De Revisor. Jaargang 7

[Gipsverband (vervolg)]

vasteland. De treinen waren overvol van mensen die de feestdagen in het noorden gingen doorbrengen. Ik voelde me sterk genoeg om de reis op een klapstoeltje in het gangpad uit te zitten.

Napels, 22 december '77, pension ‘Gran Sasso’: geen Flix, geen Thjummi. In het atelier op de Monte Echia; geen Flix, geen Thjummi. Ik nam mijn intrek in ‘Gran Sasso’, waar dat verloederde, frêle, Edith Piaf-achtige vrouwtje me voor een tweepersoons kamer liet betalen, omdat er geen singolo's meer waren. Die dag en de volgende slenterde ik onophoudelijk op en neer tussen het pension en Flix' atelier. Het kerstfeest moest nog beginnen, maar de lucht was al vol exploderend vuurwerk, dat met het oog op Nieuwjaar aan stalletjes op het Piazza Garibaldi verkocht werd, - met name aan armoedige straatschoffies. Geld voor brood was er niet, wel voor rotjes, die hier de omvang en de kracht en het oorverdovende van voetzoekers hadden. Nerveus als een hond werd ik ervan.

's Avonds zocht ik Flix (en Thjummi) in de pianobars, waar ik ze al evenmin vond. Ik kwam niet in de verleiding sigaretten te kopen. Een hoertje in de Boston Blackies had Flix er een week tevoren voor het laatst gezien.

Vrijdag de drieëntwintigste maakte ik, zo tussen zes en acht 's avonds, een moeilijk uurtje door. Als ik even na achten op de trein naar Rome stapte en daar de trein van half twaalf naar Amsterdam nam, kon ik op kerstavond nog net voor middernacht in het ouderlijk huis zijn. Ik zou in Arnhem moeten overstappen op de trein naar Den Bosch en daar weer op die naar Eindhoven. Was in Eindhoven de laatste stoptrein richting Weert al weg, dan kon ik nog altijd per taxi naar Heeze gaan. Ik zag me al verfomfaaid maar triomfantelijk uit de taxi stappen en mijn moeder omhelzen... een bad nemen... plaats nemen in de huiselijke kring rond de kerstboom... met mijn broer en zus drinken van de meegebrachte Italiaanse wijn... Waarom was dit beeld opeens zo waanzinnigmakend aantrekkelijk? Er was maar één manier om het onschadelijk te maken: me haarscherp voor ogen stellen hoe mijn vader ons kerstfeest jaar op jaar had verpest. Thuiskomend van de nachtmis, engelenzang nog in de oren, troffen wij hem vaak dronken en tierend aan op de drempel van een leeggezopen kelder. Zo waren de komende dagen al bij voorbaat verkankerd. Nee, thuis had ik niets te zoeken.

Kerstmis '77 werd een marteling voor me. Het regende in Napels en al z'n fantastische inwoners, die op de straat thuishoren, bleven binnen aan het kerstmaal. Ik bezocht hier en daar een kerststal, soms met levende have, en wandelde door gore, natte wijken. Kleine jongens gooiden sissend vuurwerk tussen mijn benen. In de New York Bar, waar bemanningsleden van het vliegdekschip elkaar een Happy Christmas kwamen wensen, dronk ik kleine flesjes Heineken en dacht aan mijn woning in de Pijp, waar bij een bepaalde wind soms de sterke gerstgeur van de Heinekenfabriek aan de Stadhouderskade binnendrong.

Ondanks alle treurigheid nam ik van niemand gevulde sigaretten aan - tegen betaling niet en niet gratis.

Onvermoeibaar bleef ik mijn kijkjes nemen op de Monte Echia, waar Flix' atelier permanent verlaten was. Tussen de geblindeerde auto's stond ik over de stad uit te kijken, waar Flix en Thjummi ergens in een kamer hun liefde vierden. Nieuwjaarsknallen in de diepte.

Pas de dag vóór oudjaar trof ik ze allebei op het atelier. Flix was aan het werk; Thjum hing zowat gekruisigd in het ijzeren frame, van top tot teen verpakt. Ruim een maand had ik hem niet gezien, Thjum, en nu het zover was, hoorde noch zag hij me binnenkomen. Maar ook de beeldhouwer had weinig oog voor me. Hij had haast, was jachtig in de weer. Bleek dat hij me een telegram gestuurd had met een adreswijziging. Naar een telegram had ik in Messina niet gevraagd. Thjummi was twee dagen tevoren pas aangekomen. Hij was gezwicht voor het voorstel van zijn ouders, de rijke Schwantjes, om de kerstdagen bij hen in Berg en Dal door te brengen. Daarover was Flix nu ontstemd, maar vooral omdat hij Thjum bij zijn werk nodig had. Thjum, als acteur, kon ‘sterven’ en van ‘sterven’ hadden de femmenielli nu juist geen benul gehad. Er moest een hoop tijd worden ingehaald.

Flix' werkruimte was bevolkt door imitaties van Pompejiaanse doden. De achtergelaten cocons van de travestieten. Wat opviel was de verkrampte houding van de meeste van

[p. 16]

deze doden. ‘Pompei funebri’ stond in Flix' hanepoten op de muur geschreven. Op de etalageruit van een begrafenisonderneming had hij pompe funebri zien staan, - term die hij lichtelijk gewijzigd bestemd had voor zijn eerstvolgende expositie. Voluit: ‘Pompei funebri - de duizend doden van Felix Mennen’.

Flix leek me veranderd in die drie weken. Hij was volledig bezeten geraakt van zijn project. Zelfs zijn geliefde werd er ondergeschikt aan gemaakt. Keer op keer werden stukjes gipsverband op Thjum's gladgeschoren en met olijfolie ingesmeerde lichaam aangebracht. Was het bruidskleed compleet, dan moest Thjum sterven. Kreperen. Maar voorzichtig. Niet te abrupt. Stijfjes. En was hij eenmaal gestorven, dan gaf Flix hem de ‘doodsteek’ of de ‘genadesteek’, zoals ze dat noemden: op steeds weer een andere plaats dreef hij de punt van een grote schaar in Thjum's harnas. Vervolgens knipte hij het langs vantevoren getrokken stippellijnen open. Zo werd het harnas plaat voor plaat van de gestorven Jeanne d'Arc weggenomen. Beenstukken, borstkuras en ten slotte de helm. Hij kronkelde soms van pijn als onvoorziene haartjes werden meegetrokken. Met Flix' toegenomen monomanie leek Thjummi me verre van gelukkig.

Oudejaarsavond. Thjum's sterfscène was Flix nog te geposeerd. ‘Sterf! Sterf dan toch, in godsnaam! Dat is toch geen doodgaan zo... 't Moet werkelijker... realistischer. Je hebt toch wel eens iemand zien kreperen... of niet soms? Denk aan je ouwe moer die krepeert!’

Maar Thjummi, verpakt, hoorde hem niet.

Bij de harde knal van een stuk vuurwerk dat op het plein werd afgestoken, schoot Flix' schaar uit en verwondde Thjum. Meer dan wat haastige troost had Flix voor zijn vriend niet over. Ze gingen door. Vanaf tien uur nam het geknal buiten gestaag toe. De knallen enerveerden Flix; hij liet steeds vaker gereedschap uit zijn handen vallen. Thjum deed zijn uiterste best. Tussen elf uur en half twaalf zag ik hem zijn beste sterfscène spelen. Flix knipte het gipsverband open. Toen Thjummi zijn oren vrij had, barstte Flix los: ‘Grandioos! Prachtig! Maar... véél te mooi! Je bent een stervende zwaan... een knielende balletdanseres! Een stervende zwaan, dat ben je! Maar kreperen moet je, als een hond! Niet als een zwaan, nee, als een hond, godverdomme! Je snapt er geen zak van!’

Zowel binnen als buiten nam de herrie toe. Tijdens de ruzie die volgde tussen Flix en Thjum verliet ik het atelier; ik wilde geen getuige zijn van het definitieve faillietgaan van hun verhouding. Weinig geblindeerde auto's op het plein die avond. Half twaalf en de stad lag onder de helderste sterrenhemel die een mens zich maar kon denken. Op de verkeerstoren van het vliegdekschip diep beneden me in de baai stond in lichtgevende cijfers het jaartal 1978 te lezen. Nog schreven we '77.

Kwart voor twaalf: de stad, vol onrust, stond op exploderen. De knallen waren nu al talrijker en harder dan in Amsterdam om twaalf uur precies. Er begon een nevel van kruitdamp uit de straten op te trekken. Steeds meer mensen hielden op de bovenste verdieping van de huizen een soort toortsen buiten het raam, die watervallen van vloeibaar licht lieten neerstromen.

Middernacht en het paroxisme bereikte zijn hoogtepunt. Het vliegdekschip onstak twee grote zoeklichten, die op de stad gericht werden. Ze boorden zich in het snel dichter wordende rookgordijn en begonnen rond te maaien als twee machtige armen die de gekgeworden stad in zee leken te willen vegen. Boven het lawaai uit klonken op vele plaatsen de snerpende sirenes van brandweerauto's en ambulances. Van alle kerken luidden de klokken.

Binnen tien minuten was de stad verdwenen. Totaal uitgevaagd. Weggekropen in een smog die in Londen niet dikker kon zijn. Boven me was geen ster meer te bekennen.

Ik liet het rode huis en het plein met zijn dichtgeplakte auto's achter me en liep de Via Nunziatella in. De kruitdamp, die inmiddels ook tot hier was doorgedrongen, begon mijn longen te prikkelen. Om eraan te ontsnappen wilde ik de Monte di Dio op, de Berg van God, waar ik nog vaag, als een a-symmetrisch kruis, de kraan meende te kunnen ontwaren die gebruikt werd bij werkzaamheden aan de vesting daar. In het Chiaia-kwartier begon ik de steile trappen te beklimmen. Maar ook hier wisten de giftige dampen me in te halen om me de adem te benemen. Ik gaf 't op en keerde terug - naar waar geen stad meer was. Ik daalde af in de richting van de Quartieri. Bergafwaarts werden de straatjes steeds nauwer en lagen ze steeds dichter opeen. Die hele wijk leek de steile helling afgegleden. Een lawine van huizen, die voor de deftige Via Roma eerbiedig halt had gehouden. Hele straten hadden zich harmonikagewijs tot trappen ingekort.

Op de binnenplaatsjes hingen hun Maria en hun Christus en al hun heiligen in lijsten van blauw licht, die oplichtten maar geen licht verspreidden. Waar op de begane grond de ramen openstonden zag ik in hun kleine kamers gigantische bedden vol zwaar koperwerk en gigantische kasten met ornamenten als van de zwartgelakte lijkkoetsen die ze gebruikten om hun doden te begraven. (Kwam zo'n koets voorbij, dan lieten de winkeliers snel hun rolgordijnen neer. En even snel gingen ze weer omhoog.)

De straten waren er vol stinkende en walmende vuren, waaromheen kinderen samengroepten. Naarmate ik de Via Roma naderde, zag ik steeds meer mensen met shawls voor hun gezicht tegen de kruitdamp. Ik kon hun voorbeeld niet volgen, omdat ik zelfs geen zakdoek bij me had.

Op een straathoek gooiden uitzinnige jongetjes, niet ouder dan zes, zonder ophouden lege flessen tegen de gevels kapot. Ze waren dronken van de damp en het geknal. Glassplinters spatten in het rond; geen vrouw durfde er voorbij.

Uit een steegje met een malle naam, de ‘Vico detto Fico’, sprong een meisje van een jaar of zeven tevoorschijn. Ze

[p. 17]

versperde me de weg en vroeg me om duizend lire. Ik gaf er haar honderd, waar ze geen genoegen mee nam. Ze bedreigde me met een vuistbijlvormige steen die ze in haar hand geklemd hield. Toen een vrouwestem dichtbij een naam riep, zette ze het op een lopen.

In de Via Roma werd nog steeds grof vuil, voornamelijk meubilair, uit de vensters op straat gegooid. Ergens vloog een driepersoons zitbank het raam uit, die in zijn val een dwars over de straat gespannen snoer kerstlampjes meesleurde.

Tegenover het Teatro S. Carlo was nog een koffiebar open. Hoestend, met tranende ogen, ging ik er binnen.

‘Auguri, mijn beste wensen, signore!’ riep de man achter de kassa spottend.

Ik: ‘Gaat dat elk jaar zo hier?’

Hij, luid lachend: ‘O, dit is nog niets! U had vorig jaar moeten komen! Gestikt zijn ze! Mensen met gasmaskers voor...’

Ik dronk mijn koffie en waagde me weer in de dikke mist. Het theater voorbij, de bibliotheek voorbij, het fort voorbij... Even later stond ik voor de Boston Blackies American Bar, waar het stampvol dronken militairen was. Ik ging er binnen. Er was een ruzie gaande. Een jongen probeerde het hoofd van een andere jongen, dat hij bij de haren vasthad, tegen de muur te slaan. Het haar was kort; het glipte hem steeds uit de handen.

‘You, son of a bitch,’ riep hij. ‘You, dirty motherfucker... I'm not leaving until that fucking face of yours has seen that fucking wall a thousand fucking times...’

In de buurt van de vechtenden stonden twee SP'ers, die erop toezagen dat het kortgeknipte hoofd niet werkelijk tegen de muur werd geslagen. Eén van de SP'ers kreeg van een dronken toeschouwer een stomp tegen de schouder. ‘Hey, you, Mr. Motherfucker... this motherfucker says he just killed his friend. How about that? Hij probeert je iets te vertellen, maar je luistert niet eens!’

De persoon naar wie niet geluisterd werd, was Flix. Hij stond met zijn rug naar me toe. Thjum zag ik nergens. Ik legde een hand op Flix' schouder en hij draaide zich om. Zijn ogen! Die blik kende ik niet van hem. Wat had die zatte Amerikaan gezegd? ‘This motherfucker says he just killed his friend.’

‘Flix, wat is er gebeurd?’

‘Thjummi... ik ben te ver gegaan.’

‘Vertel op!’

En Flix begon te vertellen wat er gebeurd was - bevend, sidderend bijna, maar op een toon of hij de geschiedenis van horen zeggen had en niet goed wist of hij er geloof aan moest hechten.

‘Luister, Albert... Ik wilde hem alleen maar een beetje de stuipen op het lijf jagen... 'm de ware doodsangst bezorgen, zodat hij waarachtiger zou kunnen sterven. Maar zo... zo heb ik 't niet bedoeld...’

‘De stuipen op het lijf jagen...?’

‘Geloof me alsjeblieft. Ik wilde alleen maar dat hij het een beetje benauwd kreeg, zodat... Luister. Het verband was perfect aangelegd. Perfect, hoor je wel? Het moest nú gebeuren. Maar hij haalde het nèt niet, Thjummi... Toen heb ik een paar lapjes verband gepakt en...’

Hij had ze op elkaar geplakt en met die dubbeldikke reep gipsverband was hij zijn vriend van achteren genaderd - om er diens neusgaten mee dicht te pleisteren. ‘Alleen om 'm een beetje in zijn rats te laten zitten... begrijp je wel?’

‘En toen?’

‘O, mijn God, Thjummi...’ Flix had Thjum's warme adem nog aan zijn vingertoppen gevoeld. Het gips om Thjum's armen was al zo hard, dat hij ze niet meer ver genoeg omhoog kreeg om met zijn vingers zijn neus te kunnen bevrijden. ‘Ik was van plan 'm maar eventjes zonder adem te laten. Ik kon het verbandje elk moment weer wegtrekken...’

Maar nee... even nog. Thjum zou zo gauw niet stikken.

Hoe had Flix de dodendans van zijn vriend kunnen gadeslaan? Het moest de plompe dans van een ijsbeer zijn geweest. En dan dat ééntonige gegrom uit die gemuilkorfde snuit... Zijn pogingen uit zijn vel te springen... Maar van de herrie buiten, die Flix gek maakte, hoorde Thjummi niets. Hij was een blinde, doofstomme ijsbeer. Ik probeerde me voor te stellen hoe hij met steeds stijver poten gedanst had... de emmer met warm water omschopte... krakend tegen de muur liep en zonder het zelf te weten op Flix afstormde...

‘Ik wist dat ik niet te lang meer mocht wachten. Hij viel met een klap op de vloer. Hij... hij probeerde nog op te krabbelen, Thjummi, maar het lukte niet...’

Nee, Flix begon zijn zin te krijgen: dit was geen stervende witte zwaan meer, geen pose. Die stuiptrekkingen... alles echt. ‘Ik mocht niet langer wachten. Ik moest hem losmaken... hem lucht geven. Hij had zijn werk gedaan. En goed ook. Hij lag op zijn rug, precies zoals ik hem hebben wilde...’ Snel had Flix de pleister van Thjum's neusgaten getrokken. Thjum bleef, - dat was zo afgesproken, - roerloos liggen tot het knipwerk gedaan zou zijn. Dat hij niet, als anders, door neusklanken zijn ongenoegen kenbaar maakte, bevreemdde Flix. Hij had zijn hand voor Thjum's neus en wist dat hij te ver was gegaan. ‘Ik ben meteen hierheen gerend. Ik dacht dat die Amerikanen me wel beter zouden begrijpen dan die Italianen...’

Flix had z'n zin gekregen. Niet híj had de dood uitgebeeld, maar de dood had zichzelf uitgebeeld. De hand die hij in het proces had gehad, was niet die van een kunstenaar, maar van een moordenaar. Nu hoefde hij geen nieuwe kunstvorm wereldkundig te maken, maar een moord.

Nu de ruzie tussen de jonge Amerikanen was beslecht, wilden de mannen van de SP Flix wel aanhoren.

‘Why did you kill him?’ vroeg iemand.

‘Ik heb hem niet vermoord. Ik wilde zijn dood alleen maar uitbeelden.’

De mannen van de SP waarschuwden de Carabinieri, die, mogelijk vanwege oud op nieuw, lang op zich lieten wachten.

[p. 18]

Misschien door dat pantser van gipsverband deed het me helemaal niets mijn vriend Theodoor Schwantje daar zo roerloos te zien liggen. Hij lag in een hoek van het atelier als een parodie op de verongelukte wintersportganger, die je wel in cartoons ziet. Maar hij had ook wel iets van de Pompejiaan in het badhuis in zijn glazen sarcofaag: op zijn rug gelegen, hoofd naar links hellend, opstaande linkeronderarm met geknakte hand, rechterhand in rechterlies, de vingers gereed de te nauwe broekspijp een halve centimeter op te trekken... In zijn zij stak de schaar, met ronde ogen waaruit haastig Flix' vingers zich bevrijd hadden. Thjum's omzwachtelde armen deden me denken aan met de hand uitgewrongen beddelakens; ze konden elk moment, de handen kleine propellers, snorrend in hun oorspronkelijke stand terugdraaien. Het borstkuras was gebarsten en geplooid; het zat hem schots en scheef om de romp: een harnas van kruiend ijs.

Op verzoek van de Carabinieri knipte Flix, voor de laatste maal, Thjum's pak open. Elk losgekomen stuk werd genummerd. De helm, de vilten schellen... Van Thjum's gezicht was niets van een doodsstrijd af te lezen. Het stond neutraal als dat van een etalagepop. Hij had zijn ogen bij zijn leven al gesloten.

Met het paspoort erbij werd het lijk geïdentificeerd en vervolgens per ambulance afgevoerd. In verschillende auto's werden Flix en ik door de Carabinieri mee naar het bureau genomen. Toen ik na het moeizame verhoor in de vroege ochtend werd vrijgelaten, was de stadsreiniging al bezig het puin van de jaarwisseling te ruimen.

Nog één keer moest ik me melden - bij de rechter van instructie in Napels. Op diens kantoor trof ik ook de Nederlandse advocaat die Flix was toegewezen. Hij vertelde me dat Flix' zaak zou worden overgedragen aan de rechtbank in Amsterdam. De rechter van instructie stelde slechts een voorlopig dossier samen.

Zogauw ik toestemming had, reisde ik terug naar Nederland.

Vroeg of laat zou de kleine cel waarin Flix op uitlevering wachtte hem doen denken aan de vreemde verpakking, destijds, van zijn eindexamenscriptie. Het zou misschien geen onmiddellijke herkenning zijn, maar dan toch in ieder geval een geleidelijke... ontstaan naarmate de afmetingen van de cel zich aan hem opdrongen. Een hol blok beton dat de mislukte aanzetten tot zijn schriftelijke werkstuk bevatte. Dan zou hij beseffen dat hij zijn doel bereikt en zijn taak volbracht had... dat hij eindelijk op de plaats van bestemming was aangekomen. De cirkel was rond. Met een minimum aan bewegingsvrijheid had hij, al ijsberend, de plaats van zijn paperassen ingenomen. Nu was hij zijn eigen, vleesgeworden theorie. In wezen was er niets veranderd. Een kwestie van schaalvergroting slechts... Flix verhield zich tot zijn cel als zijn theorieën tot hùn cel. Eenmaal weer op vrije voeten zou hij tot in lengte van dagen die cel moeten blijven meezeulen, - als een slak zijn huisje. De afmetingen van de gevangeniscel zouden voorgoed de afmetingen van zijn ziel zijn. Hoe onzichtbaar ook, na zijn vrijlating zou zijn slakkenhuis sluitender blijken dan Thjummi's gipsen harnas.

Maar ík... ik zou moeten getuigen. A charge of à décharge? Geen idee. Doder en gedode waren allebei dierbare vrienden van me. Moest ik Flix verdedigen en zo zijn daad vergoelijken, die Thjum's dood tot gevolg had gehad? Of moest ik het voor de dode opnemen en zo een levende verdoemen? Nam ik het voor Flix op, dan zou ik onvermijdelijk zijn kunst moeten verdedigen, zijn afschuwelijke realisme. Niet alleen zou ik er begrip voor moeten kunnen opbrengen, nee, ik zou dat begrip ook op anderen moeten overdragen. (‘Hij heeft het slachtoffer niet vermoord, Edelachtbare, - hij heeft diens dood slechts willen uitbeelden.’)

Met dat dilemma voor ogen arriveerde ik in Amsterdam, waar de kranten schreven over de ‘Gipsmoord van Napels’.

3

Zonder dat hij van mijn terugkeer kon weten, stond de volgende dag al Ali voor de deur. ‘Ach, du hast noch immer das schöne Glökchen!’ riep hij van beneden. ‘Gut!’

Nog vóór hij boven was, had ik de zoetige, weemoedig stemmende geur al geroken die hij met zich meevoerde. Een parfum? In ieder geval was het een geur die ik kende, maar in geen twintig jaar meer geroken had. Ali kwam me een ‘gelukkig nieuwjaar’ wensen. Hij drukte me stevig de hand, die hij langer vasthield dan nodig was. Ik kreeg de indruk dat hij een wond in zijn handpalm had. (Even was er de herinnering aan de wond die ik als kind zelf eens in de palm van mijn hand had gehad. Regelmatig moest het verbandgaasje ververst worden. Op de wond werd door mijn moeder met een theelepeltje een mysterieus geurende koele groene zalf aangebracht. De geur die Ali bij zich droeg was zoeter. Inderdaad als van een parfum. Ik stelde me er roze zalf bij voor.) De kleverige wondpleister in zijn handpalm gaf de handdruk iets onaangenaams. Wat had hem te pakken gekregen - een mes of een kogel?

Maar toen hij mijn hand eindelijk losliet, bevond de pleister zich in míjn handpalm. O, zijn verraderlijke, dubbelzinnige glimlach! Het was geen pleister. In de palm van mijn hand kleefde een professioneel gevouwen envelopje van het soort dat ik reeds zo goed kende. De weemoedige geur was nu dichtbij.

‘Een klein nieuwjaarsgeschenk,’ verduidelijkte Ali. ‘Je hoeft het niet te accepteren als je niet wilt.’

Het pakje verhuisde naar mijn andere hand, waar het eveneens bleef kleven. Ik hoefde het niet te accepteren, nee, - maar het zou verdomd moeilijk zijn me ervan te ontdoen. Het bleek aan de buitenkant met lijm bestreken.

‘Een klein grapje,’ zei Ali. ‘Hopelijk neem je 't me niet kwalijk.’

Ik bracht de hand met het pakje naar mijn neus. Die geur! De

[p. 19]

lijm had het pakje plaatselijk een rozige tint gegeven, zag ik. Roze, geparfumeerde lijm - nu wist ik het. Het waren de kleur en de geur van het laatste trimester in mijn eerste gymnasiumjaar. Ik zat dat hele jaar naast Thjum, of Thjumke, zoals hij toen op z'n Brabants genoemd werd. Op het Eindhovense Augustinianum was Thjum intern (zijn ouders woonden in Berg en Dal); ik kwam elke dag op de fiets uit Heeze. Thjum's welgestelde ouders hadden uit Marokko, waar ze de paasdagen hadden doorgebracht, een tube colle parfumée voor hun jongste zoon meegebracht. Hij plakte er plaatjes van filmsterrren mee in zijn schoolagenda. Een trimester lang, van de paasvakantie tot de grote vakantie, was hij dagelijks in die geur gehuld geweest. Bij die welriekende, àl te welriekende lijm hoorden woorden, - woorden uit Thjum's mond: ‘Jij stinkt’. Maar ook zonder die woorden deed zijn rijkeluislijm mij stinken. De lijm waarmee ík mijn eindeloze verzamelingen inplakte, was van aardappel- of beendermeel gemaakt, was grauwwit van tint en rook allerminst aangenaam. Thjum's roze lijm was het parfum van zijn rijkeluisbestaan. Een geur die de ware adel verried. Ik benijdde hem erom. Maar míj wilde hij zijn tube niet afstaan. Ik ‘stonk’.

Qua geur en kleur hóórde die lijm bij zijn wereld. Ik vereenzelvigde die lijm zózeer met zijn wereld, dat ik bijna zeker wist dat Thjum's snot en, vooral, zijn sperma die geur en kleur bezaten. (Ook snot en sperma van de welgestelden waren hoogwaardiger.) Ik kon me niet anders voorstellen dan dat Thjumke's zakdoeken net zo riekten als zijn agenda. Hij droeg een geurige bloem in zijn broekzak.

Op school keek ik ademloos toe als hij het dopje van de tube schroefde. Kneep hij in het staartstuk, dan ontstond aan de opening eerst een doorschijnend roze bel, die snel groter werd en ten slotte uit elkaar spatte om de weg vrij te maken voor een lillend straaltje colle parfumée. Door die exploderende bel spatte soms een druppeltje lijm tegen mijn blote arm of in mijn gezicht.

Van de idolen die hij inplakte, bezat hij thuis, in Berg en Dal, ook de singletjes. Hij draaide ze op zijn eigen pick-up. Thjummi was zo verwend als een jongste kind maar zijn kon. In de vakanties ontbeet hij elke ochtend met een banaantje en een flesje cola.

Op een dag aan het eind van de week, - ik zat, zoveel mogelijk verscholen achter de rug van de jongen vóór me, een boterham met koud soepvlees en mayonaise te eten, - duwde Thjum me plotseling van zich af: ‘Vooruit! Naar je eigen helft! Je stinkt, weet je dat! Je stinkt!’ Met zijn vlakgom trok hij dwars over het zwartgelakte tafelblad een grenslijn, die duidelijk in zijn voordeel uitviel. ‘Ik moet je hier niet meer hebben.’

Bijna automatisch opende ik Ali's presentje. De lichte azijngeur die van het fijne poppenhuisgrind opsteeg deed me nu eens niet denken aan dat verspeelde meisje dat tegen hoofdroos haar haren altijd met natuurazijn waste. Nee, de geur van de geparfumeerde lijm liet zich er niet door verdrijven.

Ali stond op en verdween. Nog vóór hij goed en wel de deur uit was, begon het pitriet van de stoel waarin hij had gezeten, krakend te krimpen. Zo zou hij nog uren, terwijl hij af en toe ging verzitten, onzichtbaar in die stoel aanwezig blijven. Uren, dagen, weken... Hij zou er nooit meer uit opstaan. Hij was de pooier die kritisch toekeek hoe ik zijn waar gebruikte. Ik stak een kaars aan en vlijde een stukje aluminiumfolie in mijn theezeefje. Thjummi kwam in dikke walmen opzetten. Ik inhaleerde hem via mijn blaaspijpje en hoestte hem gedeeltelijk weer uit. Zo was het goed, ja, zo was het goed... Die verschrikkelijke geur van geparfumeerde lijm was verdwenen. Ik voelde me redeloos gelukkig. Enkele milligrammen as en een lik roze lijm op een lege wikkel, - dat was alles wat nog van Thjummi restte. Ik had hem gecremeerd.

62 - 'o muorto acciso (il morto ucciso/de gedode dode)

Enkele weken later brak een rechter-commissaris in Amsterdam zich het hoofd over een liefdesbrief van de verdachte aan het slachtoffer, gepost ver weg van de plaats van de moord, in Reggio di Calabria, op de dag na Nieuwjaar, toen de verdachte al zo'n zesendertig uur vast zat. Na lezing en herlezing besloot hij de brief in zijn rapport een ‘emotionerend menselijk document’ te noemen en speelde hem door naar een juridisch grafoloog. Deze had tot taak Flix' karakter uit diens handschrift te induceren. Zijn rapport sprak van: ‘... tegenstrijdigheid... onmacht... matig artistiek begaafd... fantast... weinig realiteitsbesef... mogelijk een groot sluimerend verdriet...’