tikte en óf de indruk had dat ik nog sliep en mij dus wilde wekken, óf zich wenste te verontschuldigen voor het feit van zijn verschijnen op een hoogte waar de ene mens de ander niet verwacht.

Ik graaide naar mijn bril op het nachtkastje en sloeg de dekens van me af.

‘Even geduld,’ zei ik, meer in mezelf dan tegen de man buiten, die iets gedaald was en met een brede kin op de vensterbank rustte.

Ik stapte uit bed en liep naar de stoel, om vlug iets aan te schieten. Toen ik het raam ontgrendelde, hief de man zijn kin op en bukte, om mij de gelegenheid te geven het over zijn hoofd heen naar buiten te openen. Een golf koude lucht sloeg mij tegen het nauwelijks geklede lichaam. Het raam piepte. Het nam een massa stof en spinrag met zich mee, waarvan het een en ander, hoewel ik het uiteen trachtte te wuiven, neerdwarrelde op de dichte haardos van de man, die onder mij op een in de voortuin geplante ladder stond. Hoe voorzichtig moest hij de uiteinden ervan tegen de muur geplaatst hebben, want ik kon me geen stotend of schrapend geluid herinneren, dat verantwoordelijk was geweest voor mijn ontwaken. Ik zag nu ook een verfpot bengelen aan het verlengde van een sport, en verfspatten op de schouders van zijn werkpak. De man klom omhoog. Ik trok me terug, in afwachting van het opnieuw verschijnen van het gezicht.

Nu ik mijn bril op had, zag ik dat de man een sympathiek, om niet te zeggen grappig gezicht had. Vanuit het bed had ik de trekken ervan niet kunnen ontwaren en onder een dichte, donkere haardos vermoed ik doorgaans geen grappig, maar eerder een streng gevormd gezicht. Overigens viel zijn leeftijd moeilijk te schatten. Het was mogelijk dat hij tien, maar ook dat hij nauwelijks vijf jaar ouder was dan ik. ‘Goedemorgen,’ zei hij, en de oogjes trokken alle geledingen van het gezicht, als een naar één richting te strak aangehaald tentzeil, in de richting van de uitstaande oren.

‘Goedemorgen,’ antwoordde ik, en voegde er als vanzelf aan toe: ‘Ik lag nog in bed, zoals u zag, te wachten op de zon. Maar in plaats van de zon verscheen u. Als u even geduld hebt zal ik mijn best doen een borstel te vinden, waarmee u het raam schoon kunt maken.’

Terwijl ik sprak was ik op de rand van het bed gaan zitten, waarna de man nog verder omhooggeklommen was en nu, met zijn ellebogen binnen op de raampost, zover voorover leunde dat een groot gedeelte van zijn lichaam zich geheel in mijn slaapkamer bevond, als afgesneden van de rest die daarbuiten ongezien en koud nog ergens op de ladder stond. ‘Doet u geen moeite,’ zei hij.

Zijn stem klonk gemoedelijk en van heel dichtbij, zodat ik onwillekeurig dacht: hier hangt bij mij een man naar binnen, en het beeld voor ogen kreeg van vrouwen die in oude volksbuurten hardnekkig uit de ramen hangen.

Al mocht ik aannemen dat de man schilder was, hij maakte geen aanstalten zich als zodanig kenbaar te maken. In de veronderstelling dat ik alle tijd van de wereld had, haalde hij bovendien een pakje shag uit zijn borstzak en begon op zijn gemak een sigaret te rollen.

‘Mag ik me voorstellen,’ zei ik, en kwam half overeind van het bed, maar de man keek op van de sigaret, waarvan hij het vloeitje juist met de punt van zijn tong nat streek, en zei alleen:

‘Ik zou u niet kennen?’

Verder zweeg hij.

Ik zweeg ook, verbluft door het vanzelfsprekend gebaar waarmee hij me maande te blijven zitten. Ik trok onder mij de dekens recht en volgde verbaasd de bewegingen waarmee hij de draden shag uit de uiteinden van het sigaretje kneep.

[p. 3]

Toen hij daarop het resultaat tussen zijn lippen bracht en zorgvuldig proefde, pakte ik onwillekeurig het doosje lucifers van het nachtkastje van Martha en bood hem een vuurtje aan.

‘Bedankt.’

Hij inhaleerde diep en blies de rook uit met een kracht die uiting leek te geven aan een groot gevoel van vredigheid en opluchting.

‘Weet u,’ hernam hij, ‘u woont hier uitzonderlijk rustig, een gegeven feit dat menig invalide man of jonge moeder tot wanhoop zal brengen, maar u, naar ik veronderstel, ten zeerste zal bevallen.’

Hij staarde me aan, met zijn oogjes groot opgezet en de sigaret geklemd in zijn tot een tuit geplooide mond, alsof hij tegelijk met mijn instemming ook een zwak protest verwachtte. Ik moest lachen, wreef in mijn ogen, omdat ik niet wist wat te zeggen, of ook om aan te geven dat ik pas op was en nog niet de gelegenheid had gehad me te wassen of in ieder geval op te frissen. Natuurlijk woonde ik hier rustig, maar was dat iets wat mij alleen beviel? Ik rekte me uit, gaapte en begon, alsof ik geen betere afronding kon vinden, de tenen van mijn linkervoet uiteen te wrikken. Maar hij kuchte.

‘U heeft uitzonderlijk slanke voeten en ook uw handen zijn beslist niet geschapen voor het ruwere werk.’

Ik liet mijn voet vallen en raapte mijn bril op. Zijn bovenlijf wiegde zachtjes op en neer in de opening van het raam. De sigaret stak schuin omhoog in zijn mond en zijn ogen, vrolijk draaiend als balletjes in een roulette, gleden kwasi-onderzoekend van mijn voeten langs het bed de hele kamer rond. Alle schilders van het dorp kende ik van gezicht, maar dit gezicht was me onbekend, al had het iets vertrouwds en wekte de drager ervan de indruk mij te kennen. Mocht deze indruk juist zijn, hoe haar te verklaren? Als het meest waarschijnlijk kwam me voor, dat hij pas in dienst was genomen door één van de mij bekende schilders en dat zijn baas of iemand van de gemeente hem van mij had verteld. Wát, dat was opnieuw een raadsel, want wie wist iets meer van mij, dan dat ik altijd binnen in dit huis verbleef? Had de man overigens geen asbak nodig? Of was het beter dat ik hem niet verder tegemoet kwam, gezien de toch wel opdringerige aard van zijn gemoedelijkheid?

‘U verbaast zich over mij, dat is duidelijk te zien.’

Hij had zich een weinig opgericht en tikte, half van mij afgewend, zijn sigaret af buiten het raam. Terugvallend in dezelfde vooroverleunende houding, kneep hij zijn oogjes dicht en vervolgde bedachtzaam: ‘Ben ik er ver naast wanneer ik beweer, dat u zichzelf voorhoudt nimmer door mensen persoonlijk te worden aangesproken?’

‘Ik begrijp u niet,’ zei ik.

Inderdaad ben ik in de ochtenduren niet de meest alerte mens die men zich denken kan en over het algemeen te karakteriseren als iemand die eerst geleidelijk op gang komt. Maar ik had de vraag, die bevreemdend was omdat zij, nog afgezien van de toon waarop, door een willekeurige schilder in mijn raamopening gesteld werd, op zijn minst ten dele begrepen en voelde me niet op mijn gemak. Wie was deze man, en vooral: was hij wel schilder of had hij zich alleen maar als zodanig vermomd?

‘U begrijpt mij niet. Welnu, dan spijt het me dat ik me niet duidelijker heb uitgedrukt, hoewel uw opleiding, uw werk mag ik wel zeggen, toch voor het tegendeel in zou moeten staan. Maar het kan zijn dat de slaap u nog parten speelt of, andere mogelijkheid, dat u met uw gedachten elders bent, mij wel vóór u ziet, maar niet verstaat en reeds volledig in de ban bent van het werk dat u van plan bent vandaag te gaan verrichten. In dat geval zou ik u moeten vragen of ik u op dit moment niet teveel ben.’

‘O nee,’ haastte ik mij te zeggen, uit die noodlottige voorzorg geen medemens voor het hoofd te stoten, ‘blijft u rustig hangen.’

Het laatste woord had ik nog niet uitgesproken of ik schoot, voorzorg ten spijt, onbedaarlijk in de lach. Hoe uitgebreid hing hij naar binnen! Het had er de schijn van dat hij daarbuiten nog een trede hoger was geklommen, want zijn onderbuik lag inmiddels volledig op de rand van het raam en hij moest zijn hoofd in de nek houden om mij te kunnen blijven aankijken. Ook hij barstte prompt in lachen uit, maar liet daarbij zijn hoofd zo plotseling vallen, dat hij met lichaam en al voorover in mijn kamer was gestort, als hij niet op het nippertje steun had weten te vinden op de radiator onder de vensterbank. Snel was ik opgesprongen om hem te helpen, maar op het moment dat ik mijn hand uitstak, schudde hij het hoofd, zette zichzelf krachtig af en hervond met opvallend gemak zijn oorspronkelijke positie, al had hij buiten even moeite met de ladder.

‘Daar hang ik weer,’ zei hij.

Hij glimlachte en streek met de rug van zijn hand over zijn voorhoofd, dat samen met de rest van zijn gezicht behoorlijk rood was aangelopen. Mijn hart sloeg tegen mijn borst, als had het zelf de buiteling meegemaakt.

‘Dat scheelde niet veel of u was met uw hoofd op de vloer geslagen,’ zei ik en bewoog mijn hand over de vensterbank in de richting van zijn elleboog.

Maar de vrouw in het hoekhuis aan de overkant, die met een kind op de arm voor haar bovenraam stond en het gebeuren zonder twijfel had gadegeslagen, voorkwam met haar nieuwsgierigheid dat ik de schilder omvatte, en bracht mij

[p. 4]

tegelijk het besef terug van de onaanvaardbaarheid van de situatie. De man mocht dan de indruk willen wekken mij te kennen, wij kenden elkaar in het geheel niet. Hij behoorde dan ook aan het hém opgedragen werk te beginnen en ik, al had ik in een moment van zwakte voorgewend geen hinder van zijn aanwezigheid te ondervinden, aan het mijne, dat op mij wachtte in de andere kamer.

Ik raapte de peuk op van de vloer en wierp deze langs hem heen in de stroom van de koude buitenlucht, die mij reeds danig verkilde. Met mijn rug naar hem toe trok ik mijn kousen en schoenen aan.

‘Het wordt de hoogste tijd dat ik me ga wassen en opknappen,’ zei ik.

Resoluut stapte ik naar de deur en had de kruk al in mijn hand, toen hij me nariep:

‘Neemt u wat mij betreft een bad of een douche, ik heb de tijd.’

Geprikkeld keerde ik me om, maar getroffen door de onverzettelijke volheid waarmee zijn lichaam het beeld van de kamer beheerste, antwoordde ik met een vraag die zo ongeveer het tegendeel inhield van wat ik had moeten zeggen: ‘Blieft u een kop koffie?’

En alsof dat een andere verklaring behoefde:

‘Ik moet zelf immers nog ontbijten, dan drink ik er gelijk een mee.’

‘Graag,’ zei hij en wreef in zijn handen. ‘Alles erin liefst.’

De man had de tijd, dat was duidelijk, en door hem zo onbesuisd een kop koffie aan te bieden had ik het mezelf bepaald onmogelijk gemaakt daar verder iets op af te dingen.

Beneden, op de rand van het ochtendblad dat op de eettafel lag, stonden woorden van Martha geschreven. Ik had er geen oog voor en keek naar de ladder voor het raam. Samen met het onder de opstekende wind zich krommende boompje en de heg daarachter vormde zij een vreemde figuur.

De ladder bewoog. Ik liep naar het raam, drukte mijn wang tegen het glas en zag nog juist een schoenzool uit mijn blikveld in de hoogte verdwijnen. Wat nu? Kon ik hem het toezicht op mijn slaapkamer dan niet toevertrouwen? Moest hij zonodig van de gelegenheid gebruik maken naar binnen te klimmen?

Ik dacht er niet aan een douche te nemen en friste mijn gezicht op bij de kraan in de keuken. Pogingen mij de man uit het hoofd te bannen hadden geen zin. Zij liepen alle uit op de onloochenbare vaststelling dat hij zich daadwerkelijk in mijn huis bevond, iets waar ik hem in zekere zin zelf toe had uitgenodigd.

Hoewel, waarom zou ik hem geen koffie mogen aanbieden? Ervan afgezien dat hij te kennen had gegeven er trek in te hebben, kon dat wel eens, ondanks de schijn van het tegendeel, de snelste manier zijn hem aan het werk te krijgen.

Op de terugweg naar boven stampte ik een beetje op de houten treden, teneinde hem niet op het een of ander te hoeven betrappen. Om dezelfde reden klopte ik op de deur, alsof zich daarachter niet mijn eigen kamer, maar die van een vreemde bevond. Op mijn ene hand een dienblad, opende ik met de ander voorzichtig de deur, die ik vanwege de hevige tocht zó vlug weer achter mij moest sluiten dat ik een ogenblik het zekere gevoel had dat de man pal naast me stond.

‘Ha, daar bent u,’ riep hij me toe.

Ik mocht constateren dat hij zich nog altijd in de raamopening bevond, met dit verschil alleen dat hij er nu als een kind in zat. De hakken van zijn schoenen tikten los tegen het metaal van de radiator. Ik reikte hem zijn koffie aan.

‘U hebt het zich gemakkelijk gemaakt, zie ik.’

Hij knikte.

‘Ik heb er al enige uren werk op zitten.’

Met twee handen pakte hij het kopje aan.

‘Kijk eens, u heeft er een koek bij gedaan, dat siert u.’

Zijn oogjes verdwenen, terwijl hij zijn tanden diep in de koek zette, die hij vliegensvlug verorberde. In één reuzeslok dronk hij ook de koffie op, zette het lege kopje naast zich neer op de vensterbank en schoof zijn handen huiverend onder zijn dijen.

Hij had het koud, daar viel niet aan te twijfelen. De wind was buiten onaangenaam aangewakkerd en blies hem vanuit de opening tussen de twee tegenoverliggende huizenblokken volop in de nek. De lucht was bovendien zwaarder geworden en dreigend en plaatste mij voor het probleem dat, mocht het onverhoopt gaan regenen, ik hem toch onmogelijk met doorweekte rug in de raamopening kon laten

[p. 5]

zitten. Wegjagen was niet mogelijk, zeker niet nu ik, onverklaarbaar genoeg, zelfs mijn ontbijt mee naar boven had genomen en, het bord op mijn knieën, mijn boterhammen at alsof ik dat bij voorkeur in zijn gezelschap deed.

‘U hebt er al enige uren werk op zitten, zegt u?’

Hij knikte en liet zich een weinig naar voren zakken.

‘Vanaf vanmorgen vroeg heb ik aan de huizen van uw buren gewerkt. Dit blok was misschien nog niet aan een nieuwe verflaag toe...’

‘U bént dus schilder,’ onderbrak ik hem.

‘Wat had u dan gedacht, zie ik daar dan niet naar uit?’

‘Nee, nee,’ haastte ik mij te zeggen.

‘Ach, maar ik begrijp het al. U kent mij niet. Daarom staat u, rechtgeaarde dorpeling als zelfs u in wezen bent, wantrouwig tegenover mijn bezoek. Maakt u zich niet ongerust. Ik heb mijn diploma's, al kom ik van elders. Ik heb het werk in dit gedeelte van de wijk overgenomen van Mattôt, uw dorpsgenoot, die het vanwege een ziekte zelf niet aankon en aan mij heeft uitbesteed. Het is een flinke klus, zeker als je er alleen voor staat. Maar het zit er nu zo goed als op, wat ik vooral te danken heb aan het weer, dat voor mij de afgelopen week bijzonder gunstig is geweest. Pas nu ik aan het laatste huis van het laatste blok begin, pakken de wolken zich voor het eerst echt samen en flink ook.’

Hij wierp een bezorgde blik over zijn schouder naar buiten, rilde en stak zijn handen diep in de zakken van zijn overall, waardoor zijn lichaam zich plotseling, balancerend op de rand van de vensterbank, languit strekte. Even schommelde hij, terwijl zijn pak een schurend geluid maakte en hij me kwasi verbaasd aankeek. Het volgende moment klapperden zijn schoenen op de vloer en stond hij rechtop voor me.

Onthutst keek ik omhoog langs zijn lange gestalte en zon op een woord, maar voor ik het wist had ik al plaats gemaakt op het bed. Diep zakte het door onder ons dubbele gewicht en van dichtbij klonk het in mijn oor, zo hard dat het laatste stuk brood me ongekauwd in de keel schoot:

‘Begrijpt u, ik heb u voor het laatst bewaard!’

‘Mij?’ snotterde ik en greep een spijl van het bed vast, zowel om de hoest op te vangen, als om te voorkomen dat mijn lichaam in de kuil tegen het zijne zou vallen.

‘Ja, u! Verbaast u dat soms?’

Vooralsnog kon ik geen woord uitbrengen. De hoest kreeg me te pakken. Het lege boterhambordje viel me als vanzelf uit de hand, in het blad op de grond; ik kwam adem tekort. Hij schoot me vriendelijk te hulp en sloeg me enige malen met de vlakke hand stevig op de rug. Dat luchtte op. Ik wiste de tranen uit mijn ogen en zocht, op verhaal komend, steun tegen het hoofdeinde.

‘Mijn verontschuldigingen, als ik u aan het schrikken heb gebracht, dat was niet mijn bedoeling. Ik had niet vermoed, dat het u zo zou verbazen.’

‘O nee?’ riep ik uit, ‘hoe zou ik dan niet verbaasd kunnen zijn, wanneer een onbekende in mijn raam opduikt, doordringt tot op de rand van het bed, en zich aldaar presenteert als iemand... die mij voor het laatst heeft bewaard!’

Het was niet alleen de verf, maar ook een zurige buitenlucht, die doordringend uit zijn werkpak sloeg, zeker nu hij met beide handen over zijn knieën wreef en me vanuit zijn ooghoeken nieuwsgierig opnam.

‘Ik wil graag veronderstellen dat u belang stelt in een onverzorgd raam en eventueel zelfs in het interieur van een slaapkamer,’ vervolgde ik. Maar u moet het me niet kwalijk nemen, wanneer ik me nauwelijks aan de indruk kan onttrekken, dat het u niet zozeer om de staat van dit huis alswel in de eerste plaats om mijn persoon te doen is.’

Had ik me duidelijker kunnen uitdrukken? De man daagde me uit. En al had hij me vriendelijk op de rug geklopt, zijn opdringerigheid had onmiskenbaar het punt bereikt, waarop voor mij een verder wijken vernederend zou worden. Maar mocht ik al gemeend hebben met een dergelijke, voor mij ongewone felheid het uiteindelijk woord te hebben neergezet waar geen ander zich meer achter wringt, dan had hij althans daar niet de geringste moeite mee. Want hij grinnikte, trok voor de verandering het pakje shag uit zijn borstzak en zei laconiek:

‘Natuurlijk is het mij om u te doen.’

Daarop zweeg hij en rolde een sigaret. Werktuiglijk bood ik hem opnieuw een vuurtje aan. Al die tijd stond het raam, nu niet meer gevuld met zijn lichaam, wagenwijd open. De koude wind, die vrij naar binnen joeg en de gordijnen klapperend opwierp, dwong mij het vlammetje met de holte van mijn hand zorgvuldig af te schermen. Hij huiverde, drukte zijn ellebogen in zijn liezen en inhaleerde diep. Het kippevel stond op mijn armen, maar ik kon er niet toe komen het raam te sluiten.

[p. 6]

‘Als het u in de eerste plaats om mijn persoon te doen is, mag ik u dan vragen, waar ik die belangstelling aan te danken heb en hoe het komt dat u mij kent?’

Hij blies de verzamelde rook in een streep omhoog.

‘Hoe zou ik u inmiddels niet kennen, nu ik alle huizen op het uwe na gehad heb. Iedere bewoner had wel iets te vertellen en zo heb ik me geleidelijk een aardig beeld van u kunnen vormen. Niet dat ik er uitdrukkelijk steeds naar heb moeten vragen, dat was niet nodig, een ieder kwam met zijn of haar verhaal geheel uit vrije wil, onwillekeurig bijna.’

Het meest ongehoord was de rustige manier waarop hij sprak, als gold het een vertrouwelijk of oppervlakkig onderonsje. Onder het spreken had hij een been op de rand van het bed gelegd en scheen er zich niet om te bekommeren dat zijn schoen tegen mijn dij drukte en de mogelijkheid bestond dat hij het laken bevuilde. Zijn gezicht schonk me enig vertrouwen, grappig als het was en naar het scheen van nature gevormd tot lachen, maar al het andere dreigde me van mijn stuk te brengen. De woorden die hij sprak sloten me in, als gold het een spel waaraan ik gedwongen was deel te nemen omdat iemand in de veronderstelling verkeerde dat ik de spelregels kende, terwijl ik ze hooguit kon vermoeden. Ongemerkt was het donkerder geworden. De wind had de eerste regendruppels mee naar binnen gevoerd. Hij pinkte tenminste iets weg van zijn gezicht, dat betrok.

‘Wat wilt u van me?’

Hij lachte.

‘Niets, helemaal niets. Alleen één ding: zouden we misschien niet overeen kunnen komen het raam te sluiten, want vooral u, die zo zelden buiten komt, zoudt wel eens een flinke kou op kunnen lopen op deze manier.’

Hij gaf geen krimp. Zijn ogen kropen glinsterend rond, als spinnetjes in het web van zijn gezicht. Ik stond op en liep naar het raam. De wind drukte krachtig mijn bril omhoog. Op de glazen verschenen spatjes. In het noordoosten was het aardedonker geworden. Een opeenstapeling van draaiende wolken kwam snel naderbij. Ik sloot het raam. De gordijnen kwamen tot rust. Het werd minder koud, merkwaardig stil. Achter mij hoorde ik iemand zwaar en omstandig bewegen over het bed.

In zijn volle lengte had hij zich uitgestrekt, zijn achterhoofd in het kussen van Martha, de hakken van zijn schoenen over de rand van het voeteneinde. Het kon me niet meer verbazen. Zonder iets te zeggen keek ik naar buiten, om de regen, die het raam striemde, op de straat en het trottoir te zien slaan. Midden op de dag gingen lichten aan in de huizen aan de overkant. Zij hadden hem van mij verteld en hij had zich geleidelijk een aardig beeld van mij kunnen vormen. De pot verf hing aan de ladder. Had hij zich daar niet om te bekommeren? Verbeeldde ik het me, of snurkte hij al? Als het dan toch zijn bedoeling was geweest onder het mom van valse praatjes hier binnen te dringen, om in het bed waar ik juist uit kwam rust te vinden, dan moest ik daar maar niet te zwaar aan tillen, zelf aan het werk gaan en hem hier laten slapen.

‘Komt u niet naast mij liggen?’

Roerloos bleef ik staan en zag een druppel zijn greep op het glas verliezen. Kwam het door zijn stem, dat ik geen woede in mij voelde opkomen?

‘Wordt u zo gefascineerd door de regen, dat u bij het raam blijft staan?’

‘Ik kijk liever naar de regen dan dat ik hem hoor.’

‘U raakt bedrukt door de regen.’

‘Hoezo?’

‘U bent iemand die aanvankelijk de regen wel heeft kunnen verdragen, maar sinds enkele jaren meer en meer afharkelijk is geraakt van de zon.’

‘Hoe weet u dat?’

‘Ik ken nog zo iemand. Maar komt u naast mij liggen, dat praat gemakkelijker. Bovendien ligt u dan weer op de plaats waar u zoëven nog lag, te wachten op de zon.’

Ik deed mijn schoenen uit en kroop voorzichtig naast hem. Ik had er vrede mee.

Tijdens een noodweer zoals dat nu scheen los te barsten kon ik doorgaans inderdaad niet werken en lag ik nu maar liever naast een schilder op mijn eigen bed dan dat ik, zoals anders het geval was, doelloos voor het raam bleef staan. Hij duwde zijn elleboog in mijn zij bij het uitdrukken van zijn sigaret.

‘Ik heb een broer die in een klooster leeft.’

Zijn stem klonk gedempt, als lagen er naast ons anderen die al sliepen.

‘In een klooster?’

Het weerlichtte. Een seconde was de kamer blauw verlicht. Op drie plaatsen voelde ik zijn lichaam tegen het mijne

[p. 7]

aanliggen. Ik had zijn gezicht willen zien, maar keek niet opzij.

‘Vroeger kreeg je mijn broer met geen stok de deur uit. Sinds hij franciscaan is geworden aanbidt hij de zon.’

Hij draaide zijn hoofd naar me toe en bracht zijn mond dicht bij mijn oor.

‘In zijn laatste brief schreef hij me dat de zon het gulst is en misschien alleen wérkelijk schijnt voor mensen die een beschouwelijk leven leiden zoals hij.’

Hij hield zijn adem in.

‘Hoe kan uw broer zoiets beweren?’

Het geruis van de neerstortende regen was aangezwollen. Uit de verte kwam een zwak gerommel. Ik moest vrezen dat hij, weggedoken als hij lag onder mijn oor, mij niet had verstaan.

‘Och,’ fluisterde hij,’ als mijn broer niet zingt of prevelt, dan mijmert hij. Zijn klooster ligt ver van de bewoonde wereld, omgeven door een bos met wandelpaden waar geen leek ooit komt. Daar wil hem nog wel eens het een en ander te binnen schieten, dat zult u begrijpen. Zijn brieven staan vol met invallen en uiteenzettingen waarvan ik me zo kan voorstellen dat ze u bijzonder interesseren... Raakt het innerlijk van een mens verstopt, dan komt zelfs de zonnigste dag niet tot leven en zwijgt het schoonste landschap. Maar opent zich al is het maar een eerste kier, dan hecht zich daar de zon onwrikbaar vast en breekt het hele hart open... Mag ik weten wat u van die woorden vindt? Bevallen ze u, maken ze u jaloers?’

Een fragment schoot me te binnen, uit het boek van een dichter die me dierbaar is, maar ik zweeg, in de ban van de adem die hij met tussenpozen hard in mijn oor stootte.

‘Mij bevielen ze onmiddellijk niet!’

Oef. Waarom schreeuwde hij? Wat interesseerde mij zijn broer? Wilde hij mijn mening horen of moest hij een mededeling kwijt van vertrouwelijke aard, iets waar het samen op bed liggen mogelijk om vraagt?

‘Heeft u een hekel aan uw broer?’

‘Ik heb hem teruggeschreven dat de zon mij bij het buitenwerk onmisbaar is en dat we als het warm is met de kinderen naar het strand trekken. Ik zou ook u een vraag willen stellen, daarna doe ik er het zwijgen toe en kunnen we in alle rust het einde van de bui afwachten. Hoe is het mogelijk dat mensen, zo oud en verstandig als u en ik, het in hun hoofd halen monnik te worden?’

Was hij hiervoor binnengedrongen, om me deze vraag te stellen?

‘Is dat de vraag?’

‘Ja, en u zult er het juiste antwoord op weten.’

‘Als ik het niet weet?’

‘U weet het.’

‘Dat mag u niet beweren. Ik kan me zo véél overwegingen voorstellen die iemand ertoe brengen de wereld op deze manier vaarwel te zeggen. Maar als u er op staat dat ik er één in het bijzonder noem, dan lijkt mij een onwankelbaar geloof in God de belangrijkste toe.’

‘Dat meent u niet.’

‘Goed, ik kan me voorstellen dat iemand zo genoeg heeft van deze wereld, dat hij zijn toevlucht in een klooster zoekt, maar zonder geloof zou hij juist die stap toch nooit doen!’

Het onweer naderde nu snel. De slagen volgden kort op het weerlicht. Het was me opgevallen dat ik hem niet meer rook. De zurige lucht had mijn reukvermogen blijkbaar uitgeput. ‘Waarom geeft u zo'n voor de hand liggend antwoord? Dat had ik ook wel uit de mond van uw buren kunnen vernemen wanneer ik hen er naar gevraagd had! Denkt u nu echt...’ Een knetterende bliksem onderbrak zijn gefluister. Hij richtte zich op. Ik veronderstelde dat hij uit bed wilde stappen. Maar in plaats daarvan kroop hij half bovenop mij en stak zijn kin fors in mijn hals. Zijn droge lippen raakten mijn oor.

‘Wie heeft daar wat aan, wat u zich allemaal voor kunt stellen?’

Ik verroerde me niet. Hij hield me ook nergens nadrukkelijk vast.

‘Ik niet en u zelf nog het minst. Daarom zal ik, waar u daartoe niet bereid bent, zelf het antwoord geven. Het is het enig juiste in uw en mijn verband. Gelooft u nu werkelijk dat iemand zich opsluit, omdat hij genoeg van de wereld heeft en alleen wil zijn? Het enige en diepste verlangen dat hém bezielt is daar, in die wereldvreemde eenzaamheid voorgoed genoeg van de wereld te krijgen!’

Hij hijgde. Zijn borst drukte zwaar op de mijne. Was dit het wat hij had opgemaakt uit wat ze hem (...)? Met geweld stootte ik mijn hoofd tegen het zijne en duwde hem krachtig van me af. Hij slaakte een zucht en liet zich lijdzaam terug

[p. 8]

op zijn plaats vallen, waar hij zich op zijn rug draaide en roerloos bleef liggen.

Wanneer zou zijn broer zijn ingetreden? In de tijd dat dat gebruikelijk was en in aanzien stond of nog pas kortgeleden? Zou hij ook eerst schilder zijn geweest en buiten voor de ramen op een ladder hebben gestaan? Of had hij het niet willen worden?

Ik wilde het hem vragen. Maar viel hier iets te vragen? De een zoekt buiten, de ander binnen wat ruimte voor zichzelf. Bovendien kende ik zijn naam niet. Hij had het niet nodig gevonden dat wij ons aan elkaar voorstelden. Ik wierp een snelle blik opzij en zag zijn oogjes glinsteren. Strak keek hij langs me heen naar het raam, dat de regen buitensloot, maar voor het oog ontsloot in zijn donkere hardnekkigheid. Het noodweer had de mensen naar binnen gejaagd. Ook een schilder had moeten schuilen en door dit raam heen bij mij zijn toevlucht gezocht. Daar zou ik het op kunnen houden, ware het niet dat deze schilder zich mijn bed had toegeëigend en zojuist nog bovenop mij had gelegen, om mij een antwoord in het oor te fluisteren dat niet hij, maar ik had moeten geven. Lachte hij? Het bed trilde.

Ik keerde mijn kussen om, teneinde wat zachter te liggen en mijn hoofd te verkoelen. Ik luisterde naar het water dat maar neer bleef storten, naar het onweer dat overdreef. Ik dacht niet aan Martha, noch aan het werk dat vergeefs op mij had liggen wachten in de andere kamer. Ik dacht aan het zachte lachen dat verstomd was in het lichaam naast mij, dat roerloos en stil, net niet tegen mij aan, lag te wachten op het einde van de bui.