Renout van Montalbaen

verantwoording

gebruikt exemplaar

Voor de digitale editie van Renout van Montalbaen in de dbnl is gebruik gemaakt van de Cd-rom Middelnederlands die in 1998 werd uitgebracht door het Instituut voor Nederlandse Lexicologie.

 

algemene opmerkingen

In vier handschriften zijn Middelnederlandse fragmenten van Renout van Montalbaen overgeleverd.

Op de Cd-rom Middelnederlands is de tekst te vinden van fragmenten uit de volgende handschriften:

Hs. I:

- Berlijn, Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Germ. fol. 751,1 (fragm.)

- 's-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, 133 L 11 (fragm.)

Hs. II:

- Leuven, Universiteitsbibliotheek(?) (fragm.) [verloren gegaan]

Hs. III:

- Riga, Stadsbibliotheek, 3 (fragm.) [zoek]

Hs. IV:

- Stockholm, Statens Historiska Museum, Inv. nr. 22895: 5 (fragm.)

 

Er is voor gekozen alle fragmenten op te nemen in de dbnl.

 

BERLIJN

De tekst van het fragment ‘Berlijn’ op de Cd-rom Middelnederlands berust op de editie in J.C. Matthes (ed.), Renout van Montalbaen. Met inleiding en aanteekeningen. Groningen, 1875 (Bibliotheek van Middelnederlandsche letterkunde, 15).

Op de cd-rom is ook de paginering opgenomen van de uitgave uit 1875; deze paginaverwijzingen zijn hier achterwege gelaten. Wel zijn de verwijzingen naar de foliumnummers en de kolommen in het oorspronkelijke handschrift hier overgenomen.

Op de Cd-rom Middelnederlands wordt de volgende beschrijving gegeven van de oorspronkelijke bron:

 

‘Bron: Berlijn, Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Germ. fol. 751,1 (fragm.)

Datum: 1340-1360

Omvang: 2007 verzen

Opm.: Tien bladen; volgens de moderne potloodfoliëring gebonden in de volgorde fol. 1-5, 10, 6-7, 8-9. Per bladzijde 2 kolommen en per kolom 50 regels; van fol. 5 is door besnoeiing de bovenregel van elke kolom verloren gegaan. Te oordelen naar de lijngaatjes hebben fol. 1, 2-4 en 5-7 tot verschillende katernen behoord. Bij fol. 8-10 zijn de lijngaatjes in de buitenmarge afgesneden. Volgens Duinhoven behoorden fol. 2-4 tot hetzelfde katern als fol. 2 van de fragmenten 's-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, 133 L 11. Tussen het Haagse blad en fol. 2 van de Berlijnse fragmenten ontbreekt één blad (zie A.M. Duinhoven, “De Haagse fragmenten van de Renout van Montalbaen”. In: NTg 66 (1973), p. 177-201, vooral p. 179-180).

Verwijzing: 's-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, 133 L 11 (fragm.)

Status: kritisch

MNW-nr: 1100

Opm.: De hier gevolgde foliëring is de moderne nummering op de bladen zelf en niet de nummering volgens de editie Matthes, waarin gebruik gemaakt wordt van Romeinse cijfers (doorlopend genummerd van I-X). Volgens Matthes en latere editeurs moet fol. 10 echter het achtste, en moeten fol. 8 en 9 resp. het negende en tiende blad zijn; hier is uiteraard de schikking van de tekst volgens Matthes aangehouden (fol. 10 volgt dus op fol. 7 en gaat vooraf aan fol. 8-9). In de editie Matthes zijn in de rechtermarge tussen haakjes cijfers geplaatst. Het betreft hier de versnummering in de editie van Hoffmann von Fallersleben. Deze publiceerde de tekst van alle fragmenten, met uitzondering van fol. 8, in Horae Belgicae 5 (1837), p. 45-124. De hier gebruikte regelnummering is van Matthes; de nummering van Hoffmann is niet gehandhaafd. In de Bouwstoffen van het MNW wordt de editie Matthes overigens onbetrouwbaar genoemd. Men wordt er daarom geadviseerd uitsluitend de editie Diermanse te raadplegen (zie P.J.J. Diermanse (ed.), Renout van Montalbaen. De Middelnederlandsche fragmenten en het Middelnederduitsche fragment. Uitgegeven en toegelicht. Leiden, 1939).’

 

DEN HAAG

De tekst van het fragment ‘Den Haag’ op de Cd-rom Middelnederlands berust op de editie in A.M. Duinhoven, ‘De Haagse fragmenten van de Renout van Montalbaen’. In: NTg 66 (1973), p. 177-201 (p. 185-194).

Op de cd-rom is ook de paginering opgenomen van de uitgave uit 1973; deze paginaverwijzingen zijn hier achterwege gelaten. Wel zijn de verwijzingen naar de foliumnummers en de kolommen in het oorspronkelijke handschrift hier overgenomen.

Op de Cd-rom Middelnederlands wordt de volgende beschrijving gegeven van de oorspronkelijke bron:

 

‘Bron: 's-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, 133 L 11 (fragm.)

Datum: 1340-1360

Omvang: 400 verzen

Opm.: Twee bladen, met nog zeer smalle marges; thans d.m.v. een strookje papier aan elkaar geplakt. Per bladzijde 2 kolommen en per kolom 50 regels. Volgens Duinhoven (1973), p. 179-180, behoorde fol. 2 tot hetzelfde katern als fol. 2-4 van de fragmenten Berlijn, Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Germ. fol. 751,1. Tussen het Haagse blad en fol. 2 van de Berlijnse fragmenten ontbreekt één blad.

Status: diplomatisch

Opm.: In de editie Duinhoven volgen achter de versregels cursieve cijfers, die verwijzen naar de corresponderende verzen in Pfaffs editie van een Middelduitse vertaling (F. Pfaff, Reinolt von Montelban oder die Heimonskinder. Tübingen, 1855 (Bibliothek des literarischen Vereins, 174)). Deze verwijzingen zijn hier niet overgenomen. Verder wordt in de editie Duinhoven bij de blad- en kolomaanduiding tussen haken verwezen naar de overeenkomstige passages in Overdieps editie van het volksboek (G.S. Overdiep, De historie van den vier Heemskinderen. Uitgegeven naar de druk van 1508, berustende op de Universiteitsbibliotheek te München. Groningen [etc.], 1931. (Groninger Bijdragen voor Taal- en Letterkunde, I)). Ook deze verwijzingen zijn hier niet overgenomen.’

 

LEUVEN

De tekst van het fragment ‘Leuven’ op de Cd-rom Middelnederlands berust op de editie in N. de Pauw, Middelnederlandsche gedichten en fragmenten. Dl. 2. Gent, 1903, p. 108-111.

Op de cd-rom is ook de paginering opgenomen van de uitgave uit 1903; deze paginaverwijzingen zijn hier achterwege gelaten. Wel zijn de verwijzingen naar de kolommen in het oorspronkelijke handschrift hier overgenomen.

Op de Cd-rom Middelnederlands wordt de volgende beschrijving gegeven van de oorspronkelijke bron:

 

‘Bron: Leuven, Universiteitsbibliotheek(?) (fragm.) [verloren gegaan]

Datum: 1300-1400

Omvang: 80 verzen

Opm.: Twee aan elkaar passende strookjes, die het onderste gedeelte van een blad vormen. Per bladzijde 2 kolommen; per kolom oorspronkelijk waarschijnlijk 40 tot 45 regels. De fragmenten, die ontdekt werden door Edward van Even (gestorven in 1905) in een boek uit 1471, zijn verloren gegaan, mogelijk bij de verwoesting van de Leuvense Universiteitsbibliotheek in 1914.

Status: kritisch

MNW-nr: 914.B.VI’

 

RIGA

De tekst van het fragment ‘Riga’ op de Cd-rom Middelnederlands berust op de editie in M. Gysseling (ed.), Corpus van Middelnederlandse teksten (tot en met het jaar 1300). Reeks II: Literaire handschriften. Deel 1, Fragmenten. s-Gravenhage, 1980, p. 520-523.

Op de cd-rom is ook de paginering opgenomen van de uitgave uit 1980; deze paginaverwijzingen zijn hier achterwege gelaten. Wel zijn de verwijzingen naar de kolommen in het oorspronkelijke handschrift hier overgenomen.

Op de Cd-rom Middelnederlands wordt de volgende beschrijving gegeven van de oorspronkelijke bron:

 

‘Bron: Riga, Stadsbibliotheek, 3 (fragm.) [zoek]

Datum: 1275-1300

Omvang: 113 verzen

Opm.: Reinout van Montalbaen

A. Origineel: niet voorhanden.

B. Afschrift (4^e kwart 13^e eeuw): Riga, Stadsbibliotheek.

Uitg.: Renout van Montalbaen. De Middelnederlandsche fragmenten en het Middelnederduitsche fragment, uitgegeven en toegelicht door P.J.J. Diermanse, Leiden 1939, pp. 166-176 (met facsimile van verzen 881-895, 911-913 en 925-931 tegenover p. 21 en beschrijving van het handschrift op pp. 19-21).

Acht snippers, ten dele bij elkaar passend, uit één enkel blad perkament gesneden, waarvan de hoogte door Diermanse op ± 200, de breedte op ± 160 en de hoogte van de tekstspiegel op ± 160 mm geschat werd. Al deze snippers werden door Nicolaus Busch, stadsbibliothecaris, ontdekt in de rug van een boek Institutiones imperiales, Lyon 1513. Bij het afrukken is een deel van de inkt aan de boekrug blijven kleven, zodat de tekst daar nog als spiegelschrift te lezen is.

Elke bladzijde bevat 2 kolommen van naar berekening 33 regels. Elk vers staat op een afzonderlijke regel, zonder rijmpunt. Aan het begin van elke episode staat een lombarde van 2 regels hoog, namelijk in de verzen 885 (geheel uitgesleten, kleur onbekend) en 1003 (rood); het volgende vers springt wat in. Een kleine spatie (zowat ¾ letter) scheidt de eerste van de tweede letter van elk vers.

Het schrift is uit het 4^e kwart van de 13^e eeuw.

De vorm 937 parden hoort thuis in Holland, Vlaanderen en westelijk Brabant (bv. Mechelen 1271 part, Grimbergen 1296 parde, 1298 paerde, maar Brussel 1277 peert). Op grond van de afwisseling 1007 ic ware, 992 ic were, mag geopteerd worden voor westelijk Brabant (tussen Dender en Zenne), waar (bv. te Grimbergen) a en e als spelling voor umlaut van a door elkaar lopen; in Vlaanderen komt daarvoor alleen a, in oostelijk Brabant alleen e voor.

Het Middelnederlandse dichtwerk is een vertaling uit het Frans. Onderhavige uitgave berust op de ultravioletfoto's van de snippers en de foto's van het spiegelschrift, die P.J.J. Diermanse indertijd liet vervaardigen en die hij met de grootste bereidwilligheid te mijner beschikking stelde (waarvoor ik hem mijn oprechte dank betuig), alsmede op de foto's (alleen van de snippers, niet van het spiegelschrift) van W. De Vreese (Leiden, Universiteitsbibliotheek, BPL 2485).’

 

STOCKHOLM

De tekst van het fragment ‘Stockholm’ op de Cd-rom Middelnederlands berust op de editie in M.A. Muusses, ‘Een in Zweden ontdekt fragment van Reinout van Montalbaen’. In: Bundel opstellen van oudleerlingen aangeboden aan Prof. Dr. C.G.N. de Vooys ter gelegenheid van zijn vijfentwintigjarig hoogleraarschap aan de Rijksuniversiteit te Utrecht 1915 - 16 october - 1940. Groningen [etc.] 1940, p. 258-262 (p. 259-261).

Op de cd-rom is ook de paginering opgenomen van de uitgave uit 1940; deze paginaverwijzingen zijn hier achterwege gelaten. Wel zijn de verwijzingen naar de kolommen in het oorspronkelijke handschrift hier overgenomen.

Op de Cd-rom Middelnederlands wordt de volgende beschrijving gegeven van de oorspronkelijke bron:

 

‘Bron: Stockholm, Statens Historiska Museum, Inv. nr. 22895: 5 (fragm.)

Datum: 1490-1510

Omvang: 72 verzen

Opm.: Een tiental snippers, die (op drie snippers na?) tot hetzelfde blad behoord hebben.

Status: kritisch

MNW-nr: 914.B.VI (andere editie)

Opm.: De 72 verzen in de editie Muusses corresponderen met de verzen 1049-1098 in de Middelduitse vertaling volgens de editie Pfaff (F. Pfaff: Reinolt von Montelban oder die Heimonskinder. Tübingen, 1855 (Bibliothek des literarischen Vereins, 174)) en met een achttiental verzen in de Leuvense fragmenten, die uitgegeven zijn door De Pauw. Muusses geeft, naast de reguliere versnummering, ook de nummering van de corresponderende verzen in de edities van Pfaff en De Pauw; hier echter ontbreekt deze. In haar uitgave heeft Muusses de gereconstrueerde gedeelten tussen rechthoekige haken geplaatst; tussen ronde haken heeft zij de letters gezet waarvan een gedeelte zichtbaar is en die op grond van het verband te herstellen zijn. Dit onderscheid is hier niet gemaakt (de ronde haken zijn door rechthoekige vervangen). De tekst is gecollationeerd met behulp van foto's in de editie Muusses, wat een tweetal correcties heeft opgeleverd: vs. 25 “spet” i.p.v. “soet” en vs. 40 “es” i.p.v. “en”.’

 

redactionele ingrepen

geen