De Revisor. Jaargang 1

[p. 6]

Hans Plomp
Zo boven- zo beneden

Geruime tijd was Wilnaar nu al dood. Hij had zoveel meegemaakt, dat de gebeurtenissen uit zijn leven in het niet leken te zinken. Meteen na zijn overlijden waren de avonturen begonnen. Eerst had hij het gevoel gehad dat hij boven zijn lichaam zweefde, verbonden door een dunne, zilveren draad. Als een astronaut die voorzichtig de ruimte inzweeft, verbonden met het moederschip. Toen scheen hij in een soort luchtkolk te raken. De draad brak en Wilnaar werd meegesleurd. En of de kolk hem naar het hart van de aarde bracht, of verder nog, naar de zwarte moederzon, wist hij niet. Hij voelde dat hij niet kon verdwalen, zomin als je in een droom kunt verdwalen.

Toen Wilnaar na een lange reis ontdekte dat hij weer in zijn kamer was, dacht hij dat er maanden verstreken moesten zijn sinds zijn dood. Maar dat bleek een vergissing. Hij zag de hospita binnenkomen, gevolgd door twee andere bewoners van het pension, waar Wilnaar zijn laatste jaren gesleten had. Ze liepen op hun tenen naar zijn bed toe, hun gezicht een mengeling van angst en nieuwsgierigheid. Toen trok een van de mannen, waarvan Wilnaar wist dat hij handel dreef in curiosa, met een ruk zijn dekens terug. En daar zag Wilnaar zijn eigen lichaam tussen de lakens. Uit zijn neus en oren liepen stinkende sappen, en het stuk van zijn gezicht dat op het kussen lag, was zwart geworden.

Toen begreep Wilnaar dat hij werkelijk dood was, en hij voelde een enorme opluchting. Hij wilde de hospita en zijn buren duidelijk maken dat er niets aan de hand was, maar hij wist niet hoe. Blijkbaar was hij niet zelf in de kamer aanwezig, want niemand had hem opgemerkt. Bovendien kon hij zichzelf niet zien. Het was net of hij van boven de kamer inkeek. Hij probeerde te roepen dat ze dat stinkende omhulsel, waarin hij jarenlang had geleefd, nu maar weg moesten doen. Verbranden, of begraven, of aan de honden voeren. Door de hamburgers heen desnoods. Dat ze in ieder geval geen onkosten moesten maken om het kwijt te raken, en dat ze om hem geen verdriet hoefden te hebben. Maar ze zagen of hoorden hem niet. Ze barstten in gejammer en gemompel uit. De hospita klaagde luidkeels over zijn huurschuld, terwijl de handelaar in Wilnaars laden en kasten begon te rommelen, mompelend dat niets zo vergankelijk is als een mens, maar dat het leven gewoon doorgaat. Hij stak een paar kleine snuisterijen in zijn zak. Alleen de derde aanwezige, een jonge nietsnut, bleef als gebiologeerd naar het lijk staan kijken, en raakte het even aan, toen de anderen niet opletten.

Ach mensen, gooi die rotzooi weg en vergeet mij, wilde Wilnaar roepen. Maar ze bleven hem volstrekt negeren. Hij begreep dat hij hen wel zag, hoorde en rook, sterker nog, dat hun hele innerlijk voor hem open lag, maar dat er geen mogelijkheid was kontakt met hen te maken. Hij wist dat ze niet hem beklaagden, maar hun eigen doodsangst.

Toen wendde hij zich af van de wereld. Langzaam had hij ontdekt, hoe hij zonder lichaam kon reizen door alle werelden die hij zich kon verbeelden. En alles wat hij anderen had aangedaan, kwam nu terug alsof hij het zelf onderging. Totdat Wilnaar zichzelf kende. Alle ellende die hij moest ondergaan, onderging hij met een zekere blijdschap, alsof hij een ereschuld inloste. In ontelbare verbeeldingswerelden van anderen was hij te gast, maar alle waren weer vervaagd.

En nu, nu Wilnaar al zolang dood was dat hij zich nauwelijks kon herinneren ooit een mens op aarde te zijn geweest, begon hij naar het leven te verlangen, zoals een uitgeput mens naar de dood kan hunkeren. Nergens had hij zich in deze geesteswereld thuisgevoeld. Het viel hem zwaar kontakt te maken met anderen. Hij zwierf rond in zijn eigen verbeelding, als een passagierende zeeman, die geen binding meer heeft met huis en haard. Soms voelde hij zich als in een droom, waaruit hij niet kon ontwaken, omdat zijn bed en zijn lichaam er niet meer waren.

Eénmaal had Wilnaar geprobeerd zelf kontakt te maken. Dat was toen een vroeger buurmeisje van hem, dat als peuter vaak op zijn knie had paard gereden, in een vlaag van waanzin had geprobeerd haar zorgen te ontvluchten door zelfmoord te plegen. Toen Wilnaar haar bevend het dodenrijk zag binnenkomen, was hij naar haar toegegaan en had zich bekend gemaakt. Maar de arme vrouw had haar handen voor haar ogen geslagen en gepreveld dat ze gek was. En wanhopig begon ze met een denkbeeldig scheermes in haar denkbeeldige pols te kerven, roepend dat ze nu echt dood wilde, ècht dood. Hoe Wilnaar haar er ook van probeerde te overtuigen dat ze gezond en wel en echt dood was, haar verwarring werd alleen maar groter.

[p. 7]

‘Ik ben gek, ik ben gek,’ prevelde ze. ‘Nu zie ik zelfs de geest van meneer Wilnaar voor me staan.’

Toen was ze in een soort zwijm gevallen, waarin ze iedere vaste vorm verloor, en ze woei als een rookflard bij hem vandaan. Na dit voorval had Wilnaar begrepen hoe machteloos hij stond tegenover zoveel angst en onwetendheid. Hij zag hoe geesten in totale verwarring raakten, bij het betreden van een wereld waarvan ze niets begrepen. Miljoenen in het duister rond tastenden, zonder een spoor van licht, omdat ze nooit iets gehoord hadden over een leven na de dood.

Zo langzamerhand waren de sporen van Wilnaars aardse bestaan uitgewist. Hier en daar bestond nog een foto van hem, een naam in een archief. Maar in zijn graf waren al vijf, zes anderen begraven, sinds zijn gebeente vergaan was. Zijn verwanten waren gestorven. Hij had hen binnen zien komen in de geestenwereld, maar kon geen kontakt met hen leggen. De meesten geloofden niet dat er na de dood iets bestond, en ze weigerden om zich heen te kijken. Eén zin herhaalden ze voortdurend: ‘Er is niets.’ Dat scheen zo soms eeuwen te duren, want Wilnaar zag veel geesten in ouderwetse kleding. Ook zag hij ettelijke gelovigen, die de dood met hun respektievelijke waandenkbeelden tegemoet traden. Mensen die zogenaamd een duidelijk beeld van het hiernamaals hadden, en zich eeuwenlang totaal afgesloten en vervreemd in hun denkbeeldige hemel vestigden, niet begrijpend dat ze in hun eigen beperkte voorstellingen en projekties gevangen zaten. Hij zag hoe de moslems zich vermaakten met hun hemelse hoeria's, grillige produkten van hun eigen fantasie, in de overtuiging dat Allah's wil nu geschied was. Hij zag de tallozen die zichzelf regelrecht de hel in fantaseerden, om zich daar te kwellen en te martelen, totdat de tijd rijp zou zijn voor het volgende miserabele leven op aarde.

Al die dingen nam Wilnaar waar. Hij begon zich af te vragen of er dan zelfs in deze geesteswereld niets anders bestond dan de vreemdste menselijke fantasieën. Ook zelf werd hij soms gekweld door sombere gedachtes, die onmiddellijk konkrete vorm aannamen en hem soms direkt leken te bedreigen, totdat Wilnaar begreep dat het zijn eigen spook was, dat hem kwelde, zijn schaduwdubbelganger.

‘Waarom geef je je niet aan mij over?’ fluisterde het spook. ‘Ik weet hier de weg heel goed. Ik kan je een thuis bezorgen.’

‘Tussen de andere spoken zeker,’ gromde Wilnaar. ‘Nee, je kunt je beter aan mij overgeven. Misschien vinden we samen een oplossing.’

En uiteindelijk was Wilnaar erin geslaagd zijn kwelgeest te temmen, zodat er een grote gemoedsrust over hem kwam. Maar nog steeds vroeg hij zich af, of er niets anders was dan deze bizarre schimmenwereld, waarin geen vast punt en geen leiding te ontdekken viel. Of er geen hogere machten dan die hij om zich heen zag, achter de sluiers van zijn verbeelding werkten.

Maar pas toen er uit zijn hart een kreet om hulp opsteeg, werd hij schuchter op de schouder geklopt. Hij zag een gestalte voor zich, een vrouw, die hij herkende als de vrouw waar hij verliefd op was geworden, jaren geleden, misschien wel eeuwen, in een andere wereld. Hij herinnerde zich in een flits hun hele verhouding en hoe ze elkaar tenslotte vol wrok verlaten hadden. Hij strekte zijn armen naar haar uit en zij ook naar hem. Een ogenblik was het alsof ze in elkaar overvloeiden, en Wilnaar voelde warmte, liefde en kracht. En in dat ene moment van samenzijn voelde Wilnaar zich kompleet. Er openden zich duizenden vergezichten voor hem, alsof een stralende zon opging na een inktzwarte nacht. Hij begreep dat deze staat de zin en het doel van zijn bestaan moest zijn. ‘We hebben onze kans gemist,’ zei de vrouw. ‘We zijn eenzaam en gedesillusioneerd gestorven, twee armzalige helften. Een mens kan kompleet worden, en wij hadden elkaar daarbij kunnen helpen. Maar omdat we hier half zijn aangekomen en ook weer half geboren zullen worden hebben we hier geen rust gevonden. We hebben ons gedragen als de mens die zijn talenten begraaft en er niets mee doet.’

‘Misschien had hij daar wel heel vrome redenen voor,’ wierp Wilnaar tegen.

‘We moeten woekeren met onze talenten, dan kunnen we engelen en meer worden.’

‘Of duivels,’ sputterde Wilnaar.

‘Dat word je vanzelf als je je door je haat en driften laat leiden, daar hoef je niets voor te leren. Als je duivel wordt, ben je als de mens die zijn talenten gebruikt om te vernietigen.’

‘Ach, dat moet toch ook gebeuren,’ plaagde hij.

‘Ja, maar dan wel ieder op de manier die hij zelf verdiend heeft, en niet op de manier van de duivel, die trouwens helemaal niet bestaat. Het is maar een naam, die men zijn eigen schaduwkanten geeft.’

‘Ik heb mijn schaduwkant anders duidelijk horen praten.’

‘Met jouw eigen stem en door jouw eigen geest, Wilnaar. Zonder jou heeft hij geen schijn van kans.’

Toen omhelsden ze elkaar weer, en hij voelde dat dit zijn bestemming was: één te worden met zijn wederhelft. Maar hoe? ‘We moeten terug naar het moment waarop we het verpest hebben, waarop we de verkeerde weg zijn opgegaan, en daarvandaan een nieuwe weg zoeken.’

Wilnaar begreep dat zijn geest een open boek voor haar was, zoals de hare voor hem.

‘Moeten we weer terug naar de aarde?’ vroeg hij verbaasd. ‘Maar hoe zal ik je daar ooit vinden? En wie zegt dat we daar niet dezelfde fouten zullen maken als de vorige keer?’

‘Dat is de gok, Wilnaar. Wie speelt kan verliezen of winnen, maar iedereen mag net zolang spelen, totdat verlies in winst is omgezet.’

‘Maar als we weer als baby's geboren worden, vergeten we toch waar we vandaan kwamen, en waarom we op aarde moeten sappelen?’

‘Geboren worden is nu eenmaal ingrijpender dan sterven, lieve man. Als je sterft, herinner je je alles, als je geboren wordt vergeet je alles. Je kunt toch niet verwachten dat zo'n

[p. 8]

klein onschuldig kind zich meteen herinnert wat het allemaal achter de rug heeft. Naarmate je ouder wordt rijpt je geest, of rot hij weg. Als de geest groeien blijft, dan leer je je hele bestaan te overzien, door de tijden heen. Dan kun je begrijpen waarom we nog steeds gevangen zitten in de eeuwige kringloop van het stoffelijke leven en sterven en weer leven en weer sterven, en maar heel, heel langzaam opklimmen langs de trappen van de evolutie. Maar als je jezelf kompleet weet te maken, vind je de weg naar onsterfelijkheid.’

‘Maar we moeten het toch een beetje zo uitzoeken, dat we niet al te ver bij elkaar vandaan geboren worden,’ bracht Wilnaar naar voren. ‘Anders wordt het straks zoeken naar een speld in een hooiberg. Ik weet niet eens onder welke naam je geboren zult worden, of hoe je eruit zult zien, als ik je ontmoet.’

‘Kijk goed naar me, en draag mijn beeld in je mee,’ zei ze, ‘dan zal je mij altijd herkennen.’

‘Maar hoe kan ik weten of ik wel de goede voorheb?’

‘Liefde is ons enige zoeklicht, Wilnaar. Als dat schijnt, loopt niemand elkaar mis, daar beneden.’

Met deze woorden en iets van een kushand, loste het beeld van zijn gezellin zich in de ruimte op. Vanaf dat moment begon Wilnaar zich ernstig op zijn geboorte voor te bereiden. Vaak liet hij zijn geestesoog over de mensenwereld gaan, op zoek naar een geschikte landingsplaats, een paar goede ouders. Maar hij kon niet kiezen en durfde niet te besluiten. Hij wikte en woog en voelde zich steeds meer beklemd. Want Wilnaar verlangde naar het leven, zoals een uitgeput mens naar de dood kan verlangen. In zijn wanhoop vroeg hij weer om hulp, en het was alsof hij werd opgetild en urenlang in vrije val door de lucht suisde.

Toen hij zijn bewustzijn herkreeg, dreef hij in een lichaamswarme oceaan rond. En hoewel hij helemaal in het vocht gedompeld was, voelde hij zich behaaglijk en veilig. Hij haalde adem met kleine kieuwen. Hij? Dat het ooit Wilnaar geweest was, wist het niet, zelfs niet of het mannelijk of vrouwelijk was. Maar dat was hem een zorg. Hij had zich overgegeven en een overvloed aan voedsel en bloed liep door een slang aan zijn navel direkt zijn maag in. Geen honger, geen pijn, geen kou, geen zorgen voor de dag van morgen.

Wilnaar wist dat het goed was en hij doezelde weg, traag deinend in de moederschoot, dromend van de onbezorgde jeugd die hij tegemoet ging.