De Revisor. Jaargang 6

Krol doet maar

Toen ik de column van Krol las moest ik lachen. Ik lach vaak om Krol en vaak op precies die momenten dat hij van her en der gehaalde kennis, een uitspraak of een idee, incorporeert in zijn eigen denkbeelden. Dikwijls keert hij dan om wat door iedereen voor een waarheid wordt gehouden. Dat spelletje speelt hij nu weer met Frida Balks bevindingen over ‘Tijd’ van Vasalis.

Voor haar is het niet leuk om Krol ermee vandoor te zien gaan. In het domein waarbinnen zij ‘het laatste woord’ gesproken zou willen hebben, is Krol een soort dief. Hij gapt wat hem aanstaat en doet ermee wat hem uitkomt. Zo doende haalt hij waarheden van dáar om ze tot leugens te maken híer. Het lijkt erop of hij vooral deze waarheid wil laten uitblinken: wat in A waar is, is 'n leugen in B. Mag dat zomaar? Ik vraag het me vaak af als ik Krol lees. Hij heeft zoals wel meer korte-stukjes-schrijvers de gewoonte om eigen onwetendheid met poeha te versieren. Renate Rubinstein kan dat ook heel goed, en Karel van het Reve kan het misschien het beste. Wie over stijl beschikt, en zij drieën doen dat, kan zich denk ik op een gegeven moment niet aan de indruk onttrekken dat het er niet toe doet wàt hij zegt want dat het wel waar wordt door hóe hij het zegt. Zo zie je Renate Rubinstein dingen beweren waar ze blijkbaar niets van af weet, maar alleen iets over gehoord of gelezen heeft, zoals u en ik. Ook Van het Reve bezit de eigenaardigheid van ongeïnformeerd te willen blijven - uit een ijdele behoefte aan ongereptheid misschien - om vervolgens via zijn stijl des te geïformeerder te schijnen. Dit alles is een kwestie van kunst.

Krol verschilt wel aanmerkelijk van Rubinstein en Van het Reve, in zoverre hij, geloof ik, beter doorheeft of in elk geval duidelijker laat blijken wat hij doet. Zijn hele werk is wel te beschouwen als de beschrijving van het domein waarbinnen hij van mening is alle uitspraken te mogen doen die hem goed uitkomen. Dat domein is het domein van de kunst, de fictie. Iedereen heeft zijn eigen fictie. Van het Reve houdt bij voorbeeld staande dat de literatuurwetenschap niets nieuws heeft te vertellen over literatuur en niet eens over een instrumentarium beschikt om goede van slechte boeken te onderscheiden. Rubinstein en Nuis geloven weer in de fictie van Van het Reve en passen er hun eigen fictie bij aan. Beiden lopen ze in de val van een stijl die uit zichzelf niet naar waarheid zoekt, maar alleen wil boeien en vermaken. Wat leesbaar is, is waar.

Jeroen Brouwers heeft in De Nieuwe Revisor onlangs de jongetjes-literatuur van de zeventiger jaren (dus: de door Van het Reve gewaardeerde Luijters en diens talloze celdelingen), waarmee een dubieus type literatuurkritiek gepaard gaat, wat mij betreft voorgoed be-

[p. 69]

streden. Ik stel mij een tweede pamflet voor, maar zal het niet schrijven. Het zou betreffen de stukjes-cultuur-van-het-gezonde-verstand en ik zou daarin allerlei schrijvers die ik hoogacht verwijten dat zij, in de afgelopen jaren, hun macht over het woord misbruikt hebben: Rudy Kousbroek, Karel van het Reve, Maarten 't Hart, Renate Rubinstein, Piet Grijs. In de zeventiger jaren, Jeroen Brouwers, was er nog een tweede maffia, namelijk die van de leesbaarheid en het gezonde verstand.

Hoort Krol daar bij? Af en toe wel. Hij is ook bijzonder leesbaar en gemakzuchtig, maar hij is dat gewoonlijk in dienst van het schrijven. Indien hij meer las en zich grondiger documenteerde, dan zou hij minder schrijven en vooral: anders. Het zou lang zo leuk niet zijn en... lang zo waar niet.

Ik amuseer me met Krols roofbouw op ernstig onderzoek, maar ik voel wel morele bezwaren. Mag de (wetenschappelijke) waarheid zo relativerend bejegend worden? Is het toegestaan beweringen te doen zonder goed ingelicht te zijn? Krol heeft zo'n werkwijze, vanuit het niets, duidelijk als programma. Hij wil - au fond - van kwesties of problemen niet echt iets afweten, hij wil er, door te schrijven, uit zichzelf iets over te weten komen. ‘Ik ben pas geboren.’

Dat maakt hem voor specialisten vaak irritant naïef of zelfs te kwader trouw. Frida Balk mag dan ook met recht stupéfait zijn: die man kan niet lezen, die verdraait de boel! Inderdaad, Krol kan niet lezen, hij kan alleen maar schrijven.

T.v.D.