De Revisor. Jaargang 1

Rinus Ferdinandusse

1 Nogal wat Nederlandse filmers hebben zich in de loop der jaren met me in verbinding gesteld, want ‘Naakt over de Schutting’ is een smakelijke titel. Het boek, redelijk gedateerd zoals alle lectuur-bestsellers, loopt dan ook nog steeds. Rob du Mee, die al jaren eerder een optie vroeg, verfilmde het in 1973, met als regisseur Frans Weisz.

2 Ik schreef in Vrij Nederland eens een stukje over een eerdere film van Du Mee en Weisz. ‘De Inbreker’, schreef ik, was best een aardige film, behalve een aantal onlogische gedachtensprongen, en een aantal trekjes die me deden huiveren, b.v. dat langharigen niet deugen en dat hoeren zo gezellig zijn. Het was ongetwijfeld voor een groot deel wraak dat Du Mee me, naast het verzoek om de filmrechten af te staan, ook verzocht samen met hem het script te schrijven, als dat tenminste zo heet want de film weet zich vooral interessant te maken door vaktermen die veel beloven.

3 ‘Naakt over de schutting’ is een boek zonder wezenlijke inhoud; iedereen met HBS-B had het kunnen verzinnen. Maar het leek me erg aardig te proberen er een film van te maken. Er is op film - en ook op TV, men denke aan I Spy en aan The Avengers - met moeite en fantasie een soort samengaan te creëren van humor en spanning die aan het gewone begrip ontspanning een extra dimensie kan geven. Ik dacht dat uit en aan de bewerking van Naakt over de Schutting die superieure lol te beleven viel.

4 Hoe kwam het resultaat aan u over. De hamvraag! Het was kloten van de bok, met de aantekening dat die in het maanlicht opwindend kunnen glanzen.

Naakt over de Schutting is een boek dat in feite nergens over gaat, maar alleen probeerde wat sfeer, wat satire over te brengen, en zeer vastzit aan 1964, en aan de kleine Rinus van toen die ook een boek wou volschrijven.

Du Mee bleek, acht jaar later, het boek uit zijn hoofd te kennen, en wist er meer van dan ik, ook nadat ik het herlezen had. Maar ik wist beter dan hij dat het plot in feite niet deugde. Van de figuren A B C D E F G hadden de laatste vijf allemaal de moorden kunnen plegen, zonder de zaak geloofwaardiger te maken. (Toch een verdienste!) En in de maanden dat wij over de zaak spraken was het vaak afhankelijk van b.v. of een speler of speelster een mooie sterfkans kreeg, of hij schuldig of onschuldig zou zijn.

Er was een complicatie: de film ‘De Inbreker’ was een succes geweest, althans boven de grote rivieren, en daarom moest het trio dat de successen daarin geoogst had, ook in deze film optreden: Rijk de Gooyer, Jennifer Willems en Jon Bluming. Maar in zo'n script kàn alles en dus kreeg Rijk een vriend, en een vriendin die in hun hart allemaal evengoed waren als hij. Van A B C D E F G waren nu de eerste drie onschuldig, wat het wel gecompliceerder maakte.

Omdat de film ook naar het buitenland zou moeten kunnen, en dus een fraai brok Amsterdam mee moest nemen, bedacht ik dat Rijk een begaafde dief moest zijn die het Rijksmuseum van de pornografische Rembrandts moest ontdoen.

Pas toen kwam Weisz erbij. Eén van de beste dingen uit De Inbreker was de poging om van Rijk een figuur met wat dimensie te maken; en omdat Weisz die dief niet zag zitten werd Rijk veel vredelievender. Hij kreeg duiven om te melken, en Jennifer moest nog ouderwets verliefd zijn en kreeg dus een huur-

[p. 6]

kamer bij Rijk in huis, in de hoop dat er nog kijkers zouden zijn die zouden denken: zullen ze of zullen ze niet. Naast de duiven kwam nog een flipperbusiness, want dat was in, en Jon Bluming moest karate doen, want dat kon hij en dat heerste toen ook al in de filmwereld.

Het mag misschien schamper lijken, maar ik heb me tegen deze dingen niet verzet: wie een publieksfilm wil maken moet daar zijn best voor doen.

Maar wat daarna gebeurde is een merkwaardig proces, dat ik maar op één manier onder woorden kan brengen: ik schreef de film voor Tuschinski en hij werd teruggebracht tot City. Ik bedoel: in Tuschinski wil je nog wel eens een film zien waarin iets echt leuks gezegd wordt, in City is het meer gebaren maken.

Het boek Naakt over de Schutting is een boek vol woorden, en diezelfde woorden kwamen terug in de scènes, met fraai understatement, vrolijke uitroepen, satires op Willem Duys en Henk van der Meyden (die laatste staat inderdaad en terecht in het boek), maar ze verdwenen vanwege het teveel aan tekst en vanwege Weisz' opvatting dat dat soort satire al overleefd was - zonder dat ik toen wist dat het City zou worden waar dat soort satire nog moet beginnen. Naakt over de Schutting werd een film met figuren zonder diepte en onderling verwisselbaar, zoals ook in mijn (onze) opzet, maar die gehele, luchthartige, ietwat badinerende toon waarmee alles overgoten was, verdween.

Dat bracht in de laatste fase van het schrijven (de verfilming heb ik niet meegemaakt, op een of tweemaal na) een soort gemelijkheid mee: je verfilmt ribben waar borsten hadden kunnen zitten. Er is nog een aardig détail, dat, meen ik, eerder in Skoop verhaald is: Du Mee vertoonde aan de vooravond van de opnamen voor zijn spelers en zijn crew twee films van Frank Sinatra: ‘Tony Rome’ en ‘Lady in Cement’. Films waarvan vooral de eerste als twee druppels lijkt op de film die hij met Naakt over de Schutting had willen maken. Ook bij Tony Rome zijn de karakters vrijelijk inwisselbaar en is alles overgoten met smakelijke, cynische wise-cracks.

(Du Mee kan goed kijken! Die avond viel het me op dat De Gooyer dezelfde motoriek heeft als Sinatra: hij kan een vrouw niet lekker pakken, maar klopt haar liever bemoedigend op de rug. Daar ergens moet de oorzaak liggen dat een uiterst attractieve bedconversatie - althans dat vond ik - tussen Rijk en Adèle Bloemendaal op allerlei moeilijkheden stuitte, terwijl ik bij het bedenken ervan een getuigenis van een Hilversumse kennis in het achterhoofd had dat Adèle de mooiste reet van Nederland heeft.)

Goeie vraag dus, verschilde de film sterk van de voorstelling die u zich gemaakt had. Ja, maar ik heb er zelf aan meegedaan en gedacht: zo gaat het in het echt ook.

5 Zie het antwoord op de vorige vraag: de toon, de sfeer verdween, maar in City hebben de mensen daar vaak om gelachen.

7 Sinds deze ervaring is die ambitie alleen maar toegenomen. Een film met Ton van Duinhoven over het jeugdsentiment (‘Dick Bos en Li Hang’); een film met Hugo Metsers (‘De dood van Lumey’) en met Hans Keller een film over Nederland (‘Waterschaps Euvel’).

8 Ik heb sinds de verfilming van Naakt over de Schutting geen boek meer geschreven.