De Revisor. Jaargang 2

[p. 20]

Eugenio Montale

De citroenen

Luister naar mij, gelauwerde poëten
bewegen zich alleen maar tussen planten
met vreemde namen: buxussen ligusters of acanthen.
Maar ik, ik hou van wegen uitkomend bij dichtbegroeide
waterlopen waar in halfopgedroogde
modderpoelen soms kleine jongetjes
een schrale paling vangen;
van paadjes die de oeverranden volgen
en door gepluimde rietbosschages afdalen
naar groentetuinen tussen bomen vol citroenen.

Wanneer 't gekwetter van de rappe vogels
verstomt en opgaat in het strak azuur,
beluistert men beter het zacht gefluister
van de bevriende takken, daar waar bijna niets beweegt,
en deze zinnelijke geur
die niet van de aarde los kan komen
en in het hart een zoete onrust wekt.
Dan zwijgen als bij toverslag de passies
ontspannen na de strijd die in hen woedde,
dan valt ook ons, armzaligen, ons deel van rijkdom toe,
de milde geur van de citroenen.

In deze stilten, waarin alle dingen
zich overgeven en bereid lijken
hun uiterste geheim te openbaren,
verwacht men soms wel eens
een fout van de Natuur op 't spoor te komen,
het dode punt der wereld, de schakel die niet houdt,
de te ontwarren knoop die ons uiteindelijk
een waarheid kenbaar maken zal.
De blik speurt om zich heen,
de geest gaat na verbindt en scheidt
in het parfum dat zich verbreidt
wanneer de dag haast insluimert.
In deze stilten ziet men elke
menselijke schim die zich verwijdert
als een of andere verstoorde Godheid.

Maar als de illusie wijkt, brengt ons de tijd
weer terug in steden vol lawaai waar 't hemels blauw
zich maar met mondjesmaat laat zien tussen de daken.
Regen maakt dan de aarde moe; en vol verveling
druppelt de dichte winter op de huizen,
het licht wordt schriel - bitter de ziel.
Maar op een dag zien we eensklaps door een poort
tussen de bomen van een binnenplaats
het geel van de citroenen oplichten;
dan smelt de kilte in ons binnenste
en heel ons hart wordt overrompeld
door 't feestgeschetter
van de gouden trompetten van de zon.

[p. 21]

Dora Markus

't Was waar de houten pier zich
bij Porto Corsini uitstrekt in zee
en hier en daar wat mannen, onbeweeglijk haast,
de netten uitwerpen of binnenhalen.
Daar wees jij met je hand naar de overzijde
naar je echte vaderland dat niet te zien was.
Toen volgden we 't kanaal tot aan de haven
van 't stadsdok, glimmend van roet,
in laagland waar een lome lente
zonder herinnering lag weg te zinken.

En daar waar een oud leven
zichzelf verlangend kleurt
met heimwee naar het Oosten,
glinsterden jouw woorden als de schubben
van een barbeel die sterft.
Jouw onrust doet mij denken aan de trekvogels
die tegen vuurtorens te pletter vliegen
in avonden van storm;
een storm is ook jouw liefheid, wervelend
en desondanks onzichtbaar,
en met nóg zeldzamere windstilten.
Ik weet niet hoe jij zwaargehavend stand houdt
op deze zee van onverschilligheid
waaruit je hart bestaat; misschien
redt jou een a mulet dat jij bewaart
vlakbij je lippenstift, je poederdoos,
je nagelvijl: een witte muis
van blank ivoor; en zo besta je!

En nu in jouw Karinthië,
landschap van mirten en verstilde meren,
zie jij over de rand gebogen
de karper schuw het aas aan bijten,
of volg je boven linden tussen ruige
pinakels hoe het avondlicht
ontstoken wordt en in het meer de kleuren
van steigers en pensions opvlammen.

De avondnevel die zich vochtig
over het dal uitspreidt brengt slechts
mét het geknetter van motoren
ganzengesnater aan, en een sneeuwwit
betegeld interieur vertelt
aan de verweerde spiegel die jou zag
toen je anders was, een lang verhaal
van ijskoude vergissingen en legt het vast
daar waar de spons nooit komt.
't Is jouw legende, Dora!
Maar ze is al opgeschreven in die blikken
van mannen met willoze bakkebaarden
hooghartig neerziend uit enorme
portretten met vergulde lijst, en zij keert terug
bij elk accoord dat op 't kapot klavier
wordt aangeslagen in het uur
van donker worden, steeds maar later.

Dáar is zij geschreven. De altijdgroene
laurier voor 't eten
leeft nog, de stem verandert niet,
Ravenna is ver weg, een wrede trouw
blijft giftig druipen.
Wat wil deze van jou? Een stem,
legende of lot raak je niet kwijt...
Maar laat is het, en steeds maar later.

De aal

De wijfjesaal, sirene
der koude wateren, die 't Baltische verlaat
op weg naar onze zeeën,
naar onze estuaria en rivieren
die zij stroomopwaarts volgt diep onder 't oppervlak
van sloot naar sloot en dan
van greppel naar greppel, voortdurend smaller,
steeds dieper landinwaarts, steeds dieper in het hart
van het gebergte doordringend
in moddergeulen, tot op zekere dag
een zonnestraal die door kastanjes filtert
haar flitsend treft in poelen stilstaand water,
hoog in de Apennijnse bergbeken
die zich omlaag storten naar de Romagna;
de wijfjesaal, toortslicht en zweep
en schicht van Liefde op aarde
door onze kloven of door de opgedroogde
stroompjes der Pyrenaeën teruggebracht
naar paradijselijke paaigebieden;
de groene ziel die leven zoekt
daar waar alleen
verschroeiende hitte is en troosteloosheid;
de vonk van vuur die zegt
alles begint als ogenschijnlijk
alles verkoolt, brandhout bedekt door as;
kortstondige iris, tweelingzus
van die welke gevat ligt in jouw ogen
en ongeschonden stralend tussen de zonen
der mensen liggend in jouw slijk, kun jij
haar niet beschouwen als jouw zuster?

Vertaling: Frans van Dooren