Jeroen Henneman
Golden Gate Bridge in heavy fog
Inleiding bij ‘Golden Gate Bridge in heavy fog’
Op de volgende pagina's ziet u iets dat u anders nooit te zien krijgt. Het zijn de schetsen die vooraf gaan aan het eigenlijke kunstwerk; plaatjes die de stappen van het denken documenteren. Aanvalsplannen waarin het probleem wordt gesteld en de mogelijke oplossingen worden uitgeprobeerd. Pas als de kunstenaar weet hoe hij het karwei kan klaren begint hij aan het definitieve werk.
Die schetsen zijn heel wel te beschouwen op hun eigen esthetische kwaliteiten, maar ze zijn vooral interessant vanwege het inzicht dat ze verschaffen in wat heet - het woord moet er maar uit - ‘het creatieve proces’. Dat begrip dat eigenlijk slechts glimlachend gebezigd mag worden heeft wel degelijk een concrete gestalte, en de tekeningen laten daar de contouren van zien.
De serie heeft in het schetsboek van Henneman de titel ‘golden gate bridge in heavy fog’ en dat is een even pretentieloze als preciese omschrijving van de voorstelling en de probleemstelling. De kunstenaar zag op reis door de Verenigde Staten de befaamde brug bij San Francisco en de specifieke weersomstandigheden die de helft van het object deden verdwijnen. Dat was de ervaring. Het probleem was hoe die ervaring om te zetten in een beeld. De brug - inwerkelijkheid al een soort opgehangen weg - werd geabstraheerd tot een gebogen strook: in feite ontleend aan de aanduiding van die brug op de kaart evenals het schildje met ‘101’ erop dat op sommige tekeningen zichtbaar is. Henneman maakt gebruik van een ‘bestaande vertaling’ van de Golden Gate in twee dimensies. Dat is de vorm.
De middelen zijn miniem: potlood op papier, wat inhoudt dat hij de lijndikte zoveel mogelijk moet variëren om daarmee een zo groot mogelijk aantal elementen mee te kunnen aanduiden: brug, schaduw, water, mist, duisternis. Op het eerste blad probeert hij het potlood uit: welke effecten worden verkregen met welke arceringen en met welke lijndikte? Het zwart van de brug moet verschillen van het zwart van de schaduw, dat moet verschillen van het zwart van het water en het zwart (grijs) van de mist. Hij creëert een aflopende reeks waarbij de brug (als enige materieel object) het stevigst is. In tekentermen vertaald: het donkerst is. De stevigheid van de brug zal uiteindelijk moeten contrasteren met de ijlheid van de mist, waarvoor het meest ‘immaterieele’ grijs nodig is.
Op het tweede blad heeft hij de toon van de tekening lichter gemaakt, hoewel de toonverhoudingen gehandhaafd blijven. Voor de verschijningsvorm van de mist probeert hij verschillende arceringen uit en test het effect: boven lichter of juist onder lichter? Blijkbaar weinig tevreden benadert hij zijn onderwerp op het derde blad vanuit een heel andere hoek. De mist is hier een ijl gordijn geworden waar de brug doorheen prikt. Hij werkt dit idee uit op het vierde blad, waarbij het vlakke gordijn verandert in wolken; door alleen de randen (donkerste delen) te tekenen probeert hij volume in zijn tekening te brengen: mistwolken versus vlakke brug en watervlak.
Op het vijfde blad is hij weer teruggekeerd door de vorm van de eerste bladen, maar hanteert hij de techniek van het laatste blad voor de aanduiding van mist. Door de tekening enigszins uit te vlakken verkrijgt hij subtiele grijsnuances die zowel halve doordringbaarheid suggereren als volume. De mist is er, maar hij zit hier uitsluitend achter de brug. Op het zesde blad heeft hij de oplossing gevonden: het witte papier heeft de functie gekregen van de meest ijle mistlagen. Door die zowel boven als onder de brug aan te brengen en de rest van de tekening in een dichter grijs te hullen bereikt hij zijn doel, waarbij het grijs op de voorgrond nu net die kwaliteit gekregen heeft die water gezien door waterdamp heeft. De brug lijkt te zweven (dat is de functie van de schaduw), tegelijk is hij omgeven door mist (de witte plekken) zodat een diepte effect ontstaat in de tekening die geen achtergrond heeft(!) Het resultaat is een realistische verbeelding met een hoog abstractieniveau: het beeld is gestyleerd, en de potloodlijn blijft herkenbaar als potloodlijn. Het artistieke probleem is opgelost, het resultaat heet: kunstwerk.
Ron Kaal
Auteursrechtelijk beschermd
