De Revisor. Jaargang 7

[p. 21]

Italo Calvino
Avontuur van een lezer

De kustweg liep hoog over de kaap; de zee lag er bijna recht onder, en strekte zich aan alle kanten uit tot de hoge en wazige horizon. Ook de zon was overal, alsof hemel en zee twee lenzen vormden die hem vergrootten. Beneden spoelde het water rustig en zonder schuim tegen de ruw gekartelde rotsen van de kaap. Amadeo Oliva daalde af langs een trap met steile treden, z'n fiets op zijn schouder, zette hem in de schaduw neer, en deed met een klik het veiligheidsslot dicht. Hij liep verder de trap af, tussen neergestorte hopen gele en verdroogde aarde door, langs in de leegte hangende agaven, en zocht met zijn ogen al naar de meest geschikte richel om te gaan liggen. Onder zijn arm had hij een opgerolde handdoek, met daarin zijn zwemspullen en een boek.

De kaap lag afgelegen: slechts een paar groepjes zwemmers namen een duik of lagen te zonnen, voor elkaar verborgen door oneffenheden van de bodem. Tussen twee rotsblokken die hem aan het oog onttrokken, kleedde Amadeo zich uit, deed zijn zwembroek aan, en sprong vervolgens van de ene rotspunt naar de andere. Op die manier stak hij, huppelend op zijn magere benen, de helft van het rotsplateau over, terwijl hij af en toe rakelings langs de hoofden scheerde van halfverborgen paartjes op badlakens. Na de zandsteen met haar poreuze en oneffen oppervlak, kwamen gladdere rotsen die minder scherp waren. Amadeo deed zijn sandalen uit, nam ze in de hand en liep op blote voeten verder, met de zekerheid van iemand die in staat is de afstand van rots tot rots te schatten, en de pijnloosheid van zijn stap al weet. Hij bereikte een plaatsje schuin boven het water; halverwege stak er uit de wand een soort trede. Op die plek ging Amadeo zitten. Op een vooruitstekende rand legde hij zijn kleren, netjes opgevouwen, met daarop, de zolen naar boven, zijn sandalen, zodat een windvlaag niets mee zou nemen. (In werkelijkheid stond er nauwelijks een zuchtje wind, een briesje uit zee, maar dat zou wel een gebruikelijke voorzorgsmaatregel van hem zijn) Een zakje dat hij bij zich had, was een rubber kussentje. Hij blies het op, niet te hard, legde het neer, spreidde zijn handdoek ervoor uit op een licht glooiend gedeelte van de rots. Hij ging er ruggelings op liggen, en sloeg meteen zijn boek bij de bladwijzer open. Zo lag hij languit op de rots, in de zon die overal weerkaatst werd, met een droge huid (hij was matbruin, hoewel niet egaal, als iemand die onsystematisch zont, maar geen last heeft van verbranden), hij legde zijn hoofd, bedekt door een wit linnen petje dat hij had natgemaakt, op het rubberen kussentje (hij was zelfs op een lager gelegen steen gaan staan om het petje in het water te dopen), lag daar roerloos, terwijl alleen zijn ogen (onzichtbaar achter zijn donkere bril), die langs de zwart-witte regels het paard volgden van Fabrizio del Dongo, bewogen. Beneden hem mondde een kleine inham uit met groenblauw water, waar je de bodem van kon zien. De stenen waren, al naar gelang hun plaats, kalkwit of bedekt met algen. Verderweg lag een kiezelstrandje. Amadeo wierp geregeld een blik op zijn omgeving, liet hem rusten op het geschitter van het oppervlak, en op de scheve gang van een krab; daarna was hij weer met zijn volle aandacht bij de bladzijde waar Raskolnikov de traptreden telde die hem scheidden van de deur van het oudje, of waar Lucien de Rubempré, voordat hij zijn hoofd in de strop stak, de torens en daken van de Conciergerie gadesloeg.

Al tijden placht Amadeo zijn deelname aan het aktieve leven tot een minimum te beperken. Niet dat hij niet van aktie hield, integendeel, hang naar aktiviteit had heel zijn karakter, en zijn smaak, gevormd; van jaar tot jaar echter werd de zucht een doener te zijn, zwakker en zwakker, zozeer zelfs dat hij zich begon af te vragen, of die zucht ooit werkelijk aanwezig was geweest. Maar zijn belangstelling voor aktiviteit leefde verder in zijn leeswoede: zijn hartstocht gold met name beschrijvingen van gebeurtenissen, verhalen, het verward geheel van menselijke wederwaardigheden. Voor alles romans uit de negentiende eeuw, maar ook memoires en biografieën, tot zelfs detectives en science fiction, waar hij niet geringschattend over deed, hoewel die hem minder voldoening gaven, temeer daar het nogal dunne boeken waren. Amadeo hield van kloeke delen, en stak in de konfrontatie het fysiek genoegen waarmee je een zwaar karwei aanpakt. Ze in de hand te wegen, stevig, flink, robuust, ietwat gespannen kijken naar het aantal pagina's, de omvang van de hoofdstukken, en zich dan te laten gaan, een beetje terughoudend in het begin, zonder direkt de eerste hindernis te willen overwinnen door de namen te onthouden, en de draad van het verhaal te volgen;

[p. 22]

dan zich gewonnen geven, langs de regels vliegen, over het raster van de eenvormige bladzijdes gaan, totdat uit de loden letters de vlam en het vuur van de slag schoot, en het projektiel dat fluitend insloeg voor de voeten van vorst Andrej, daar verscheen de winkel stampvol gravures en standbeelden, en maakte Fréderic Moreau met hartkloppingen zijn opwachting bij de Arnoux. Achter het oppervlak van de pagina trad je een wereld binnen, waar het leven meer leven was dan hier, aan deze kant, zoals het zee-oppervlak ons scheidt van die blauwgroene wereld, met haar onpeilbaar diepe kloven, vlaktes van fijn golvend zand, met wezens, half dier, half plant.

De zon brandde, de stenen waren gloeiend heet, en Amadeo voelde zich na een tijdje de enige aanwezige op de rotsen. Hij kwam aan het eind van een hoofdstuk, deed het boek dicht, nadat hij het reklamefoldertje dat hij als bladwijzer gebruikte, ertussen had gedaan, zette zijn linnen pet en bril af, ging nog afwezig staan, en begaf zich met grote sprongen naar het uiterste punt van de rotsen, waar een groep jochies al de hele tijd aan het duiken en terugklauteren was. Amadeo strekte zich, staand op een uitsteeksel pal boven zee, niet te hoog, een paar meter boven het water, bezag met nog verblinde ogen de lichtende transparantie onder hem, en nam ineens een duik. Die was altijd eender, als van een vis, tamelijk korrekt, maar een beetje stijf. De overgang van de zonnige lucht naar het koelere water zou onoverkomelijk geweest zijn, als hij niet plotseling was genomen. Hij kwam niet onmiddellijk weer boven, want hij vond het prettig onder water te zwemmen, heel diep, bijna met zijn buik over de bodem, zolang hij adem had. Hij hield van lichamelijke inspanning, het uitvoeren van een moeilijke taak (daarom ging hij zijn boek op de kaap lezen, nadat hij er furieus trappend op zijn fiets met boven hem de zuidelijke zon heengeklommen was); elke keer als hij daar onder water zwom probeerde hij een rotswand te bereiken, die op een bepaalde plaats uit het zand van de bodem omhoog stak, en bedekt was door een dicht veld zeegras. Tussen die rotsen kwam hij boven, en zwom wat rond. Hij begon met een regelmatige borstslag, maar spendeerde er meer energie aan dan nodig was. Omdat hij het al snel zat was met zijn gezicht in het water te zwemmen, als een blinde, ging hij over op een vrijere slag: op zijn zeemans. Nu hij iets kon zien, bewoog hij met meer plezier, en na een tijdje ging hij op zijn rug, steeds onregelmatiger, en met steeds langere tussenpozen, totdat hij stil bleef drijven. Zo draaide hij zich om en om in zee, als in een bed zonder rand, en nu eens stelde hij zich ten doel een eilandje te bereiken, dan weer droeg hij zich een aantal slagen op, en hij rustte niet, voordat hij zo'n taak had volbracht. Even trappelde hij lui, begaf zich dan wat in de richting van open zee, in het verlangen alleen nog hemel en water om zich heen te hebben, of naderde opnieuw de rotsen, waarmee het rond de kaap bezaaid lag, om geen enkele mogelijke route van die kleine archipel onbeproefd te laten. Maar al zwemmend kwam hij tot de ontdekking dat de nieuwsgierigheid die hij in de eerste plaats voelde, het vervolg betrof van - laten we zeggen - het verhaal van Albertine. Zou ze Marcel terugvinden, of niet? Hij zwom driftig, of dreef, maar zijn ziel bevond zich tussen de bladzijdes van het boek op de kant. Met snelle slagen bereikte hij zijn rots weer, zocht het punt waar hij omhoog kon klimmen, en bijna zonder dat het hem opviel was hij al boven, en droogde zich af met zijn handdoek. Hij zette zijn linnen petje weer op, ging in de zon liggen, en begon aan een nieuw hoofdstuk.

Hij was geen gehaaste, gretige lezer. Hij had de leeftijd bereikt dat de tweede, derde of vierde keer lezen meer voldoening gaf dan de eerste. En toch had hij nog hele werelden te ontdekken. Iedere zomer opnieuw bestonden de meest tijdrovende voorbereidingen van zijn vertrek naar zee, uit het vullen van zijn lijvige boekenkoffer. Invallen, en overwegingen gedurende maanden stadsleven volgend, maakte Amadeo elk jaar een keuze uit een aantal beroemde boeken om te herlezen, en uit bepaalde auteurs waarmee de konfrontatie nieuw was. En daar, op de stenen, werkte hij er zich doorheen, verwijlde bij