ouderwets Europees in zijn hofmakerij. De karakterisering van de diverse figuren is overigens zeer eigentijds, waardoor de toon van deze novelle totaal verschilt van de uit Nabokovs Russische verleden opgediepte boeken (Mary, Glory) die de laatste jaren verschenen zijn. Nabokov blijkt nog steeds niet uitgefoeterd op Freud, maar voor het eerst zijn er in dit boek ook schimpscheuten te vinden op de Oosterse Wijsheid, waaraan Persons vrouw een nogal perverse vorm van sexualiteit schijnt te hebben ontleend.
Person verset zich tegen de onjuiste uitspraak van zijn voornaam Hugh (als You), en het lijkt me dan ook vergezocht om Hugh Person (Jij, mens) voor te stellen als een moderne Elckerlijc. De eerste regel van het boek ‘Here's the person I want. Hullo, person! Doesn't hear me’ wijst er, lijkt mij, veeleer op dat Nabokov vanaf zijn schrijverswolk een willekeurig iemand kiest om een verhaal over te schrijven. Ook de ‘doorzichtige dingen’ die in het boek opduiken dienen om de almacht van de schrijver aan te duiden. Zijn verbeeldingskracht maakt de dingen doorzichtig. De doorzichtige dingen in het verhaal zijn onbeduidende details, waar Nabokov plotseling in enkele zinnen een hele wereld mee opbouwt, met de implicatie dat hij evengoed vanuit dat detail door zou kunnen gaan, al laat hij het nu weer achteloos schieten. Dit heeft het effect dat de personen in het boek ook doorzichtig worden, objecten waarmee de schrijver kan doen wat hij wil. De langste uitweiding over een doorzichtig ding besluit bijvoorbeeld als volgt: ‘het potlood (...) eventjes betast door Hugh Person, ontsnapt ons toch nog op een of andere wijze! Maar dat zal hij niet, geen sprake van.’ Het loopt overigens anders af. Aan het eind van het boek is Person blijkbaar aan de almacht van de schrijver ontsnapt. Nabokov geeft als commentaar: ‘Wij (in dit soort zinnen geen majesteitsmeervoud, maar de schrijver met zijn vrouw) hadden gedacht dat hij nog wel enige jaren dierlijk plezier in petto had; wij waren ertoe bereid geweest het meisje in zijn bed te toveren, maar per slot van rekening was het aan hèm te beslissen, aan hèm te sterven, zo hij dat wenste.’ En Person sterft. Nabokov zelf helpt hem zo zacht mogelijk het leven uit: ‘Easy, you know, does it, son.’
Al met al een beste Nabokov, met uiterste economie geschreven, vol grappen en kunstgrepen. Ik geef het de voorkeur boven minstens zes of zeven andere boeken van de auteur.
De vertaling valt helaas tegen. Nu en dan slaagt de vertaler (Dick Peet) erin de kracht van Nabokovs stijl ongeschonden over te brengen (‘de bedwelmende vervoering die allengs haar dierbare gelaatstrekken verdwaasde, ondanks haar inspanningen om het lichtzinnig gesnap aan de gang te houden’), een lange passage vol tennisterminologie leek me perfect vernederlandst, en ook uit Peets pogingen Nabokovs woordgrappen te reproduceren blijkt dat hij geprobeerd heeft serieus werk af te leveren. Maar misschien is hij als vertaler van voornamelijk Russische auteurs te weinig thuis in het Engels. Een ‘pair of slacks’ is geen slobbroek, een ‘convict’ geen dwangarbeider (meer), ‘to finger’ is niet vingeren, ‘pathetic’ niet pathetisch, een ‘stimulant’ geen stimulans, ‘fond’ niet halfzacht, ‘liberal’ niet liberaal, ‘asylum’ niet asiel, ‘pretty’ niet pittig, en ‘college’ is niet met hogeschool te vertalen. Het ergste is dat Peet ‘my love’, in een passage waarin Nabokov zijn vrouw invoert, vertaald heeft als ‘mijn vrijer’.
Peet mist ook nog wel eens een grapje (‘onze hoogst gewaardeerde auteur’ voor ‘most valuable’), en een zin als ‘je kunt een kat veranderen, maar mijn personages veranderen kun je niet’ slaat nergens op omdat ‘veranderen’ niet, zoals het Engelse ‘alter’, castreren kan betekenen. Ook de toon wordt niet altijd zo best getroffen: ‘wonderfull stuff’ wordt knalgoed; schoenen zitten knus (‘comfortable’), een ‘cute wristwatch’ wordt een ‘geinig polshorloge’ en ‘son’, uit de eerder geciteerde slotregel heet in de vertaling ‘maat’. Het helpt ook niet dat Peet geregeld eigenaardige woorden gebruikt waar Nabokov zich met een gangbaar woord tevreden stelt. Wat moet je met een keten van schalmen (‘links’)? Een ‘meerschap’ is een te nieuw neologisme vergeleken bij het Engelse ‘lakescape’ dat steunt op ‘seascape’; een ‘brisk hotelmaid’ wordt een ‘gauwe hotelmeid’ en een ‘impending event’ een ‘nakende gebeurtenis’. De dialoog klinkt vaak volstrekt ongeloofwaardig (‘Ik betreur’ of: ‘Men praat hier van een man die acht jaar geleden zijn gemalin heeft vermoord’), en tenslotte stemt het treurig dat de vertaler in een noot over Boswell Samuel Johnson blijkt te verwarren met Ben Jonson: ‘Boswell: de vaste metgezel van Ben Johnson (Benjamin Jonson, de vriend van Shakespeare), die zijn wetenswaardigheden over Johnson te boek heeft gesteld’. Ondanks de vermoedelijk goede bedoelingen van Dick Peet geloof ik dat ‘Doorzichtige Dingen’ (f 14,90) gerekend moet worden tot de vijf of zes boeken van Nabokov in Nederlandse versie (vrijwel alle verschenen bij Meulenhoff, Baarn) die ooit nog eens opnieuw vertaald zullen moeten worden.
Peter Verstegen
Auteursrechtelijk beschermd
