De Revisor. Jaargang 4

[p. 14]

Jeroen Brouwers
Overal stilte
Krekelbosse klaagzangen

Ik woon thands heel ver weg, in het dorpje Rijmenam, een acne van Mechelen. In een huisje genaamd Krekelbos, tussen opdringend groen dat ik bezig ben met de zeis te bestrijden, en waar ik niets zie dan dat groen en niets hoor dan het geritsel daartussen. De krant komt 3 dagen na dato, een televisie is hier niets, naar het radiootje luister ik niet. Ik zit de hele dag voor de boekenkast en lees het ene literaire werk na het andere literaire werk. Ik ben somber, maar soms heb ik wel mooie gedachten. Op stille avonden zit ik voor me uit te staren, gezeten in een rieten stoel voor het huis, tot de schemering mij omvaamt en de stilte mij overdondert, zodat ik angstig word en weg zou willen. Dan trek ik de kruik tevoorschijn, doe het schemerlampje aan en ga bij de telefoon zitten, - wanhopig wachtend tot het ding begint te rinkelen. Weldra ben ik zo dronken dat ik drie maal struikel en val voordat ik het dal waar zetelt de milde dood heb bereikt.

Rondom huize Krekelbos ligt een hectaren-groot, door opgedroogde sloten begrensd en door prikkeldraad nog eens extra particulier gemaakt, bij huize Krekelbos behorend, zwaar verwaarloosd dennenbos vol dode bomen. Dat levert hout voor de kachel - voor kolen is geen geld. Ook levert het bosbessen en bramen en beschutting voor wie buiten, neergehurkt, zijn gevoegdoet, want binnenshuis w wel een plee, zoals er in bijna alle vertrekken ook wel een wastafel is, maar het stromend water ontbreekt. In de keuken is een zwengelpomp. Wie binnenshuis het toilet wenst te gebruiken, dient eerst een paar emmertjes vol te zwengelen. Die emmertjes zijn van ijzer, waar vind je het nog! Ik ga altijd buiten. Het baden geschiedt als volgt. Ik zet volgezwengelde emmertjes achter het huis, betreed naakt de buitenlucht en stort de inhoud van de emmertjes (koud koud koud!) over mij uit. Aan de ingang van het bos bevindt zich een poortje, waarop, in een glazen kapelletje, een door twee gefiguurzaagde knielende engelen geflankeerd mariabeeld staat. Onder het beeld ontrolt zich de tekst:

wees gegroet maria!

onze lieve vrouw van krekelbos

Op het kapelletje staat een scheefgezakt kruisbeeld. Zo ben ik goed gepatroneerd. Het huis ligt zó diep in de bossen - rondom het particuliere bos staat de rest van het woud - dat je, als je het wilt vinden, van de grote weg af, eerst een zanderig bospaadje op moet, hetwelk overgaat in een karrespoor, hetwelk overgaat in een ruiterpad, hetwelk overgaat in wildernis. Mijn auto wil soms niet, maar moet van mij. Men dient gevechten te leveren met wilde dieren, lianen, moerassen, drijfzandvlakten, de moordende muskieten en niet te vergeten de Koperen Ploert. Zo woon ik dus.

Over de vrouw die nu in mijn leven zou moeten treden. Die vrouw schenkt mij vrede in het hart, en rust, en de aandrift tot het schrijven van mooie dingen. Die mooie dingen schrijf ik dan terwijl zij, dat zie ik door de openstaande deuren waardoor de zachte wind naar binnen waait en die wind beweegt zo'n beetje mijn paperassen, in de tuin de rozen staat te verzorgen. Het is een vrouw die van tuinieren houdt. Naast haar ben ik dan vanzelf en stuk jonger en ik ben niet meer zo dik en het haar op mijn hoofd houdt op met uitvallen.

Mijn dagindeling. Te vijf uren smorgens op en hout hakken voorde kachel. Te zeven uren een ontbijt met uitgebakken spek en koffie. Te half acht aan de werktafel ten einde te scheppen of te klooien. Te twalef uren een kopje krachtige boel jon en het doornemen van de post. Tot drie uren scheppen of klooien. Te drie uren tuinarbeid. Groenten en bloemen. Tot zessen zevenen. Te zevenen een stevige stamppot met een ribbetje en een glaasje bier. Tot negen uren lezen onder de lamp ofwel een geestverruimend gezelschapsspel met mijzelven. Dan te kooi, de aangezichtsluiken dicht en slapen. Dit is mijn leven. En overal stilte, stilte en de wind beweegt alleen de kruinen van de bomen. In de blik komt staren.

Opeens is het herfst geworden. In de bossen waar ik mij heb teruggetrokken is dat, aan het vallen van de bladertjes, het sterven van vlinders, het langzaam wegzweven van nevelslierten in den uchtend, de aansluipende koude des avonds, en het webbengedoe van de prachtigste spinnen, al duidelijk te merken. Ik hak iedere dag een dode boom om en aan spaanders om er de kachel mee te voeden. Er is geen verlangen meer in mij naar de lichtjes en de meisjes van Brussel. Er is rust en zachte tevredenheid, welke mij bij tijden opnieuw schier krankzinnig van on-

[p. 15]

rust maken. Ik had het plan, een krat van 24 flessen zeer oude jenever van het merk Bols te kopen, mij daarmee in het verlaten boshuis te vergrendelen en te zuipen tot ik er aan zou sterven - maar als ik dan geruime tijd zou zijn gestorven, zo'n dag of drie, dan zou ik opeens mijn ogen weer opslaan en de zon boven de dennen zien staan en de vooglen horen rumoeren en denken: tjemig, was ik me daar even dood! In mijn bos wonen vogels die een geluid afscheiden dat klinkt als Rèkkèkkèkèk. Praten eksters zo? Ik zeg tot mijzelf: wij bevinden ons hier in Vlaanderen, dus die vogels dat zijn Vlaamse Gaaien ofwel Garrulus Glandariussen.

Hedennacht woedde er een verschrikkelijk tempeest boven Krekelbos en verderop gelegen oorden: het licht viel uit; de schoorsteen wou niet trekken; er waarden boze mans- en vrouwspersonen tussen de hevig deinende en kermende stammen door; omwolkt door vleermuizen stegen er naakte jonge vrouwen, schrijlings op bezemstelen gezeten, het bezwadderde zenit tegemoet; er klonk oehoe- en boegeroep; tegen deuren en luiken werd geklopt en gebonsd, enzovoort. En dan ik in het pikkedonker, lullig in de weer met kaarsen die net niet uitwoeien, in mijn net niet instortend huisje, zwetend en klaarwakker van angst mij in bed bevindend met onder handbereik een lederen riem en een flinke knuppel... Hedenmorgen was zowel het pad naar links als het pad naar rechts door een omgevallen boom versperd, zodat ik mijn bos niet uit kon met de auto.

Regen en hagel en barre wind. Zo is het hier. Zondag zou ik bezoek ontvangen van een meisje. Het was weer (ik bedoel: de weersgesteldheid was) zoals boven omschreven. Op het uur van afspraak sta ik voor het raam en denk waar blijft ze nu, daar zit ik met een hok vol drank en vreterij en bloemen en zelfs warmte en nou zal ze godnogaantoe niet komen! En daar ploft van zomaar ergens uit de locht een witte vogel op mijn vensterbank. Dat beest kleppert met zijn vleugels en ligt naar adem te happen, zodat ik het binnen haal en zeg u moogt wel binnen komen sterven vogel, ik heb hier van alles ook, als u iets moet, zegt u het maar. Het is een kleine meeuw. U heet zeker Honorine, klopt dat? Ja, zegt ze. Ik zet haar op de rand van een bloempot, lekker warm boven de kachel. Zitten kan ze nog, maar ze is geheel doorweekt, bijna als een sponsje. In sterfnood met het koppetje draaien en allerlei vliesjes voor de ogen doen en dan die vliesjes weer half optrekken en het bekje sperren. De profundis ad te clamavi, Domine... Deze rotmeeuw begint in de aarde van mijn klimopje dood te gaan. Iksta daar naar te kijken als dat afgesproken meisje toch nog komt. Eén keer gezien, dat meisje, op een feest waar wel honderd mensen waren: de Vlaanderse artiestensien. Men sprak tot mij over haar: dat is een heel lief, diepbedroefd, eenzaam individuutje. Aàààch, zei ik medelijdend. Zeg, heel lief, diepbedroefd, eenzaam individuutje, zou jij zondag niet wat willen komen praten met mij, over vroeger, over wat jij toen nog geloofde en over hoe je het nu ziet, over liefde en dood en literatuur en over verdriet en geluk en ook over het azuur en het vermiljoen en het mauve en over onderwerpen die jij voorstelt of over onderwerpen die zich vanzelf aandienen, waarbij ik je dan spijs en drank voorzet en je misschien zo nu en dan uit dankbaarheid over je ten gevolge van het gebruik van henna een beetje een brandgloed verspreidende lokken streel? Poe!, dat zei ze. Benader nooit een vrouw met een zin als deze, een vrouw begrijpt nooit zinnen die langer zijn dan drie à vijf woorden. Vrouwen en De Literatuur, ik heb ze op verbeten haatwijze hartstochtelijk lief. Welnu, daar is ze dan toch nog en samen kijken we naar dat meeuwtje, ik zeg: ik weet niet eens hoe je heet. Antwoordt zij: ik heet Honorine. Het magisch-realisme is niet dood. Zomin als ‘God’ dood is. Zomin als ‘de roman’ dood is. Dat wordt allemaal maar doodverklaard zonder dat ze mij iets vragen, maar ik weet wel beter. Die Honorine zegt heb je al geprobeerd of dat beest iets wil eten? Ik verkruimel brood voor dat malle dier d'r bekje en knip stukjes spekzwoerd klein. Neen, niet eten, zie je niet dat ik leg te sterven? Maar u kunt toch ook met uw buikje vol sterven? Tja, daar zit wat in, maar dan is het niet zo dramatisch hè? Nou, u ziet maar. Met die Honorine wordt te bed gegaan. Daarna zei ze dan moet je nu maar eens iets te eten opdienen en ik zal maar blijven slapen ook want in dit weer en deze donkerte ga ik niet door je bos. Terwijl we eten praten wij zeer lang zeer veel. De eeuwenoude verhalen van het schreien en het op onvindbare plaatsen begraven goud. De meeuw ligt met heur hoofd op de rand van de bloempot, haar heeft gescheten alvorens zich te rusten te begeven, haar worstelt zachtjes in misschien haar laatste droom. Uit een boekje begin ik voor te lezen de gebeden der stervenden. Als die Honorine en ik des anderen daags naar het grauw van de ochtend liggen te staren en ik haar vraag En nu? en zij zegt Nu niks, ik ga maar weer es op huis aan, komt daar die malle meeuw het slaapvertrek in gefladderd en gaat op het voeteinde van het ledikant zitten, zeggende Ik stel het sterven nog wat uit, heb je nog wat brood met spekzwoerd? Wij ontbijten gedrieën. Ik kijk die Honorine na terwijl ze tussen de stammen verdwijnt, eerst de meeuw die zo heet, en daarna het meisje.

Welja, ik in mijn bos, soms er rustig zijnde, soms ten geenste rustig, zo dat ik weer met de karos er op uit moet. Het is hier zo moordend stil. En die ‘natuur’ hier, daar krijg ik keelbeklemming van. Half januari is het, in ‘het putteken van den winter’, maar mijn klimroos staat in volle hallelujah in bloei! Die ‘natuur’ zwijgt zo tegen mij en ik heb er ook niks tegen te zeggen. Dat bos hier is een eeuwig groene grafdoos. En vogeltjes, men houdt het niet voor mogelijk, die heden wèg hadden moeten zijn, zich in warme landen bevindend, die zitten hier tallenkant te concerteren alsof ze niet weten dat dit het jaargetij van rust, bezinning en doodslaap is. Smorgens te heel vroeg al het zonnetje tussen de stammen, weliswaar nauwelijks boven de boomkronen opklimmend, maar het is er toch. Maar stad, drukte, verkeer, kroegen, flippermachines en mooie meiden,