De Revisor. Jaargang 1

[p. 30]

Willem van Malsen
Van hand tot hand

's Middags om een uur of twee was Willem al dronken. Dat kwam wel vaker voor, maar ditmaal had hij een gegronde reden. Hij was dronken door overmacht. Met een propvolle koffer en een bosje tulpen, dat hij in alle vroegte op het station gekocht had, had Elmar hem het huis uitgezet. De tulpen, verpakt in nuchter krantepapier, hingen verlept over de bar.

Ferdinand, iemand die hij van gezicht kende en die grossierde in vriendinnen, luisterde onbewogen naar de uiteenzetting van zijn probleem.

‘En nu zoek je een nieuw huis?’ zei hij. ‘Ik zal eens voor je kijken.’

Hij trok een briefje van tien uit zijn borstzak en gleed van zijn kruk. Willem staarde naar de print, die zijn benen in het kunstleer achterlieten en grasduinde in zijn geheugen. Was het geen spuiter? Hij probeerde zich andere gezichten te herinneren, in andere ruimtes.

Toen Ferdinand betaald had en zich haastig omdraaide, wist hij al hoe laat het was. Natuurlijk, meneer begaf zich linea recta naar het warme bed van Elmar. Van hand tot hand, dacht hij. Voor een paar sigaretten, die hij aan hem rijker geworden was. Echte Franse.

Ferdinand bukte zich, trok de pijpen van zijn jeans glad en liep naar de openstaande deur. Het zonlicht, opdringerig in het chroom van de jukebox, deed zijn laarzen glanzen als mahonie. Hij struikelde over de drempel en kroop in het Fiatje, dat voor de deur stond. Hij draaide zijn raampje open, stak zijn hoofd naar buiten en keek de straat in. Daarna leunde hij achterover, zette een zonnebril op en trok met treiterige halen een kammetje door zijn kuif. De lucht boven het zwarte dakje trilde. Hij rechtte zijn rug en startte de motor. Met gierende banden stoofde Fiat de brug over.

‘Dat was dat,’ zei Dirk. ‘Wil je nog iets?’

‘Als ik nog één glas neem,’ antwoordde Willem moeilijk, ‘verander ik in een druivestruikje.’

Hij betastte de groeiende buil op zijn achterhoofd. Bij het geringste kontakt met zijn vingertoppen voelde hij het gezwel tot in zijn tenen bonken. Die Elmar. Met een koperen kandelaar.

Beschermend legde Dirk een arm om zijn schouders. Hij voelde het zuur in zijn keel en hield zijn adem in tot hij bijna barstte. Met een fluitende zucht liet hij de lucht ontsnappen. Hij voelde zich duizelig en sloot zijn ogen. Gedachten maakten pirouettes in zijn hoofd. Die grote, gênante koffer. Wat een entree, een uur geleden. De verlepte bloemen in zijn linker- en de koffer in zijn rechterhand hadden boekdelen gesproken. Ze hadden de stemming er in gebracht. Hij had iets dergelijks wel verwacht, maar toch hadden de lachsalvo's hem uit het veld geslagen. Verlegen had hij de koffer achter de jukebox geschoven. Toen hij al lang en breed aan de bar zat, had hij pas beseft, dat hij de bloemen nog in zijn hand hield.

Dirk kneep hem in zijn schouder en trok zijn hand terug. Op één poot van zijn kruk liet Willem zich achterover hangen. Met zijn ellebogen achter de rand van de bar hield hij zich in evenwicht. Natte sigarettenas kleefde aan de mouwen van zijn jasje. Aan de mouwen van Elmar's jasje. Hij bracht zijn kruk weer op vier poten en probeerde de viezigheid met een bierviltje af te krabben.

Over zijn schouder keek hij naar de jukebox. De koffer stond er nog. Die kon het ook niet helpen. Het zonlicht was een paar meter opgeschoven en onthoofdde Elvis Presley. De tijd vloog, dacht hij. Nee, dat formuleerde je anders. Het licht plantte zich razendsnel voort. Alhoewel, een paar meter per uur... Misschien golden die wetten niet voor café's.

Geschreeuw en hamerslagen weerklonken op de kinderspeelplaats om de hoek. Twee jeugdige vaders keken elkaar verschrikt aan en stormden naar buiten.

‘Hielenlichters,’ riep Lucien. ‘Ik moet ook leven.’

‘Die komen wel terug,’ stelde Dirk hem gerust. ‘Er hangt een tasje met boodschappen.’

Het werd stil in het café. Het gezoem van de ventilator vulde de ruimte. De lichtbundel, die tussen de draaiende vinnen door naar binnen viel, trilde als bij een filmprojektor. jachtige wolkenformaties schoten over de W.C.-deur.

Hijgend keerden de vaders terug en vervolgden hun partijtje schaak aan de lange tafel voor het raam. Hun roerloze gezichten staken net boven de bar uit. Willem hoorde wie er ging verliezen. De linker ketste met de stukken. Zou Smirnov nog leven, de schaakvriend van zijn vader? In het kamp had hij een

[p. 31]

spel gesneden uit een stoelpoot. Na zijn ontvluchting, in Utrecht, had hij rondjes uit zijn wollen onderbroek geknipt en onder de stukken geplakt.

Willem wiebelde op zijn kruk en nam een slokje wijn. Zijn moeder werd dol van het getik, vooral bij de vluggertjes. Smirnov noemde haar Daatje. Betekende dat iets in het Russisch? ‘Heb in orde gemaakt, Daatje,’ had hij gezegd. Want hij had ook nog een beetje Hollands geleerd in dat kamp. Toen ze een jaar in Ermelo woonden, had zijn vader een brief gekregen uit Leningrad. Smirnov werkte als ingenieur bij een vliegtuigfabriek. Het schaakspel had hij in Berlijn in de trein laten liggen.

Dirk trommelde met zijn vingers op de bar en klakte met zijn tong een drietonig melodietje. Hij haalde een pakje zware shag uit zijn broekzak en begon een sigaret te draaien. Willem hapte begerig met zijn lippen. Dirk draaide een tweede.

‘Maak jij eens wat muziek, Dirk,’ zei Lucien en gaf hem een gulden uit de kas.

Dirk stak zijn sigaret aan, trok zijn schouders naar achteren en zong luidkeels enkele regels uit Waar de blanke top der duinen. De gulden stak hij in zijn zak.

Lucien en Willem schoten in de lach. Dirk keek verlegen naar zijn handen en begon verfrestjes van zijn nagels te krabben. Met zijn tanden rukte hij een velletje groen van zijn pinknagel.

‘Waarom hoepel je niet gauw op naar Parijs?’ vroeg hij aan Willem en vervolgde sarkastisch: ‘Nu je hier niet meer gebonden bent.’

‘Als fles rooie wijn,’ giechelde Lucien.

Willem zoog aan zijn shagje en kreeg een vieze smaak in zijn mond. Toen hij een lucifer afstreek, spatte er een stukje brandend zwavel op zijn wijsvinger. Hij blies ertegen en stak hem vervolgens in zijn mond.

‘Ik heb daar bulden,’ antwoordde hij. ‘Buurbulden, belasting-bulden, ballebaal bulden!’

‘Wat mummelt hij nou?’ vroeg Lucien.

‘Hij heeft bulden in Parijs,’ antwoordde Dirk schouderophalend. ‘Daarom kan hij niet terug.’

De schakers doken achter de bar, alsof ze dekking zochten tegen Willem's liederlijke ontboezemingen. Ze raapten wat stukken van de grond en gingen analyseren. Zou Spassky zijn inzinking al te boven zijn, vroeg Willem zich af? Hij had de titanenstrijd op IJsland een paar dagen niet gevolgd. Hij moest zijn vader eens opbellen.

Lucien schonk zichzelf een whisky in. Uit verveling haalde hij de handle van de bierpomp naar zich toe. Maar er gebeurde niets. Vanuit de kelder cirkelde een zeurend geluid door de leiding omhoog.

‘Pas op, Lucien,’ waarschuwde Dirk. ‘Sluiten.’

Lucien's armen bungelden besluiteloos naast zijn lichaam. Hij wilde een stap terug doen, maar struikelde over zijn lange benen.

‘Amateur,’ riep Dirk. Hij maaide met een denkbeeldig machinegeweer in het rond. ‘Takke-takke-tak!’

‘Oppassen,’ riep Lucien. ‘Duiken.’

De schakers, in de veronderstelling, dat hij op het gedrag van Dirk doelde, bleven grijnzend zitten. Een sekonde later spoot het schuim hen om de oren. Hevig protesterend, probeerden ze het kleverige vocht uit hun haren te wringen. Lucien gaf ze een stapel servetjes en drukte een viltje om de pomp.

Willem ging naar de W.C. In het halletje trok hij gezichten in de spiegel. Dat deden ze in films ook altijd. Hij kon nooit uitmaken of hij er goed of slecht uitzag. Het licht was hier wel erg onflatteus. Zijn huid zag erbarmelijk bleek. Hij kamde zijn haar en drukte zijn neus tegen het glas om van vlakbij de kringen onder zijn ogen te kunnen bekijken. Daarna gooide hij zijn haar weer een beetje in de war. Nonchalance.

De druk op zijn blaas was plotseling verdwenen. Verbaasd drentelde hij het café weer binnen. In het tegenlicht zag hij, dat de houten vloer was bezaaid met zwarte vlekken. Nieuwsgierig knielde hij neer, begon te krabben en ontdekte, dat het ingetrapt kauwgom was.

Dirk had zijn hoofd op zijn armen gelegd en leek te slapen. Lucien spoelde glazen. Willem voelde zich, alsof hij rondliep in een wachtkamer. Op zijn gemak bekeek hij de bioskoopagenda. Ciao, Manhattan. De beste uit een rij van twintig. En Mark had haar gekend, Edy Sedgwick. Slechte films bleven weken in de zomer. Hij gooide een kwartje in de jukebox.

‘Twee-een-vier,’ adviseerde Lucien.

Hij drukte in en zocht of hij iets Italiaans kon vinden om de anderen te mishagen. George Brassens! Driftig priemde zijn vinger de vereiste cijferkombinatie. Daar had hij ze mee te pakken, met een ouwe besnorde Fransman. Met een uitgestreken gezicht ging hij weer op zijn kruk zitten. Dirk hief zijn hoofd op en keek hem aan. Zijn ogen stonden een beetje lodderig.

‘Ik geloof,’ zuchtte hij, ‘dat ik teveel op heb. Vreselijke zomers. Wat moet je met zo'n zomer?’ Zijn hoofd zakte terug op zijn arm. In zijn mouw bromde hij: ‘Wat deed jij vorige zomer?’

Willem dacht na.

‘Vorig jaar om deze tijd hing ik rond in bars,’ antwoordde hij. ‘En waarschijnlijk,’ hij pauzeerde weer even en telde op zijn vingers, ‘zat ik op deze dag met een handvol Russen in café de l'Avenir. Net een schilderij van Utrillo van buiten. Vlakbij het hotel, waar Grietje het deed met een timmerman.

‘In Parijs?’ vroeg Lucien.

‘Ja. Gereed om haar te betrappen met haar minnaar.’

‘Wie is Grietje?’ bromde Dirk.

‘Mijn ex-vrouw. Ik was net met Elmar, maar toch jaloers op Grietje. Ze kwamen natuurlijk niet en ik maar wachten... In een sompige wolk van zelfbeklag. De Russen dronken wijn en staarden in de vissekom op het biljart. Opa Samovar, opa Balalaika en opa Vodka, de ondeugendste.’

Dirk geeuwde.

‘Een melig verhaal, hoor,’ zei Lucien.

Willem lachte en zocht Dirk's shag.

[p. 32]

‘Stoppen of doorgaan?’

‘Ach,’ zei Lucien en keek verveeld om zich heen.

‘Wie heeft die afschuwelijke muziek opgezet?’

‘Onze Parijse vriend natuurlijk,’ blafte Dirk met samengeknepen wenkbrauwen. ‘Hij had net al een binnenpretje. Heeft je verhaal nog een vervolg?’

‘Nou, dat er een jongen binnenkwam,’ zei Willem. ‘Een Duitse jongen, die vroeger is aangerand door William Burroughs en toen van schrik ook bilingual geworden is. Die zei: ‘Toevallig, dat jij hier zit. Ik kwam Grietje ook al tegen, met je huisbaas in de bioskoop.’

‘Nou, en?’ vroeg Dirk. ‘Ik vind Burroughs de grootste schrijver van deze eeuw. Handen af.’

‘Met zijn huisbaas, sufferd,’ interrumpeerde Lucien.

‘Een Portoricaan, die zich uitgeeft voor de uitvinder van de babyspeen met automatische temperatuurmeter,’ zei Willem. ‘Ik had een jaar huurschuld. Dat is inmiddels opgelopen tot het dubbele. Ik denk, dat hij op een andere manier verhaal kwam halen.’

Zijn rechterbeen sliep. Hij ging verzitten. Toen hij zijn sigaret uit de asbak wilde pakken, stootte hij tegen zijn glas. Een paar slokjes vloeiden over de bar. Zijn hart klopte een paar slagen sneller.

Dirk observeerde hem door zijn oogharen. Telkens liet hij met een droog tikje zijn duimnagel achter zijn voortanden vandaan schieten. Hij sloeg zijn benen over elkaar. Denkrimpeltjes verschenen op zijn voorhoofd.

‘Dan kan je binnenkort wel een mes in je donder verwachten,’ zei hij bezorgd.

‘Het zal wel een pistool worden,’ orakelde Willem. ‘Locataire chimérique tué par deux balies dans la tête.’

‘O God,’ zuchtte Dirk. ‘Van de zenuwen gaat hij Frans praten.’ Willem keek naar zijn armetierige bloemen en gaf het bosje aan Lucien, die het in de vuilnisemmer gooide. Zijn shagje was te vast gerold, zodat het papier scheurde. Hij hevelde de tabak over in een nieuw vloeitje en modelleerde de sigaret moeizaam met zijn wijsvingers. Dirk gaf hem vuur. Met zijn elleboog schoof Willem de asbak naar zich toe om zijn maaksel af te tikken, maar een dikke vezel wapende de askegel.

Luid stommelend, alsof hij over zijn eigen benen struikelde, verdween Dirk in het donker. Willem kon geen hand voor ogen zien. Op zijn qui-vive voortschuifelend, verkende hij het verraderlijke tapijt. Dit was geen bioskoop, maar een doolhof. Op tijd ontdekte hij het afstapje. Ter hoogte van zijn knieën hoorde hij hartgrondig gekreun.

‘Dirk?’ zei hij gedempt. ‘Is het erg?’

Voorin de zaal werd op de vingers gefloten. Onscherpe beelden beefden op het doek, verdwenen weer. Net genoeg voor oriëntatie. Dirk lag op zijn knieën. Schande, geen licht in het gangpad, dacht Willem. Alleen naast het doek gloeiden neonlettertjes: Toiletten. Met een beetje goede wil overigens. Er stond: iletten.

‘Is het echt zo erg, Dirk?’ herhaalde hij. Hij hielp hem op de been en duwde hem de eerste de beste rij in.

‘Verzwikt,’ antwoordde Dirk huilerig.

‘Te gierig om 's middags ouvreuses te nemen, verdomme.’

Dirk hing scheef in zijn stoel en probeerde zijn broekspijp over zijn knie te sjorren.

‘Zelfs geen lichtjes in het gangpad,’ mopperde Willem. ‘Alleen maar iletten.’

‘Iletten?’

‘Schuin voor je. Toiletten zonder To.’

‘Wat raaskal je nou,’ zei Dirk boos.

‘Net als bij Malsen,’ hield Willem aan. ‘Geldermalsen zonder Gelder.’

Een hels fluitkonsert stak de kop op. Bovenin de zaal flitste een schijnwerper aan. Een paar jongens sprongen van hun stoelen en begonnen krijgertje te spelen. Met holle dreunen belandden ze tegen het met triplex afgeschotte podium.

Willem had een hekel aan wachten. Hij werd onrustig. Met gedachten spelen: Ik geloof in God noch Gebod. Verspreking: Ik geloog in Fod noch Febod. Dat kon niet. Hij stootte Dirk aan en vroeg, om hem op te vrolijken:

‘Vertel eens een briljante inval?’

‘Hou je kop,’ antwoordde Dirk, zijn voet betastend. Somber keek hij Willem aan: ‘Een roman over iemand zonder gevoelens.’

Hij drukte zich uit zijn stoel omhoog en probeerde op zijn zere voet te staan.

‘Praktisch invalide,’ was zijn diagnose. Toen hij op de zitting neerplofte, tikte er iets tegen de houten leuning. Hij trok een heupflesje uit zijn achterzak en schroefde de dop eraf.

‘Vieux. Eerst ik, vanwege mijn voet.’

Hij nam een flinke slok en gaf het flesje door aan Willem. Tevreden met zijn lippen smakkend, schoof hij onderuit en legde zijn hoofd op de glimmende rugleuning.

‘Eng hoor,’ zei hij, de fles van Willem terugnemend. ‘Die kroonluchter, of wat het ook moge zijn, precies boven onze kop. Dat ding weegt wel een ton.’

Willem keek omhoog. Zijn maag begon te draaien. Een meter of twintig, schatte hij. G is ST kwadraat, dat wilde dus zeggen...

‘Als hij valt,’ berekende hij snel, ‘heeft hij beneden al zoveel vaart verloren, dat we alle tijd hebben om ergens anders te gaan zitten.’

Dirk reageerde niet. Het licht doofde en de eenzame jager uit het westen reed over het doek. De versleten kopie regende verschrikkelijk.

‘Het lijkt wel een vermicelli-western,’ zei Dirk slaperig.

Willem had het warm gekregen. Hij maakte de bovenste knoopjes van zijn overhemd los. Toen Dirk zachtjes begon te snurken, nam hij de fles uit zijn hand en dronk hem voor de helft leeg. Hij trok zijn benen op en legde ze over de stoel voor hem.

Vergeefs probeerde hij zich te konsentreren op het verhaal.

[p. 33]

Om de vijf minuten moest hij geeuwen, zodat de tranen in zijn ogen sprongen. Een close-up van een roodharig meisje. Haar donkere ogen deden hem aan Elmar denken. Verward staarde hij voor zich uit. Wat waren dat voor grote dingen? O, zijn schoenen natuurlijk.

Hij nam nog een slok. Hij moest dat flesje vertikaal houden. Niet te schuin in elk geval. De goedkope cognac vloeide langs zijn kin. Zijn lippen brandden.

Terwijl hij met zijn tong zijn mond vochtig hield, zocht hij naar lucifers. Opkringelende rook, een paar rijen verder, bracht hem op het idee een sigaret te draaien. Hij keek opzij, maar Dirk was nog onder zeil. Een voorrecht, overal in slaap te kunnen vallen. Hij keek naar zijn gezicht. Roerloze neusvleugels. Totale rust. Niets op af te lezen.

Plotseling huilde hij. Een verstijving nestelde zich in zijn nek, alsof er parafine in zijn aorta werd gespoten. Een moment later was het gevoel weg. Geschrokken opende hij zijn ogen en veegde ze droog met zijn mouw. Hij opende ook de onderste knoopjes van zijn hemd. Hij voelde zich ouder. De Time machine, dacht hij. Hij trok het hemd uit zijn broek en bekeek zijn buik. Een jongensbuik of een mannenbuik? Een buik van iemand, die geen jongen meer was. Hij trok hem in en liet hem weer gaan. Nog eens. Hij knoopte zijn overhemd weer dicht.

Hij spreidde zijn benen. Het heupflesje gleed van zijn schoot. Geen nood, de inhoud was al in de man. Hij probeerde met zijn tong het kleverige puntje van zijn kin schoon te likken.

Willem keek naar schoenenwinkels. Dirk bleef staan voor een grammofoonplatenzaak met goedkope aanbiedingen. Ze gingen zelfs naar binnen en vertelden de verkoper, dat ze een band hadden.

‘The Blood Alley Blues Band,’ zei Dirk. ‘Verkopen we een beetje?’

‘Ik zal het eens nakijken,’ antwoordde de man en opende een klapper.

In de Leidsestraat bliezen ze uit onder het zonnescherm van een boekwinkel. Hardop las Dirk de titels van onlangs verschenen bellettrie.

‘Moet je kijken,’ zei hij smalend. ‘Zo'n fliederdun bundeltje kost bijna evenveel als een langspeelplaat. En je kan het maar één keer lezen.’

Willem greep naar zijn hoofd en liet zijn blik over de uitgestalde waar glijden. Hij zocht naar iets om mee te schrijven. In zijn binnenzak ontdekte hij een groot gat.

‘Heb jij toevallig potlood en papier bij je?’vroeg hij.

‘Nooit,’ antwoordde Dirk. ‘Ik heb een ijzeren geheugen.’

‘Laat dan maar zitten.’

‘Een adres?’ viste Dirk. ‘Of een telefoonnummer? Voor cijfers zijn altijd ezelsbruggetjes.’

‘Voor het begin van een roman’, zei Willem spottend. ‘Gebeurtenissen van lang geleden schemeren voor mijn ogen. In de vorm van vloeiende zinnen zonder leestekens.’

In de spiegelende etalageruit keek hij naar de voorbijgangers. Hij tolde van moeheid. Mopperend zette hij zijn koffer neer en ging er schrijlings op zitten.

‘Zal ik hem een eindje dragen?’ bood Dirk aan. ‘Ik heb geslapen in de bioskoop.’

Willem schudde zijn hoofd. Hij staarde naar de striemen aan de binnenkant van zijn handen. Hij spuugde op zijn jeukende vingers en wreef ze zo hard mogelijk tegen elkaar.

Op de eerste etage werd een raam opengeschoven. Iemand kreeg vioolles en produceerde een eindeloze herhaling van vijf tonen.

Dirk ging op zijn tenen staan.

‘Is dat Mozart of Haydn?’

Willem neuriede enkele maten.

‘Mozart.’

Zich bijna verslikkend in zijn dubbele tong, schrok Willem wakker. Twee auto's verdwenen toeterend uit het gehoor.

Het was aardedonker op de grond. Hoestend lag hij op een stapel kussens. Door het openstaande raam boven zijn hoofd klonken scheepstoeters van het IJ. Hij probeerde zijn armen te bewegen. Ze deden pijn. Met moeite trok hij zich omhoog aan de vensterbank en keek naar buiten. De lantaarnpaal schuin voor het huis verlichtte een paar fietsen en een half vergane handkar. Een weeïge grachtenlucht drong zijn neusgaten binnen.

Hij stootte zijn kin tegen een ijzeren pin en liet zich terugglijden op de kussens. Boos ging hij op zijn buik liggen. Toen hij zijn oor tegen de planken vloer drukte, hoorde hij bonkende muziek en het geluid van brekend glaswerk.

Was hij voortijdig afgevoerd van een feestje? Het zou de eerste keer niet zijn. Hij tastte naar het bundeltje kleren naast zijn hoofdkussen. Zijn onderbroek hadden ze aangelaten.

Buiten werd het koeler. Het moest een uur of twee zijn. De bladeren van de lindeboom begonnen te ruisen. De rillingen liepen hem over zijn rug. Plotseling drong het verloop van de avond tot hem door. Hij sloot het raam en knipte het licht naast de deur aan.

Adrienne lag in het koperen bed naast de schoorsteen. Ze droeg een flanellen pyjamabroek. Ze sliep onrustig. Af en toe bewogen de vingers van haar rechterhand. De lakens hingen over de grond. Hij deed een paar stappen dichterbij. Een half jaar terug waren ze samen naar Parijs geweest in haar auto. Met toestemming van Elmar. Hij glimlachte. Bij de Belgisch-Franse grens had ze de zakken van zijn leren jasje gerepareerd, omdat hij bang was geweest zijn Hollandse kleingeld te verliezen.

Hij boog zich over haar heen en begon haar wakker te schudden. In haar slaap prevelend, draaide ze zich op haar zij.

‘Adrienne!’

Ze opende haar ogen en keek hem verstoord aan.

‘Wat is er?’

‘Hoe kom ik hier?’

[p. 34]

‘Dirk heeft je afgeleverd.’

‘Dat weet ik wel. Ik bedoel die dingen, hoe kom ik op die dingen!?’

Hij wees naar de kussens in de hoek. Adrienne richtte haar hoofd op.

‘Die heb je van zolder gesleept.’

‘Mag ik dan niet meer in je bed?’

‘Dat is het toppunt. Straks wou je niet,’ antwoordde ze geeuwend. ‘Je zei, dat je eens en voor altijd alleen wilde blijven.’

‘Ik was dronken,’ mokte hij. ‘Nu wil ik wel.’

‘Het lijkt me beter van niet, Bill.’

‘We hebben samen een auto-ongeluk gehad,’ zei hij verontwaardigd. ‘Weet je dat niet meer?’

‘Heeft daar niets mee te maken. Je had jezelf eens moeten zien vanavond. Iedereen heb je beledigd.’

Een beetje gegêneerd ging Willem op de pianokruk zitten. Hij klemde een wollen draadje tussen zijn tenen en liet het over de vloer zigzaggen.

‘Waar isRoodje?’

‘Bij mijn moeder.’

‘O.’ Willem zuchtte. ‘Het is uit met Elmar.’

‘Je hebt het me al tien keer verteld. Niet wéér over beginnen, alsjeblieft.’

Ze duwde een extra kussen in haar rug en trok de lakens op tot haar kin.

‘Niet uit preutsheid, hoor,’ lichtte ze toe. ‘Ik heb het koud. Heb ik je mijn avonturen in het Verre Oosten wel eens verteld? Van de ene dag op de andere vloog Freddy terug naar Europa. Woest. Ik was overgeleverd aan een groepje afschuwelijke mensen op de Club.’ Ze graaide op het tafeltje naast haar bed en stak een Gitane op. ‘Om de zoveel tijd nam KLM-personeel een tonnetje haring mee. Dat werd dan onder ons verdeeld. Ik zweer je, die twee beloofde haringen waren het enige op de wereld, waar ik me nog op kon verheugen. Ik droomde ervan.’ Ze begon luidkeels te lachen. ‘Ik had ze zolang in een pannetje op het aanrecht gezet. In een beetje melk. Toen ik 's avonds thuis kwam, had de werkster er soep van gekookt.’

Willem lachte met haar mee en veegde met zijn handpalm langs zijn droge lippen.

‘Misschien heb je iets kouds te drinken. Ik sterf van de dorst.’

‘Het is nog open beneden,’ zei Adrienne plagerig. ‘Schiet even je broek en je hemd aan...’

Willem vouwde zijn handen en keek haar aan als een geslagen hond.

‘Of ben je er straks uitgezet? Ik krijg steeds meer de pest aan dat café. Sinds een week hebben ze muziekvergunning.’

‘Ik slaap overal doorheen.’

‘Dat verbaast me niets. Als je je eerst laat volgieten.’ Ze hield haar hoofd een beetje scheef en luisterde. ‘Hoor je dat gebonk nu niet?’

Willem knikte.

‘Basgitaren,’ zei hij met een deskundig gezicht.

‘Dat kan toch niet, mensen uit hun slaap houden met die mbeciele muziek?’ Nijdig drukte ze haar sigaret uit. ‘In die ijskast staat nog wat tomatensap, geloof ik.’

‘Hmm...,’ zei Willem. ‘Meteen druppeltje Tabasco.’

Hij sprong overeind en moest een paspop opzij schuiven om bij de keukendeur te kunnen komen.

Op tafel lag een briefje. Adrienne zou om een uur of twaalf terugkomen. Willem waste zich boven het gootsteentje, poetste zijn tanden en schreef op de andere kant van het briefje: Tot straks, Willem.

Hij schoofde sleutel, die hij had gekregen, aan zijn sleutelring, sloot de deur en liep voetje voor voetje de steile trap af. Op de stoep rook het naar Vim. Geschrobde vlonders uit het café stonden te drogen in de zon.

Op zijn gemak bekeek hij de beschilderde woonboten. Naast de brug lag er eentje, die veel weg had van een dierentuin. Een zwaarmoedig paard stond op het voordek. Twee apen speelden krijgertje langs de boorden van het schip. In een drijvende kooi van kippegaas zwommen eenden rond.

De brandweer aan de overkant verkeerde in rep en roer. Drie bluswagens draaiden krijgshaftig de poort uit. De apen staakten hun spel en grepen in konsternatie naar hun hoofd. Zo vroeg in de ochtend al een brand, dacht hij verbaasd?

Links of rechts? Het maakte niet veel uit. Hij keek om zich heen en wandelde de kant van het station op. Hij wilde een sigaret draaien, maar kreeg een hoestbui en stopte het pakje weer in zijn zak. Na een tijdje kreeg hij zin in koffie. Hij maakte rechtsomkeert en begaf zich richting binnenstad. Hij slenterde door steegjes, bleef treuzelend staan voor etalages en hurkte bij een bak vol oude ansichtkaarten. Hij bekeek wat plaatjes en teksten. Onderin de bak vond hij een foto van een casino. Lisboa. Vader wees niet boos! Je zoon, Kees.

Toen hij opstond, moest hij zich vastgrijpen aan de deurstijl. Bonte vlekken dansten voor zijn ogen. Een oude man trok hem het winkeltje binnen en gaf hem een glas water. Door zijn brilletje nam hij hem onderzoekend op.

‘Dat doet je goed, hè?’

‘Dank u,’ zei Willem. ‘Het gaat al beter.’

De man pakte de ansichtkaart en schoof hem in een envelopje. ‘Verder nog iets?’

‘Heeft u tweedehands woordenboeken?’ vroeg Willem om iets terug te doen. ‘Frans-Nederlands.’

Vijf minuten later liep hij met een oude Wolters-Noordhoff onder zijn arm de koffiebar aan de overkant binnen. Hij bestelde een Espresso, ging voor het raam zitten en sloeg het woordenboek open. isolable isoleerbaar, prikte hij. Dat had hij zelf wel kunnen bedenken. Een meisje van een jaar of acht, met een Rolleiflex voor haar buik, jengelde om kerrie.

Hij liet zijn koffie koud worden en turfde voorbijgangers met te korte broeken. Er liep een langs, die op Jean Genet leek. In gezelschap van de dubbelganger van Hans Culeman.

Jusant m eb. Nooit van gehoord. Met zijn duim liet hij de

[p. 35]

bladzijden waaieren en meende geld te zien liggen. Snel bladerde hij terug. Tussen pagina 124 en pagina 125 vond hij twee briefjes van honderd gulden.

Aan de horizon kleurde de lucht rood, toen hij het land van Stella Artois en Magritte binnenreed. In Brussel Zuid stopte de trein een half uur. Hij kocht een blikje bier en spatte zijn jasje nat bij het opentrekken. Tegenover hem zaten twee praatgrage Belgen. Affaires! Football. Het soort stemmen, dat je op Frans Brussel hoorde...

Hij stak zijn hoofd uit het raam. Een eindje verderop waren ze vlees en rozen aan het inladen. Hoge flats wierpen reusachtige schaduwen over het emplacement. De oudere gebouwen deden popperig aan. Eindelijk zette de trein zich weer in beweging. Hij ging in het gangpad staan en keek uit over de stad. Paarse wolkenslierten hingen boven Bruxelles Forêt. Een muziekje waaide uit een luidspreker op het perron.

Elmar had hier een keer gedouched, schoot hem te binnen. Een van haar wilde verhalen. In een houten douche. Met een houten slang! De temperatuur van het water had zich langs elektronische weg aan haar lichaam aangepast. Als je haar moest geloven.

Ik kan weer normaal aan haar denken, dacht hij. Met een beetje afstand. Misschien was het maar een tijdelijke breuk, een uit de hand gelopen ruzie. Waar ze later om zouden lachen. Zou ze nog naar Amerika gaan? Het zou haar goed doen, hij was er van overtuigd. Hij ging weer zitten en draaide een sigaret. Opgelucht haalde hij adem. Daarom zat hij zelf in de trein. Om er even uit te zijn.

Op Odéon verliet hij de métro. Bij Réaumur-Sebastopol had hij een affiche herkend. Une fois par semaine... un coup de Baranne. Prachtig glimmende schoenen.

Bij de uitgang, midden op het plein, aarzelde hij. Een lange rij mensen slingerde zich traag de bioskoop binnen. Hij stak de boulevard over en kocht een pakje sigaretten in de Old Navy. De hitte sloeg hem tegemoet. Terwijl hij op zijn beurt wachtte, speurde hij naar bekende gezichten aan de tafeltjes achterin. Hij had honger.

In de rue de l'Ancienne Comédie ontweek hij een schuldeiser door op het laatste moment zijn hoofd te verbergen achter het woordenboek. In de Marokkaanse snoepwinkel at hij een broodje met scherpe saus. De indringende lucht van het felgekleurde, mierzoete gebak veroorzaakte een raar gevoel in zijn maag. Hij kneep zijn neus dicht en ademde door zijn mond.

Olijfpitten uitspugend holde hij de rue de Buci door. Op de hoek dronk hij een kopje koffie. Twee Algerijnen mishandelden een aftandse flippermachine. Amerikaanse toeristen dronken bier in een aangrenzend zaaltje. Café triste, dacht hij. Kribbig legde hij een franc op de bar. Niet te lang blijven staan in dit verlichte aquarium. De barjongen keek hem aan en knikte aarzelend.

Op een sukkeldrafje liep hij naar La Palette. De lichten waren half gedoofd. Hoe laat was het eigenlijk? Jean Pierre stond in de deuropening met een bezem in zijn handen. Hij was dikker geworden.

‘Tiens, Malsen,’ mompelde hij. ‘On ferme.’

Willem gaf hem een hand en kon niet laten over zijn schouder een blik naar binnen te werpen. Tenslotte had hij links van de bierpomp gestaan, toen Elmar voor het eerst binnenkwam. In een witte trenchcoat, met zijn arm op de bar.

‘Tu me dois encore des sous,’ zei Jean Pierre.

Des sous, dacht Willem, misselijk geld. Du fric. Hij kneep in zijn woordenboek. Pognon!

‘Combien?’ vroeg hij.

‘Trente francs. Ça date de il-y-a un an,’ legde Jean Pierre uit.

Als dat zo door ging hier, zou hij morgen weer terug moeten. Hij zocht in zijn zak en bracht een biljet van honderd francs tevoorschijn.

‘Tu n'as pas de monnaie?’

Monnaie, wat dachten ze wel.

‘Nee,’ riep hij op rijm.

Terwijl Jean Pierre het wisselgeld haalde, bedacht hij synoniemen voor geld: de la pige, des ronds... In het woordenboek zouden er nog wel meer staan.

Zonder het na te tellen, nam hij het geld aan. In gedachten verzonken, liep hij naar Saint Germain. Inval: ik loop over een plattegrond. Voor de kerk ging hij even op een bank zitten. Met zijn nagel kraste hij over de sleutel in zijn zak en tuurde naar de overkant van het plein. Een clair-obscur van mensen, die de helverlichte ingang van de Drugstore in- en uitliepen. Zijn huis in de rue Bernard Palissy kon hij net niet zien.

Een jaar geleden, in de veronderstelling, dat hij na het weekend weer terug zou komen, had hij zijn raam open laten staan. Volgens Grietje hadden ze de binnenplaats verbouwd en met cement aan hun laarzen over zijn tekentafel gelopen. Later was de ruimte gekraakt. De tekeningen van Topor!, dacht hij geschrokken. Hij kromp ineen van spijt. Kleren, grammofoonplaten, telefoonnummers... En zijn medicijnkastje. De dure pillen tegen gonnorhoe!

Hij nam een taxi naar het Gare Saint Lazare. In de hal kocht hij drie plastik autootjes. Op het nippertje haalde hij de laatste trein naar Sèvres. Zouden ze nog op zijn, Bob en Lieke? Hij had niets voor ze meegebracht. In ieder geval kon hij morgenochtend de autootjes aan de kinderen geven. En met Bob ging hij lekker biljarten.

Bij Convention kwam een man tegenover hem zitten, die hem begon te portretteren in zijn zakagenda. Heremetijd! Hij keek verlegen om zich heen. Kon niemand dat verbieden? Hij nestelde zich in de kussens en sloeg zijn woordenboek open. gougev guts, holle beitel. Dit was niet vol te houden. Hij deed of hij sliep.

Op het eindpunt, Versailles, werd hij wakker. Wat Bob tien-

[p. 36]

tallen malen was overkomen, gebeurde hem nu. En hij wist wat dat betekende. Op zijn knieën lag een briefje: Pour mon bel ami hollandais. Hollandse vriend? Natuurlijk, het woordenboek. Met zware benen stapte hij naar de uitgang.

Het stationspleintje lag verlaten in het schijnsel van een paar lantaarnpalen. Een meisje in een witte jas hield haar arm om het bordje Taxis geslagen.

‘Waar moet u naar toe?’ vroeg ze.

‘Sèvres,’ antwoordde hij.

‘Dat is een heel eind. Dat zal wat geld gaan kosten.’

‘Ik heb geld genoeg.’ Hij wees op zijn woordenboek. ‘Trouvé dans mon dictionnaire.’

Ze moest hem wel voor gek verslijten. Ze ging een stapje verder van hem weg staan. Toen de lichten van het station doofden, vond hij het welletjes.

‘Au revoir,’ riep hij. ‘Ik ga maar lopen. Langs de spoorlijn.’

Het meisje pakte verschrikt haar koffer op, klaar om zich uit de voeten te maken. Glimlachend liep hij het station weer binnen. Aan het eind van het perron daalde hij een trapje af en kwam naast de rails in het gras terecht. Een paar meter boven zich, op een talud of een muur, zag hij iets bewegen. De stationschef? Hij ging midden tussen de rails staan.

‘Tjoeke, tjoeke, tjoek,’ mompelde hij en zette zich in beweging.

Het werd al een beetje licht, toen hij buiten adem voor het tuinhek stond. Er was een bordje op gespijkerd: A VENDRE. Verbaasd liep hij het glooiende grasveld op. Blafte Barend niet? Her en der lagen afgekloven stukken hout.

‘Apportez,’ fluisterde hij.

Door het raam aan de voorkant was niets te zien. Hij liep om het huis heen en opende het keukenraam. Het werkte allemaal nog. Optillen en trekken.

Verbijsterd keek hij naar de kale wanden. Slierten afgerukt behang en verfschilfers bedekten de tegelvloer. De verroeste deurtjes van het gootsteenkastje stonden half open. Op het aanrecht lag een plastik koffiefilter. Herkend! Hij graaide de autootjes uit zijn zak en zette ze ernaast. Boodschappentas, zonder bodern. Ook herkend. Deed hem aan oom Henk denken. In de eethoek streek hij met zijn wijsvinger over een richel onder het raam. Vlokken stof dwarrelden op de grond.

Langzaam liep hij het halletje in en de trap op. Halverwege bleef hij staan. Hier, op dit punt, had hij tot vermaak van de kinderen, de angstaanjagende figuur van zijn imaginaire broer Henk uitgevonden.

‘Boe!’ riep hij naar beneden.

Aarzelend opende hij de deur van zijn kamer. Zijn kamer? Hij had er toch maar drie maanden gewoond. Een groenig schijnsel drong tussen de alles overwoekerende klimop door naar binnen. In het midden lag een matras. Hij bekeek hem van alle kanten en ging er toen op liggen.