Logo DBNL
Renout van Montalbaen (ca. 1340-1360)

Renout van Montalbaen

(ca. 1340-1360)–Anoniem Renout van Montalbaen–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Handschrift I Berlijn

Fragment I

 
Was vor .i. veinstre gestaen,
 
Ende hadde die collumme bevaen,
 
Ende sach in dat dal beneden
 
Waer die heren quamen gereden.
5
‘Den vorsten’, seitsi, ‘hebbic becant,
 
Dats mijn neve, die grave Roelant;
 
Dander es met waren dingen
 
Die grave Willem van Oringen;
 
Die derde dinket mi Bertram,
10
.I. stout rudder ende lofsam;
 
Die vierde dats mijn here Bernaert:
 
Ic weet wel, si comen harewaert,
 
Ic vruchte, bi Gode die mi geboot,
 
Dat si riden in hare doot,
15
Ic wilde wel, datsi teser wilen
 
Waren over .c. milen;
 
Si hebben hoge bodscap te doene
 
Die riddren sterc ende coene.
 
Ganc wech’, seitsi, ‘portenare,
20
Datti God onse here beware!
 
Ende nem dese .iiij. hobande,
 
Ende ghef mi den besten Roelande:
 
Sech datten hem sijn moeije sande,
 
Ende ghef mi desen den here Bertrande,
25
Ghef elken riddere .i. hobant,
 
Ende sech dat icse hem hebbe gesant.
 
Doe die paerde achterwaren wale,
 
Brinc de riddren in de zale,
 
Si comen vor den overmoedichsten man,
30
Die nie ter werelt lijf gewan.
 
Bi den here die mi geboot!
 
Ic duchte, hi salse slaen te doot.
 
Ic wilde wel, datsi alle waren
 
Over .m. milen gevaren,
35
Dat seggic u met gewoude.’
 
Tien tiden was Aymijn die oude
 
Onder alle sine baroene,
 
Die stout waren ende coene.
 
Daer sater gewapent .viij.c;,
40
Dat seit de bouc, wien soos wondert.
 
Daer was die overmoet so groot,
 
Ende mallijc hadde up sinen scoot
 
.I. zwaert met .i. goeden egge:
 
Het es al waer, dat ic u segge.
45
Haymijn sat tien tiden
 
In enen bliaut van groenre ziden
 
Die diere was ende goet,
 
Daer menich goet steen in stoet:
 
Dat nes logene negeen.
50
Hi hadde gescranct sine been,
 
Sijn ellenboge stoet up sijn knie,
 
Sconre hof hilt Aymijn nie.
 
Hi sat of hem ware onderdaen
 
Dat kerstinede heift bevaen;
55
Ende hi hadde met sire tongen
 
Al dat hof also bedwongen,
 
Datter niemen spreken dorste,
 
Geen so rike lantsvorste.
 
Nu camen die .iiij. rudders te male
60
Vor Aymijn inde zale,
 
Ende groeten Aymijn met minnen,
 
Ende aldatsi vonden daer binnen
 
Groeten si met goeder trouwen,
 
Rudders, vrouwen ende joncfrouwen.
65
Maer daer was niemen so coene,
 
Die dorste seggen willecomen.
 
Si bogen neder vele sciere
 
An Haymijn alle .iiij.
 
Ende hine was niet in dien,
70
Dat hi up hem wilde sien.
 
Doe seide die grave Roelant:
 
‘Wi zijn boden totu gesant,
 
Ende comen van den coninc van Vrankrike,
 
Dat gi croont Lodewike;
75
Ens niemen so edel no so scone,
 
Die Lodewike mach spannen crone;
 
Dor u es thof gelinget met crachte
 
.xl. dage ende .xl. nachte,
 
Hi heift u gezworen vrede
80
Met .xij. den besten van kerstinede.’
 
Haymijn horde wel de tale,
 
Maer hi verzweechse altemale.
 
Doe Aymijn sine viande
 
Vor hem sach in sinen lande,
85
Doe wert hi bleec ende vale,
 
Hine conste spreken gene tale,
 
Ende dat dede den ruddere goet
 
Algader sine overmoet.
 
Haddise sonder lachter mogen slaen,
90
Sine waren hem niet ontgaen.
 
Anderwerf sprac Roelant,
 
.i. rudder stout ende becant:
 
‘Spreict iegen ons, Haymijn here,
 
Dat u God geve ere!
95
Wi biddens u genadelike;
 
Ende segt, of gi Lodewike
 
Cronen wilt, laet u sijn lief!
 
Ghi sout andworden .i. dief
 
Of .i. gerechten mordenare,
100
Al waert dat hi verdeelt ware,
 
Nochtanne soudire spreken iegen.’
 
Nochtoe zweech Aymijn die degen.
 
Doe sagen die landes heren
 
Mallijc up andren sere.
105
Doe stont up die scone vrouwe,
 
Die hovesch was ende getrouwe,
 
Ver Aye was soe genant,
 
.I. scale nam soe te hant,
 
Ende ginc ten alre besten wine,
110
Daerof quam hare sint pine,
 
Ende brochtse vul wijns altehant,
 
Ende seide: ‘drinct, neve Roelant,
 
Desen verscen coelen wijn:
 
U scinker willic heden sijn,
115
Ende ooc mijns heren Willems mede.’
 
Doe gaf si drinken up die stede
 
Gonen rudders altemale
 
Ute gonre goutscale,
 
Ende hietse willecome sijn.
120
Des balch die grave Aymijn.
 
Soe seide: ‘spreict, grave here,
 
Ende andwort dor uwes selves ere
 
Minen neven enten uwen mede:
 
Het sijn de beste van kerstinede,
125
Dat ghi so lange zwijcht, es dorperhede.’
 
Ende eer soe twort vulseide,
 
Aymijn die hant verdrouch,
 
Daer hi de vrouwe mede slouch
 
So vruchtelijc enen slach,
130
Dat soene horde no sach
 
Daer dorste niemen seggen: ‘laet!’
 
No daertoe spreken goet no quaet,
 
Nochtan dat haer dat bloet
 
Nederstorte up den voet.
135
Dit versach die grave Roelant,
 
Ende Bertram, die wigant,
 
Mijn here Willem ende Bernaert,
 
Ende vloucten alle hare zwaert,
 
Ende seiden: die duvel moests wouden,
140
Dat sire ontwapent comen souden!
 
Sie hieven op die scone vrouwe,
 
Die hovesch was ende getrouwe.
 
Gherne soude die gravinne
 
Breken dese grote onminne,
145
Ende soe riep met haesten groot:
 
‘Ghi heren, in hebbe gene noot.’
 
Die hovessce vrouwe entie goede
 
Dwouch haer selve van den bloede,
 
Ende liep daer Aymijn stont,
150
Ende custen an sine mont,
 
Ende helsten met houden zinne
 
Ende seide: ‘spreict, grave, lieve minne!’
 
Als Aymijn sijn evelmoet
 
Vergaen was, sprac hi, daer hi stoet:
155
‘Wat magic seggen, lieve vrouwe?
 
Dat manic u in trouwe
 
Ic ben dongevallichste man,
 
Die ie ziele of lijf gewan,
 
Ende gi dongevallichste wijf,
160
Die nie ontfinc ziele of lijf.’
 
‘Waerbi,’ seit soe, ‘soete minne’?
 
‘Ic wilt u seggen, vrouwe gravinne.
 
Ic hebbe u gehat, dats waer,
 
Lettel min dan .xxx. jaer.
165
Hadde mi God der ere gejonnen,
 
Ic hadde .i. kint an u gewonnen,
 
Dat nu ten wapenen ware so goet,
 
Dat mijn lant hadde behoet.
 
Nu moet bliven al mijn lant
170
Minen dootslegen viant,
 
Hi wert so crachtich in corten dagen,
 
Hi ontcrachteget minen magen:
 
Daerbi staet mi onscone,
 
Hi wille dat ic hem spanne crone,
175
Dat ombieden si mi allegader,
 
Ic haten meer dan den vader.
 
Wien ic [van den sinen] mochte begaen,
 
Dien soudic wel gerne slaen.
 
Gegreepsi mi ooc, wete Kerst!
180
Sine gaven mi negenen verst,
 
Sine slougen mi ooc sekerleke,
 
Dies es mine herte tongereke,
 
Dat ic hem crone spannen soude,’
 
Aldus sprac Aymijn die oude,
185
‘Ende mijn goet hem soude bliven,
 
Liever liet ic mi ontliven.’
 
Doe antworde die gravinne:
 
‘Grave,’ seitsi, ‘lieve minne,
 
Of sake ware dat gi hat kinder,
190
Waren si meerre of minder,
 
Soudise doden?’ sprac die vrouwe.
 
‘Nenic?’ seiti, ‘bi mire trouwe!
 
Ic soudse wel houden allegader,
 
Also sculdich es die vader
195
Te houdene sijn lieve kint,
 
Dat hi vor al de werelt mint.’
 
‘Entrouwen, here, so sijn verloren
 
Die ede, die gij hebt gezworen,
 
Hets omtrent .xxxii. jaer.’

Fragment II

200
‘Ic vlo mi liever uter noot,
 
Dan ic dus soude bliven doot.’
 
Renout andworde mettesen:
 
‘Broeder, dan mach niet wesen,’
 
Seide die rudder onvervaerde.
205
Si reiden echt in met Beijarde,
 
Ende vochten so lange wile,
 
Dat men gaen soude .i. mile.
 
Si maecten so menigen doden,
 
Dat men there sach verbloden.
210
Die sterke ruddren entie goede
 
Braken dore met overmoede.
 
Doe reitsi, waer si wilden,
 
Maer sine hadden niet van haren scilden,
 
No van helmen niet geheel
215
Behouden trechte derden deel.
 
Doe seide die marcgrave Adelaert:
 
‘Nu ne wetic, warewaert
 
Wi mogen varen omme onthout.’
 
‘Sone doeic ooc,’ seide Renout.
220
Doe seide Writsaert, die degen snel:
 
‘Ic weet utermaten wel,
 
Bi Gode van Nazarene!
 
Dattie werlt ons es te clene.’
 
Ridsaert seide: ‘broeder Renout,
225
Ic weet noch harde goet onthout.’
 
‘Waer eist?’ seide die rudder coene.
 
‘Tote Yewen van Dordoene:
 
Saforet, die wigant,
 
Was oit sijn meeste viant,
280
Bedi hi slouch Yewes vader
 
Ende sine broeder bede gader,
 
Ende hi hadde .iij. castele gevest
 
In Yewes lande, daert was best.’
 
Ridsaert sprac: ‘degen vrome,
235
Wi sullen hem sijn willecome,
 
Ende wi sullen hebben goet onthout.’
 
‘So varewi daer!’ seide Renout.
 
‘So doewi dan!’ seide Ridsaert.
 
Do so voersi daerwaert
240
So verre bin .iij. dagen,
 
Dat si Yewes borch sagen,
 
Die rikelijc was ende goet.
 
Nu willic u maken vroet:
 
Binden castele van Vaucoloene
245
Wonde Yewe up die Dordoene.
 
Als Ridsaert die borch sach,
 
Mogedi horen, wes hi plach.
 
Hi seide: ‘ic bem sonder sorgen,
 
Ic zie sconinx Yewen borgen.’
250
‘Welc essoe?’ seide Renout.
 
‘Neven der rootsen an dat wout,
 
Gene hoge castel, die ginder staet,
 
Daer gone muur al omme gaet,
 
Met gonen [diepen] groten grachten,
255
Dads daer wi te ridene achten.’
 
Doe seide Adelaert, die rudder goede:
 
‘Wi rusten ons bat, wi sijn moede,
 
Mallijc verbinde andren sine wonde.’
 
Si beetten ten selven stonden,
260
Die rudders stout ende milde
 
Leiden haer hooft in hare scilde,
 
Ende sliepen toten stonden,
 
Datsi verbonden hare wonden
 
Mallijc andren met gemake.
265
Si hadden menigertiere sprake.
 
Si ombeiten .i. lettel, ende reden
 
Wech met groter haesticheiden.
 
Daer ne was gene lette.
 
Si namen thooft van Saforette
270
Met hoverden met alre macht,
 
Ende stakent boven up .i. scacht
 
Boven der banieren scone.
 
Renout banter an de crone.
 
Aldus reden si sonder sorgen
275
Vor sconinx Yewes borgen.
 
Yewe stont ten tinne,
 
Ende wert der rudders in inne,
 
Ende seide: ‘ic sie vremthede
 
Ende wonder hier vor de stede:
280
.iiij. ruddren van snellen leden
 
Gomen gewapent hier gereden
 
Ende hebben maer .i. ors bescreden,
 
Si scinen ooc van sconen seiden:
 
Bi Gode, die mi geboot,
285
Tors es bagel ende groot.’
 
Doe liepen rudders ende vrouwen
 
Ende joncfrouwen, die bescouwen
 
Wilden tors van sconen leiden,
 
Entie rudders diere quamen gereden.
290
Yewe die coninc streec te dale,
 
Hem behages harde wale,
 
Dat hi de rudders comen sach
 
Te sire herbergen up dien dach.
 
Si beetten vorden coninc goet,
295
Ende gingen in sijn gemoet,
 
Ende groeten alsi best mochten.
 
Thooft dat si vor hem brochten,
 
Ende .i. crone daerup gebonden,
 
Ende knielden vor hem tien stonden,
300
Ende boden hem utermaten scone.
 
Hi nam thooft al metter crone,
 
Ende si seiden: ‘coninc rike,
305
Ende helpen u met onser cracht.’
 
Doe seide Yewe, die coninc vrome:
 
‘Gi sijt mi harde willecome
 
Hier ter herbergen mijn:
 
Ic geve u broot ende wijn.’
310
Renout sprac: ‘dat lone u God!
 
Ic wille doen al u gebod.’
 
Doe seide Yewe: ‘waert u bequame,
 
Ic wiste gaerne uwe name.’
 
Renout seide: ‘wi willen allegader
315
Seggea onse namen. Onse vader
 
Es Haymijn, die rudder namecont,
 
Dat seggic u te deser stont;
 
Man oudste broeder heet Ridsaert,
 
Dander die heet Writsaert,
320
Adelaert heet die derde mede,
 
Dits gerechte waerhede!
 
Ic heete Renout, .i. rudder snel,
 
Nu wetti onse name wel.’
 
Yewe onthaletse of hi hare vader
325
Hadde geweist allegader.
 
Hem allen dedi cleder maken,
 
Groene samijt jegen root scarlaken.
 
Ende Renout donvervaerde
 
Dede wel achterwaren Beijarde.
330
Yewe dede hem ten selven stonden
 
Meesters hebben te haren wonden,
 
Hi deitse hem helen met dranke.
 
Aldus diendi hem te danke,
 
Dattie rudders namecont
335
In .vij. weken waren gesont
 
Ende geheeIt al hare leide
 
Ende hare goede orse mede.
 
Doe dede hem Yewe, die coninc milde,
 
Maken scone nuwe scilde,
340
Hare orse maerscalken ende dagen,
 
Ende hare zwaerde vervagen,
 
Hare ijsere dade men verscuren,
 
Si daden maken coverturen,
 
Alle gader van enen sticke
345
Met enen tekene wel gemicke.
 
Dat hadden si [gedaen] in corten tiden.
 
Die Yewen sullen helpen striden
 
Si gereedden hem ter vaert,
 
Ende hare ors Beijaert
350
Dede men uutleden met gewelt.
 
Ende men sadelet ant velt,
 
Het was verdect, entie ruddren goede
 
Saten up met overmoede.
 
Yewe vergaderde haestelike
355
In sijns selves conincrike
 
.I. groot here, die wigant,
 
Ende voer in sijn Iant,
 
Daer hi die casteIe vant
 
Si daden hem groten pant
360
Die Saforet hadde doen maken.
 
Sie vulden de gracht ende braken
 
De mure, die daer stonden,
 
Ende slougen doot dat sire vonden,
 
Dat binden castele was ginder,
365
Sonder wijf ende kinder.
 
Doe voersi haestelike
 
In Saforeten conincrike,
 
Ende lagen in sijn lant,
 
Ende stichten roof ende brant
370
Ende oorlogeden, dat es waer,
 
.I. lettel min dan .iij. jaer.
 
Doe dede Yewe, die coninc milde,
 
Castele maken, waer hi wilde.
 
Hi lach int lant, oft hem algader
375
Comen ware van sinen vader.
 
Die .iiij. ruddren streden met nide,
 
Ende Yewe wasser harde blide,
 
In wat wige si quamen,
 
Dat si altoos den zege namen,
380
Ende si waren hem van herten hout,
 
Hi gaf hem cierhede menichfout,
 
Dit seit men ons overwaer.
 
Die heren waren daer .iiij. jaer.
 
Binnendien vereesscet up .i. tijt,
385
Des willic dat gi seker sijt,
 
Karel, die coninc van Vrancrike,
 
Ende was hem geseit sekerlike
 
Van .i. spiere, die daer quam,
 
Entie heren daer vernam.
390
Doe sende Karel in corter stont
 
Enen bode namecont,
 
Ende omboot Yewen bi brieve,
 
Dat hi hem dor sine lieve
 
Sende die mordadige liede.
395
Also alsict u bediede,
 
Waest gescreven daer ict las.
 
Ghi moget mi geloven das,
 
Dat Karel dies bat genadelike,
 
Dat hi hem sende se[ker]like
400
Den gonen die hem in Vrancrike
 
Doot slouch sinen sone Lodewike.
 
Alstie bode vernam
 
Dathi in Gasscoengen quam,
 
Doe vragedi haestelike
405
Om den coninc van den rike.
 
Men wijsdene hem in corten stonden.
 
So heifti [Yewen] den coninc vonden.
 
Hi boech neder over sine knie,
 
Ende sede: ‘coninc, God houde di!
410
U doet groeten vriendelike
 
Karel, die coninc van Vrankerike.’
 
Die bode was een coene wigant,
 
Den brief gaf hi hem in de hant,
 
Ende seide: ‘here, eist u lief,
415
So doet lesen desen brief.
 
Dats waerlike dinc,
 
U sentene Carel die coninc.’
 
Die coninc was .i. degen coene,
 
Ende nam den brief van den garsoene,
420
Ende in corten stonden
 
Heifti den brief ontwonden,
 
Ende lasen selve te hant,
 
Dat hire in gescreven vant
 
Karels bodscap ende sine niemare,
425
Dathi hem sonde den mordenare,
 
Die hem hadde in Vrankerike
 
Verslegen sinen sone Lodewike.
 
Als Yewe de bodscap verstoet,
 
Wert hi drouve in sinen moet,
430
Ende riep te rade sonder sparen
 
Alle sine man, die daer waren,
 
Met also groter listen,
 
Dats de heren niet ne w[isten].
 
‘Gi heren!’ sprac Yewe die coninc,
435
‘ Wat radet gi [tot dese] d[inc]?
 
Hier heift geeist KareI die coene
 
Om Aymijns kinder van Dordoene.
 
Ne sendicse niet den coninc goet,
 
So hebbic sinen evelmoet.
440
Ghi heren, sprac die coninc doe,
 
Wat rade gevedi mi hier toe,
 
Dat ic blive in mine[r ere]?
 
Van Renout he[bbic grote w]ere
 
Ende grote[n zege] ontfaen
445
In der hedine lant sonder waen.’
 
Doe sprac Anceel van Ribemont,
 
Daer hi bi den rade stont:
 
‘Wi hebben gehort te meniger stonden,
 
Dat wi de waerheit bebben vonden,
450
Dat si groten lachter daden
 
Den coninc in sire kemenaden,
 
Daer si slougen jamerlike
 
Doot den coninc Lodewike.
 
[Om] behouden goet ende leven,
455
Seldise bi minen rade geven.
 
Si dat sake dat gijs oec niet
 
Ne doet, u es evele gesciet:
 
Karel sal comen in u lant
 
Ende stichten roof ende brant,
460
Mach hi u selven bevangen,
 
Hi doet u bider kelen hangen.
 
Huge dAvernaes sprac te desen:
 
‘Dese raet moete verm[alediet] wesen.
 
Her coninc’, sprac Huge te waren,
465
‘Geifdi [aldus] up dese ridtaren,
 
Men sal u heten verrader hiernaer,
 
Dat weit wel, over .M. jaer.
 
So menigen dienst si u daden:
 
Soudise also sere verraden?
470
So menigen hedene hebsi verslegen,
 
So menigen [...] uten [sad]ele gedregen.
 
U vaendrager es Adelaert,
 
.I. goet ridder es Ridsaert,
 
Ende Writsart u drossate:
475
Verradise, het ware onmate,
 
Dit sprac die Avernaes,
 
Men soudu houden over dwaes,
 
Gevedi up aldus dese heren,
 
Ghi sout uwen lachter meren.’
480
Doe sprac die hertoge Ysoreit:
 
‘Her Huge, ghi hebt wel geseit.’
 
Doe sprac van Gascoengen Renier,
 
.I. coene ridder ende .i. fier:
 
‘Verloesdi dese heren .iiij.,
485
Gi wert onteert, coninc fiere.
 
Wildise oec, sem mijn leven!
 
Met verranessen upgeven,
 
Si sijn van so hogen magen,
 
Si souden uwen lachter jagen.
490
Quamedi in Poelien of [in Toscanen],
 
Of in Calabren, u [stonde tontfane]
 
Groten lachter, dat weit wel,
 
Daer es so menich ridder fel,
 
Die hem wel na sijn belanc,
495
Ende in Cecilien sonder wanc
 
Sone mogedi dan niet comen,
 
U ne quamer af grote onvromen.
 
Quamedi in Grieken ofte in Ongerie,
 
In Ingelant of in Normendie,
500
Of comedi in Vrancrike,
 
U haten die hogeste van den rike:
 
Jegen hare hoge magen
 
Ne mogedi gene veete dragen.
 
Ne dordise jegen Karel niet houden,
505
En wildi niet sijn bescouden
 
Van haren magen, sonder waen,
 
So moeti minen raet bestaen:
 
So laetse varen haestelike
 
In .i. ander conincrike,
510
Daer si Karel niet ontsien.’
 
Mijn here Lambert sprac mettien:
 
‘Here, also moet ic met eren Ieven!
 
Ic horde Anceline heden geven
 
Goeden raet, ende vroescap seggen.
515
Wildise den coninc wederseggen,
 
Ende gise wilt houden iegen hem,
 
Ic segge u wies ic seker bem,
 
Dat ghire dan sult winnen an,
 
Als dede van Lacviden Jan,
520
Die hier voren maecte strijt
 
Jegen Karel in ontijt.’
 
Als Lambert sprac die wort,
 
Ysoreit balch ende tart vort,
 
Ende seide: ‘die desen raet u gaf,
525
Hine gave niet om u ere .i. caf:
 
Want ic seggu’, sprac die heilt fijn:
 
‘Geen coninc mag verrader sijn.
 
Dat gi Renout entie broedre sine
 
Upgavet daer men hem dade pine
530
Doen ende nemen tleven,
 
So haddise qualike upgegeven.
 
Maer doedi minen raet te waren,
 
Here, gi sultse laten varen
 
In Poelien of in ander lant,
535
Daer si in bliven ongescant.’
 
Yewe ginc vort mettesen rade,
 
Ende seide dat hijt gerne dade,
 
Maer hem jamerde sere
 
Om Renout den jonchere,
540
Ende om sine broedre, die met hem waren,
 
Dat si hem souden ontfaren,
 
Ende so menigen dienst hebben gedaen:
 
‘Ende in mach hem niet te hulpen staen,
 
Develmoet van Kaerle den coninc
545
Ware mi al te zware dinc.’
 
Die Avernaes andworde zaen,
 
Die bi den rade was gestaen:
 
‘Here coninc, ic seit u wel te voren,
 
Geen goet man soude horen
550
Na den raet, die si geven.
 
Anceel ende Lambert, die .ii. neven,
 
Si sijn beede van den geslachte,
 
Dat nie goeden raet vortbrachte
 
Vor genen goeden man,
555
Also helpe mi sente Jan!
 
Maer coninc! suldi houden u ere,
 
So suldi Renout den jonchere
 
Clarissien uwer dochter geven,
 
[So moeti vrolike leven]
560
Emmermeer na dese stonde;
 
Entie roche up die Geronde,
 
Die geift hem, hi salre saen
 
.I. vaste borch up doen staen,
 
Bi den here van paradise!
565
Mach Renout, die helt van prise,
 
Kinder hebben, als hi sal,
 
Bi uwer dochter, heift hijs geval,
 
Renout es van so hogen magen,
 
Die veete suldi wel gedragen
570
Jegen Kaerl geweldelike,
 
Puppins sone van Vrancrike.’
 
Yewe was der talen snel:
 
‘Avernaes, gi segt wel,
 
Des waric int herte vro,
575
Mocht mi comen noch also,
 
Dat Renout, die wigant,
 
Met mi bleve in mijn lant.’
 
Mettien omboot die coninc fijn
 
Renout entie broedren sijn,
580
Dat si vor hem quamen zaen.
 
Doe ginc die grave wel gedaen
 
Ende sine broedre tien stonden
 
Daer si den coninc Yewe vonden.
 
Doe sprac Renout, .i. helt vri:
585
‘Coninc, wat gebiedi?’
 
Yewe antworde nu:
 
‘Renout, dat seggic u,
 
Hier heift omboden sekerlike
 
Kaerl, die coninc van Vrancrike,
590
Beede met zegele ende met brieve,
 
Dat ic u [va] dor sine lieve
 
Ende al u broedre met,
 
Dat seggic u bi mire wet!
 
Ende ic u allen haestelike
595
Gevaen sende in Vrancrike.’
 
Vort sprac Yewe mettesen:
 
‘Geen verrader willic wesen,
 
Maer des sijt seker ende vroet:
 
Te zwaer es mi sijn evelmoet.
600
Maer, Renout, wildi te waren
 
In Poelien of in Calabre varen,
 
Ofte over die zuutzee,
 
In begeve u nemmermee
 
No met scatte, no met goede.
605
Doedijt, so doedi alstie vroede.
 
Nu segt mi ende doet verstaen:
 
Soudijt willen anegaen?’
 
Renout antworde te hant:
 
‘Edel here, hets ons bewant
610
Te sorgen jamerlike:
 
Jegen Kaerl van Vrancrike
 
Ne mogen wi striden min no mee,
 
No in dit lant noch over zee.’
 
Vort sprac Renout ter stonde:
615
‘.I. roche steet up die Geronde,
 
Wildi mi de roche geven
 
ic wils verdienen al mijn leven,
 
Want ic souder up doen werken
 
.I. huus van al sulker sterken,
620
Datic Kaerl ende sine mage
 
Van .i. baste niet ontsage,
 
Dat seggic u ende doe verstaen.’
 
Yewe andworde vele zaen:
 
Gavic u de roche, coene wigant,
625
Ghi dwoncter met al mijn lant,
 
Ende van Gascoengen alle die steden.’
 
In dade, here, bi waerheden,
 
Des willic u geven mine trouwe,
 
Also helpe mi onse Vrouwe!
630
En wont so hoge man in dit lant,
 
Mesdoet hi u, ic bem sijn viant,
 
Ende hine sal niet met sinen cnapen
 
Nachts met gemake slapen,
 
No smorgens met rusten upstaen,
635
No eten no drinken, sonder waen.
 
Wildi mi de roche geven,
 
Ic sal u dienen al mijn leven,
 
Ende mine broedre alle gader,
 
Gelijc gi waert onse vader.’
640
Yewe andworde met staden:
 
‘Hierup willic mi beraden.’
 
Doe ginc hi te rade tehant
 
Met al den hogesten, die hi vant.
 
Doe sprac Yewe, die coninc stout:
645
‘Heren,’ seiti, ‘hiers Renout,
 
Ende bit mi te derre stonde
 
Om die roche up die Geronde,
 
Want in Gasscoengen mach hi niet
 
Hem onthouden, wats gesciet,
650
Jegen den coninc Kaerl vri.
 
Gi heren, bedi wille hi
 
.I. huus maken also vast,
 
Dat hi niet gave .i. bast,
 
Al quamer die coninc selve voren,
655
Hine soude wel sinen toren
 
Daerin onthouden sekerlike
 
Jegen de man van Vrancrike.
 
Nu heift Kaerl, die coninc vri,
 
Enen boden gesent te mi
660
Met zegele ende met brieve
 
Dat ic hem sende dor sine lieve
 
Renout ende sine broedre coene.
 
Nu raet, ghi heren, gi baroene,
 
Wat mag ic nu anegaen?’
665
Ysoreit andworde zaen:
 
‘Ghi sult Renout, den wigant
 
Die vaste roche geven tehant.
 
Vor ons alIen, bi mire wet.
 
Ende uwer dochter Clarissen met.
670
So sal men u in corter tijt
 
Ontsien over de marken wijt,
 
Waer ment vernemet, seggic u.’
 
Lambert andwordem nu:
 
‘So sulwi Yewe, den coninc wijs,
675
Doen setten iegen Kaerl van Parijs,
 
So salne Kaerl comen vangen
 
Ende hier in sinen lande hangen,
 
Ende Renout, den grave fijn,
 
Ende daertoe alIe die broedren sijn.
680
Dat es onser alre scande,
 
Hanget men Yewen in sinen lande,
 
Ende Renout, den coenen here.’
 
Des balch hem dAvernaes sere,
 
Lamberte bet na streec,
685
Bi den hare hine greep,
 
Sine hant hi verdrouch,
 
In den hals hine slouch,
 
Dat nes logene ne geen:
 
Den hals slouch hi hem ontween,
690
So dat hi doot al met allen
 
Vor sine voete quam gevallen.’
 
‘Vrient,’ sprac Huge dAvernaes:
 
‘Nemmeer sprec als .i. dwaes!
 
Dor dat gi beriet onsen here
695
Alsulke scande, alsulke onnere,
 
Als dat men hangen soude
 
Ende den iongen Renoude,
 
[U] verga alsoot vergangen mach,
 
Ghi hebter omme uwen domesdach.’
700
Doe sprac Yewe te desen:
 
‘Ghi heren, laet de tale wesen,
 
Also behoude mi God dat leven,
 
Ic saI Renoude mine dochter geven,
 
Entie roche up die Geronde
705
Die gevic hem te desen stonden,
 
So sal hi mi te hulpen staen
 
Ende jegen hem alIen te staden staen.’
 
Doe riep Yewe Renout zaen,
 
Alsic u mach doen verstaen,
710
Ende sprac: ‘edel grave Renout,
 
Wildi mi sijn van herten houd,
 
Ende alle u broedren met,
 
So gevic u, bi mire wet,
 
Te hant die roche up die Geronde
715
Ende mire dochter, die scone [blo]nde,
 
Tenen wive al u leven.
 
Daertoe so willic u geven
 
Die ene helt van minen goede,
 
So mogedi van overmoede
720
.I. huus doen maken up die Geronde.
 
Al quame Kaerl die nameconde
 
Daer voren met al sinen here,
 
Hine mochtu niet .i. pere
 
Deren binnen .c. jaren.’
725
Renout andworde te waren:
 
‘Dat lone u God van paradise!
 
U dochter, die scone mage[t van pr]ise,
 
Die nemic gaerne hier ter stede,
 
Ende daertoe die roche mede.
730
Aldus gaf Yewe die coninc
 
Heme, waerlike dinc,
 
Sire doc[hter] te wive, s[onder w]anc.
 
Wat holpe dat ict updecte lanc
 
Van der brulocht die daar was,
735
Also alsict gescreven sach?
 
So verloric minen tijt.
 
Daer was joie ende delijt,
 
Die brulocht die was groot.
 
Doe gine Renout ende omboot
740
Al die te[mmer]liede, die hi vant,
 
Ende maetsers in dat lant,
 
Alle die have willen winnen.
 
.I. casteel wil hi beginnen
 
Up die roche up die Geronde.
745
Si quamen diet vernemen conden,
 
Entie goede meesters waren
 
Camen ter roche, sonder sparen,
 
Vesten dat huus up die Geronde
 
Up die roche, in corter stonde.
750
Ons seit de bouc, bi sente Jan,
 
Hi hadde wel .M. temmerman
 
Ende .vij.c maetsenaren.
 
Nu sal Renout al sonder sparen
 
.I. casteel sal hi beginnen
755
Met vasten muren, met hogen tinnen.
 
Dat seggic u, in waren dingen,
 
Datter .ij. pare mure ommegingen.
 
Doe omboot Renout, Godweet!
 
Over al dat lantscap breet:
760
‘So wie dat vername,
 
Dat hi toter roche quame,
 
Renout soude hem huusingen geven
 
Ende houden [vri] al haer leven.
 
Alle die dit vernamen,
765
Wijf ende man ter roche quamen,
 
So dat Renout, die helt nameconde,
 
Vergaderde in corter stonde
 
Hem .xv.c bi getalle,
 
Die van ambachte waren alle.
770
Sulke lieden wonnen wijngaerde,
 
Mersche, bossce ende boomgaerde,
 
Sulke wonnen coren ende lant,
 
Ende stichten gonder altehant
 
.I. utermaten scone stede.
775
Nu hort wat Renout doe deede:
 
Hi omboot, waerlike dinc,
 
Sinen zweer den coninc,
 
Dathi te hem quame zaen.
 
Alst Yewe heift verstaen,
780
Voer hi derwaert, bi sente Jan,
 
Met menigen goeden man.
 
Ende alstie coninc doe vernam,
 
Dat hi toter roche quam,
 
Doe sprac Yewe, sijt des wijs:
785
‘Renout, bi Gode van paradijs!
 
Ghi hebt gemaect .i. scone huus,
 
[Also] helpe mi Jesus!
 
Ende enen casteIe bequame.
 
Renout, nu segt, hoe es sine name?’
790
Renout andworde zaen:
 
‘Hijs up .i. roche gestaen,
 
Die algader es marberijn,
 
Daeromme es die name sijn
 
Montalbaen, dat seggic u.’
795
Yewe andworde nu:
 
‘Also moeti heten sonder blame,
 
Ghi hebt .i. goeden name
 
Ende .i. gerechten gegeven.’
 
Aldus es die tale bleven.

Fragment III

800
‘Wildi noch [lien, here] Ogier,
 
Van der verranesse, di gi daet
 
In Vaucoloene, so ware uwes raet.
 
So moeti dan’, sprac de degen,
 
‘Van mi bliven onverslegen,
805
Ende wil u helpen versoenen
 
Jegen Kaerl, den coninc coenen.
 
Ende wildi der mordaet lien niet,
 
So es u evele ghesciet,
 
Ic sal u’, sprac die wigant,
810
‘Dat lijf nemen altehant.’
 
Doe antworde die grave Ogier:
 
‘Inne ontsie u niet, Goutier.
 
God hi moete mi verdomen,
 
Of ic gave omme u romen
815
Die quatste botte, die nie wies:
 
Inne ontsie u niet .i. bies.
 
Laet u dregen, doet dat gi moget,
 
So doedi u ere ende u doget.’
 
Doe balchi hem ende slouch met sporen
820
Ende heeft Ogier vercoren.
 
Goutier was der slage milde,
 
Ende slouch Ogiere op den scilde.
 
Als hi .iii. slage hadde gegeven,
 
Heeft Ogier tsweert verheven,
825
Ende gaf Goutiere .i. slach,
 
Daer hem die doet ane lach.
 
Hi geractene ten scoudren boven,
 
Dat hem thoeft quam afgevlogen.
 
Daer dede Ogier wonder groet,
830
Ten ersten slage slouch hine doet,
 
Des conincs Kaerls campioen,
 
Die Ogiere soude lien doen:
 
Ogier was utermaten starc.
 
Uten gereide hi hem warp:
835
‘Hebbic ghedaan,’ sprac de heelt coene,
 
‘Al dat ic sculdech bem te doene?’
 
‘Ja gi’, sprac die hertoge Sampsoen,
 
[‘Sit op, God geve u pardoen!’]
 
Aldus sullen die stoute heren
840
Weder voor den coninc keren.
 
Ende als die heren doe vernamen,
 
Datsi vor den coninc quamen,
 
Groeten si omodelike
 
Den coninc van Vrankrike.
845
Doe sprac Kaerl harde saen:
 
‘Naymes, hoe eist daer vergaen?’
 
Doe antworde Naymes, .i. hertoge fier:
 
‘Doet es u kempe Goutier
 
Van Ogiere, den coenen man,
850
So helpe mi God ende sente Jan!
 
[Ogiere geschach die ere groot:]
 
Ten ersten slage slouch hine doet.’
 
‘Here,’ sprac Ogier, die heelt vri,
 
‘Hoe soudi proeven nu op mi
855
Verradenesse? In dede nie gene,
 
Bi den here van Nasarene!
 
Maar Ywe, die u gout nam,
 
Hi sende sorcors, die rike man
 
Hi verriet u, ende niemen el
860
Kaerl, dat weet harde wel!’
 
‘Eer Renoude sorcors quam
 
Haddi den riddre lofsam
 
Willen helpen? hi hads te doene.’
 
‘Nenic’, sprac die riddre coene,
865
‘Inne dorste dor u, God weet!
 
Dat was mi utermaten leet.’
 
Doe swoer Roelant vele saen:
 
‘Hi soude Ywe varen vaen
 
Constine vinden in enich lant,
870
Hi soudene hangen doen tehant.’
 
Doe sprac Naijmes te Roelande:
 
‘Ic vare met u in elken lande
 
Met .xii.c miere man,
 
Die beste, die noeit helt gewan.’
875
Doe sprac Ogier van Denenmarken:
 
‘Met stouten riddren ende met starken
 
So willic u te hulpen staen,
 
Met .viii.c riddren saen
 
So salic u volgen, waer gi vaert
880
Die alle sijn wel bewaert.’
 
Doe sprac Olivier, dat coene diet:
 
‘Roelant, in begeve u niet,
 
Ic moet emmer met u riden,
 
Ende wesen neven uwer siden.’
885
Doe sprac die hertoge van Lioen:
 
‘Ic vare met u, bi sente Simoen!
 
Met .vii.c miere baroene,
 
Die alle stout sijn ende coene.’
 
Doe sprac Diederijc van Ardan:
890
‘Ic vare met u, bi sente Jhan,
 
Ic ende .v.c miere man,
 
Daer grote doget leget an.’
 
Wat holp, dat ict u machte lanc?
 
Die .xij. genoete, sonder wanc,
895
Van Vrankrike seiden dat
 
Aldaer op der selver stat,
 
Si willen alle met varen
 
In Gasscongen, sonder sparen,
 
Ende daer stichten roef ende brant,
900
Ende bernen sconincs Ywes lant,
 
[Ende hangene bi siere kelen saen,]
 
War dat sine mogen bevaen.
 
Aldus gereden si hare vaert
 
Ende voeren te Gasscoingen waert.
905
Ende alsi quamen in tlant
 
Stichten si bede roef ende brant,
 
Ende vrageden omme niemare,
 
Ende waer die coninc Ywe ware.
 
Dat volc antworde gemenelike:
910
‘Hi heeft opgegeven sijn rike,
 
Te Beverepar es hi begeven,
 
Daer wil hi wesen al sijn leven.’
 
Doe swoeren die genote dar,
 
Si soudene halen te Beverepar.
915
Ende aldus sulsi varen
 
Beverepaer besitten te waren.
 
Dat doet ons die storie weten:
 
Den cloester heeft Roelant beseten,
 
Ende met Roelant gemenelike
920
Die .xii. genoete van Vrankrike.
 
Alse Ywe die monec dat sach,
 
Dat Roelant vor den closter lach,
 
Ontboet Ywe vele houde
 
Sinen swagelinc Renoude
925
Bi .i. bode sonder blame,
 
Dat [hi] hem te hulpen quame
 
Jegen Roelant den coenen degen:
 
Beverepaer haddi belegen
 
Ende die xii genoete van Vrankrike,
930
Si hadden gesworen gemenelike,
 
Dat sine emmer souden vangen
 
Ende bi sire kelen hangen.
 
Ende bat hem dies omoedelike
 
Dor onsen here van hemelrike,
935
Dat hi hem holpe uter noet,
 
Bi den here, die mi gheboet,
 
Jegen Roelant, den heelt wel gedaen.
 
Hi wildem geven gevaen,
 
So dat men hem in corter stonde
940
Die tonge snede uten monde
 
Ende utestake bede sijn ogen
 
Hi wilt gaerne gedogen;
 
Ende dat hem Renout, die heelt vercoren
 
Of dade sniden bede sijn oren
945
Ende of dade slaen sinen rechten voet:
 
Dit ontboet Ywe, des sijt vroet!
 
Dat men hem die herte utesnede,
 
Daer hi verranesse mede dede,
 
Hi hadde wel verdient die doet;
950
Des hi om Renout sende ter noet.
 
Doe voer die bode vele saen
 
Te Renoude van Montalbaen,
 
Ende heeft den heelt gemeit
 
Die sake al uut ende uut geseit,
955
Also alsem was geladen.
 
Doe antworde Renout bi staden:
 
‘Mine rouc, hets mi lief,
 
Latene hangen, den vulen dief!’
 
Alse Clarisse dat verstoet,
960
Wert soe droeve in haren moet.
 
Haer outste kint heeft si genomen
 
Bi der hant, ende es comen
 
Vor Renoude met genint.
 
Wel saen kussise dat kint
965
Vor Renoude den wigant.
 
Daerna sprac soe tehant:
 
‘Adelaert?’ seit soe, ‘sone min,
 
Desen lachter, dar wi in sijn
 
Dese scande ende dit seer
970
Ne verwinnen wi nembermeer.
 
Want men sal seggen sonder waen,
 
Dat u oudervader was verdaen:
 
Des suldi u, bi onsen heere!
 
Hierna scamen harde sere,
975
Als men u verwiten sal,
 
Waer gi comt overal.’
 
Daer die vrouwe dese tale sprac,
 
Die trane haer uten ogen hrac.
 
Ende weende utermaten seere
980
Voer Renoude, haren heere.
 
Als Renout, die riddre goet,
 
Wenen sach die vrouwe vroet
 
Ende hare hande te gader slaen,
 
Doe jammerde hem vele saen.
985
Adelaert, sijn scoene kint,
 
Dat hi met al siere herten mint,
 
Gevinc hi in sine arme bede.
 
Daerna sprac hi ende seide:
 
‘Vrouwe, laet staen u mesbaren!
990
Te Beverepaer salic varen,
 
Alse helpe mi sente Jhan!
 
Te sorcoersene den valscen man
 
Met minen volke gemenelike
 
Jegen die genote van Vrankrike,
995
Ende maickene levende gevaen,
 
Ic bringene te Montalbaen,
 
Bi den here, die mi geboet!
 
Of ic bliver omme doet.’
 
Die vrouwe was edele ende goet,
1000
Ende neech den grave op sinen voet,
 
Ende dankes hem omodelike.
 
Doe riep Renout hastelike
 
Te wapene al sine baroene.
 
Doe wapendem menech heelt coene,
1005
.xii. riddren te waren
 
Wapenden hem sonder sparen.
 
Hare orsse sullen si bescriden,
 
Ende met Renoude haren here riden
 
Ten cloester waert op die moude.
1010
Ende alsi quamen buten woude,
 
Sprac Renout te hem: ‘nu doet wale,
 
Ende hoert .i. luttel mine tale:
 
Gi moet hier bliven, ic sal varen
 
Te Beverepar sonder sparen,
1015
Ende bidden Roelant minen neve,
 
Dat hi mi Ywe gevangen geve.
 
Wil hine mi geven met ghemake,
 
Ic nemene op alselke sake,
 
Dat ic Ywen te Montalbaen
1020
In minen carker houde gevaen,
 
Ende berade hem so we,
 
Hine verraet mi nemmermee.
 
Ende wil hine mi oec geven niet,’
 
Sprac Renout, dat coene diet,
1025
‘Met vrinscepen ende met minnen,
 
So salict u doen bekinnen.
 
Ende alsic blase minen horen,
 
Volget mi dapperlike met sporen.’
 
Doe antworden die baroene:
1030
‘Dit ne staet ons niet te doene,
 
Wi kennen die fransoyse wel,
 
Si sijn overdadech ende fel,
 
Wat so ons daerna gesciet,
 
Allene vaerdire niet,
1035
Het sal met u varen Ritsaert
 
Ende u biriden Adelaert.’
 
Doe sprac Renout: ‘[nemm]er niet,
 
Dan wille God niet dat ghesciet!
 
Ic sal allene voren riden
1040
Te Beverepar sonder biden.’
 
Doe nopte Renout met gewoude
 
Sijn ors metten sporen van goude,
 
Ende reet vaste ten cloester waert.
 
Stoutelike ende onvervaert.
1045
Maer eer hi quam te Beverepaer,
 
Seit ons dat liet overwaer,
 
Dat Roelant, die coene man,
 
Den cloester op die moneke wan,
 
Ende dat Ywe, semmin leven!
1050
Hem Roelande heeft opgegeven.
 
Ende Roelant, dedele man,
 
Also helpe mi sente Jhan,
 
Heeft Ywen met .i. bande
 
Gehonden bede sijn hande,
1055
Ende dedem al sonder pine
 
Om sinen hals .i. line,
 
Ende leddene te woude waert,
 
Daer hi Yewen metter vaert
 
Sciere soude nemen dleven,
1060
Wildem God die stade geven.
 
Maer doe sach Roelant, die heelt goet,
 
Renout comen in sijn gemoet,
 
Ende Renout riep: ‘soete neve,
 
Suldi mi den verradre geven?
1065
In minen castel te Montalbaen
 
Voer ickene dan gevaen,
 
Ende berade hem so we,
 
Ons ne verraet hi nemmermee.’
 
Roelant antworde saen:
1070
‘Renout, dese tale laet staen.
 
Alse geve mi God pardoen!
 
Ic sal den dief hangen doen,
 
Dat segic u, bi siere kele.’
 
Renout sprac: ‘dat ware te vele,
1075
Hets miere kinder oudervader,
 
Si soudens hem scamen al gader.
 
Maer Roelant, wildine mi geven,
 
Ic houdene gevaen al min leven
 
In minen carkerstene,
1080
Bi den here van Nasarene!
 
Daerne man nemmee ne siet.’
 
Doe sprac Roelant, dat coene diet:
 
‘Renout, wats u ghesciet,
 
Al dat gi bid es al om niet.
1085
Vliet varing van minen ogen,
 
Inne caent langer niet gedogen,
 
Ic moet Ywe, den wigant,
 
An desen bom hangen te hant,
 
Dat segic u ende doe verstaen.’
1090
Renout antworde saen:
 
‘Gine sult niet, here Roelant
 
Ic hebbe Florberge in mine hant:
 
Daer ic eer met soude vechten,
 
Ende Ywen, minen sweer, verrechten,
1095
Alse helpe mi sente Simoen!
 
Eer ickene liete aldus verdoen.’
 
Doe sprac Roelant, die heelt vri:
 
‘Aerger puten kint, wiltudi
 
Al noch jegen mi hier setten?
1100
Werp over den reep sonder letten,
 
Ende hanctene hier an dese ranke,
 
Wien dat si lief ofte te dancke.’
 
Renout antworde: ‘bi sente Jhan,
 
Inne vinde heden so coenen man,
1105
Die minen sweer sal hangen
 
En sal hem te scande vergangen.’
 
Roelant antworde mettien:
 
‘Bi miere wet, dat sal ic sien!’
 
Doe bette Roelant, die degen werde,
1110
Van [sinen] orsse op die erde.
 
Den reep werp hi omme saen,
 
Ende wilde Ywen hangen gaen.
 
Als dat Renout sach,
 
Dat hi Roelant niene mach
1115
Verbidden, hine wilde te hant
 
Ywe hangen in sijn lant,
 
Slouch hi met sporen Beijarde,
 
Ende vinc hastelike ten swerde.
 
Den reep trac die grave Roelant,
1120
Renout onttrackene te hant,
 
Ywe viel neder op die erde.
 
Doe grepene donververde
 
Renout ende leidene saen
 
Vor hem, dat doe ic u verstaen,
1125
Ende spranc met hasten op Beijarde,
 
Ende vlore mede siere varde.
 
Als dat sach die grave Roelant,
 
Spranc hi op sijn ors te hant,
 
Ende volgede den heelt vercoren.
1130
Hi hads in sijn herte toren,
 
Dattem Renout die jongelinc
 
Ghenomen hadde den coninc.
 
Daeromme riep die degen stout:
 
‘Ghi sijt verradre, here Renout!’
1135
Doe antwordi hem tehant:
 
‘Inne ben niet, Roelant.’
 
‘Gi sijt, bi Gode! dat willic nu
 
Al tehant proeven op u.’
 
Doe sprac Renout sonder scamp:
1140
‘Ongedeelt ware dese camp,
 
Want, bi Gode van Nasarene!
 
Inne ben hier maer ollene,
 
Ende gi sijt hier met riddren vele,
 
Het mochte met mi gaen uten spele,
1145
Wildensi mi al gader slaen,
 
Hoe mochtic met den live ontgaen?
 
Maer, alse helpe mi sente Amant!
 
Doedi mins ontbiden te hant,
 
So lange wile op desen dach,
1150
Dat ic hier totu comen mach?
 
Alse behoude mi God in eren,
 
Gewapent salic wederkeren,
 
[Ende dan al sonder letten
 
Mijn lijf jegen u hier setten,
1155
In dien dat gi die heren
 
In Vrancrike doet wederkeren,]
 
Ende daertoe al uwe man.’
 
‘Jaic,’ sprak Roelant, ‘bi sente Jhan:
 
Wildi mi doen des sekerhede?
1160
Gi sult mi vinden hier ter stede.’
 
‘Jaic,’ sprac die jongelinc.
 
Doe setti neder den coninc,
 
Ende kerde weder te Beijarde
 
Tote Roelande op die warde.
1165
Alsus sal Renout, sem min leven!
 
Roelande sine trouwe geven,
 
Dat hi kortelike keren sal,
 
Hem ne lette God ende ongeval,
 
Ende vichten jegen hem daer
1170
Enen camp overwaer.
 
Aldus sal Roelant met eren
 
Ten genoeten wederkeren.
 
Doe sprac Ogier sonder waen:
 
‘Roelant, brindi Renout gevaen?
1175
Of hebdine doet gheslegen?.
 
Of heeft u die coene degen
 
Ghenade gebeden? Segt ons saen!
 
Of brindi sinen swer gevaen?’
 
Roelant antworde in fransoies:
1180
‘Swich, God verwate di, Dannoeis!
 
‘Ghi heren’, sprac Rolant met sinne,
 
‘Ic sal varen ten cloester inne,
 
Ende gi moet alle gemenelike
 
Wederkeren in Vrankrike.’
1185
Doe antworde Ogier te desen:
 
‘Roelant, wildi monec wesen?
 
U berouwen n mesdade!
 
Nu vaert, ende bit den abt ghenade.’
 
Doe sprac Roelant, .i. riddre fier:
1190
‘Swijch, verwaten warstu, Ogier!’
 
Doe sprac die Dannois lofsam:
 
‘Nu willic swigen, Roelant es gram.’
 
Doe sprac die bisscop Tulpin:
 
‘Roelant, laet dese tale sijn.
1195
Twi souwi in Vrankrike
 
Alle keren gemenelike,
 
Ende gi sout bliven te Beverepaer?
 
So segic u overwaer:
 
Teerst dat wi quamen in Vrankrike
1200
Vor den coninc [gemenelike,
 
Woude die coninc], onse here,
 
Van u weten niemere,
 
Wat mochten wi laten dan verstaen
 
Kaerle, den coninc wel ghedaen,
1205
Als gi achter ons bleeft hier?’
 
Doe antworde die grave fier
 
Wel hastelike den neve sijn:
 
‘Ic saelt u seggen, her Tulpijn,
 
Hets mi also comen:
1210
Ic hebbe Renouts wedde genomen,
 
Dies mi die here van Montalbaen
 
Die verranesse hevet gedaen,
 
Dat hi mi den dief Ywen nam,
 
Hieromme wasic herde gram,
1215
Ende hebbe op den heelt gemeit
 
Die verranesse al opgeleit.’
 
Doe sprac die bisscop utevercoren:
 
‘Roelant neve, hebdi ghesworen
 
Renouts doet van Montalbaen,
1220
Sone mogedi niet ontgaen,
 
Dat segic u sonder hale.
 
Noch weten wi alle wale,’
 
Sprac die bisscop, donvervarde,
 
‘Dat men u met genen swarde
1225
Mach ontginnen no met spere:
 
Gi sijt beter dan .i. here.
 
Maer siet hier die trouwe min,’
 
Sprac die bisscop Tulpijn:
 
‘Wert Renout van u verslegen
1230
Gine sult niet .iii. dage leven,
 
Men sal u, degen werde,
 
Graven onder die coude erde.’
 
Daer dit sprac her Tulpijn,
 
Wert blide Ogier, die heelt fijn,
1235
Ende sprac hastelike:
 
‘Ay God van hemelrike!
 
Geven moeti tehant,
 
Dat vichten moete Roelant
 
Jegen Renout van Montalbaen,
1240
So sal [hi] proeven harde saen,
 
Wat groter cracht die jonge man
 
In elken wige geleesten can.’
 
Doe sprac Rolant, .i. helt fier:
 
‘Bi Gode, ic seggu, her Ogier,
1245
Dat ic niet geve omme sijn doen
 
Alse goet als .i. bottoen.’
 
Doe sprac Ritsaert van Normendie:
 
‘Ghenade, Vrouwe, sente Marie!
 
Roelant, grave utevercoren,
1250
Hebdi Renouts doet ghesworen?.
 
Siet hier onse trouwe, sprac die degen
 
Wert van u Renout verslegen,
 
Roelant, gine doet nemmermere
 
In Vrankrike wederkeren.’
1255
Als dit sprac die rike Norman,
 
Doe seide die hertoge van Ardan:
 
‘Edel neve Roelant!
 
Hebdi die doet van den wigant,
 
Eer gi keert in Vrankrike,
1260
Ember ghesworen sekerlike,
 
Sone mogedi niet ontgangen,
 
Wine sullen u alle hangen.’
 
Dus dregendem gemenelike
 
Ol die genoete van Vrankrike
1265
Omme Renouts wille van Montalbaen,
 
Dien hi met campe wilde bestaen.
 
Doe antworde die grave Roelant:
 
‘Nu eist mi ten sorgen bewant,
 
Wildi mi algader dregen,
1270
Inne macht niet verweren.’
 
Doe sprac Naijmes, die wigant,
 
‘Hoert na minen raet, Roelant!’
 
‘Na wat rade salic horen?’
 
Sprac Roelant, die grave vercoren,
1275
‘Ic hebbe Renoude, den wigant,
 
Mine trouwe [gegeven] al te hant,
 
Dat ic jegen hem vichten sal,
 
Mine lette God ende ongeval.
 
Also helpe mi God van paradise,
1280
Inne logem niet om al Parise,
 
lnne ware van den eede quite
 
Jegen Renout in den crite.’
 
Echt sprac Naymes, .i. heelt fijn:
 
‘Roelant, laet dese tale sijn,
1285
Ne wildi na ons horen niet,
 
Gine moet vichten, wats gesciet,
 
Endelike jegen Renoude,
 
Onsen neve van Merewoude,
 
So willic dat gijs seker sijt:
1290
Taleerst dat gi sijt int crit,
 
So sullen comen gemenelike
 
Die .xii. genoete van Vrankrike
 
Met haren swerden, bi sente Jhan,
 
Op Renout den coenen man,
1295
Ende wille ons wiken dan Renout,
 
So sidi quite, riddre stout,
 
Van den gelove, dat seggic u,
 
Daer gi gehonden met sijt nu:
 
Ende wilhi ons oec wiken niet,
1300
So es hem evele gesciet:
 
Wi sulne vaen gemenelike,
 
Ende voernen in Vrankrike.’
 
Doe antworde Roelant, die degen:
 
‘.I. valsch raet es hier gheslegen
1305
Alse geve mi God pardoen!
 
Das ne sal ic niene doen.
 
ic wille den camp allene vechten
 
Ende mi selven int crijt verrechten.’
 
Dus bleven die ghenote daer,
1310
Dat seggic u al over waer!
 
Dat Renout, die heelt onvervaert,
 
Voer rechte te Montalbaen waert,
 
Ende voerde Ywen den coninc
 
[M]et [hem], waerlike dinc,
1315
Ende Renout leverdene sinen wive
 
Dat seggic u bi minen live.
 
Als doe Renout vernam,
 
Dat hi te Montalbaen quam,
 
Sprac hi vor die heren al gader:
1320
‘Vrouwe, nemt hier uwen vader,
 
.I. den alre valsten man,
 
Die nie siele of lijf ghewan.
 
Die vrouwe antworde omoedelike:
 
‘Dat loen u God van hemelrike!’
1325
Nochtan was soe harde gram
 
Op haren vader, dien quaden man,
 
Ende versprackene harde seere.
 
Soe seide: ‘verradre, groet onnere
 
Hebdi gedaen ende grote scande,
1330
Dat gi voert in Vranclande
 
Ende vercocht daer Renoude,
 
Minen here van Merewoude,
 
Ende alle mine swaghelinge,
 
Die u in wel menegen dingen
1335
Hebben gedaen groete ere
 
Ende van veele lants gemact here.’
 
Dit ende noch me sei soe,
 
Ende spracken nidelike toe.
 
Doe riep Renout, dat wet wale,
1340
Met luider kele in die sale.
 
Doe swegen die heren al te male,
 
Ende Renout sprac dese tale:
 
‘Ghi heren,’ sprac die grave fier
 
‘Ghi moet alle bliven hier,
1345
Ende ic sal allene varen
 
Te Beverepaer al sonder sparen.’
 
Doe sprac sijn broeder Adelaert,
 
Die coenere was dan .i. liebaert.
 
‘Renout, dat u God beware!
1350
Wat suldi doen te Beverpare?’
 
Doe sprac Renout, die wigant:
 
‘Adelaert, bi sente Amant!
 
lc hebbe genomen sonder scamp
 
Jegen Roeiant .i. camp
1355
Te Beverepaer op die heide.’
 
Doe sprac Adelaert ende seide
 
Toten riddre wel gheboren:
 
‘Wat duvel, Renout, hebdi ghesworen
 
Ember die doet van Roelande?
1360
Daer mach wel ons af comen scande:
 
Want gi weet wel dat de degen
 
Niet ne mach werden verslegen,
 
Bedi hi es der beste .i.,
 
Die die sonne ie bescen.
1365
Ende, bi den here die mi gheboet
 
Vichti jegen hem, gi sijt doet,
 
Ende wine versoenen nemmermere
 
Jegen Kaerle onsen here.
 
Renout antworde saen:
1370
‘Entrouwen, ic sal die vaert bestaen,
 
Danne lietic dor negene noet,
 
Al waendicker bliven doet.’
 
Doe wende vrouwe Claradijs
 
Bitterlike, des sijt wijs!
1375
Ende clagede Renout sere.
 
Doe sprac Malegijs, die here,
 
Te Renouts wive, dat seggic u:
 
‘Vrouwe, laet staen u wenen nu,
 
Dat u God houde ende beware!
1380
Want Renout moet te Beverepare
 
Ember varen, sal die here
 
Nember ghecrigen [prijs ende] ere,
 
Ende wilhi sine trouwe quiten
 
Jegen Roelant in den crite.
1385
Loge hi hem in dat gemoet,
 
Men sous hem lachter spreken groet,
 
Ic salre varen’, sprac die heelt vri,
 
‘Ende ember salic hem wesen bi.’
 
Adelaert sprac: ‘ic sal varen
1390
[Met Renoude te Beverepare.’]
 
Ritsaert entie coene Writsaert
 
Ghereden hem ter vaert,
 
Als te varene met Renoude.
 
Doe sprac die grave van Merwoude
1395
Te sinen broedren openbare:
 
‘Inne wille niet dat iemen vare,
 
Want, bi Gode van Nasarene,
 
Roelant beit daer mijns allene.
 
Dus sullen die overcoene recken
1400
[Ten cloester waert] op die heide trecken
 
Want elc hadt andren van den wiganden
 
Te voren gesekert wel met handen.
 
Daer voer die riddre met Beijarde
 
Te Beverepare op die warde.
1405
Ende alsi tforest es leden.

Fragment IV

 
Ende bederve u, ende sent Amant!
 
Mettien heeft Ogier vernomen,
 
Dat hi te Roelant es comen.
 
Te scerne sprac hi ende seide:
1410
‘Roelant, u groete behagelhede
 
Dede Renout wel groten scamp
 
Alhier in desen selven camp,
 
Daer gine stacht met groeten gere
 
Metten scarpen vanden spere,
1415
Dat hijs niet mochte versumen,
 
Hine moeste van Beijarde tumen!’
 
Dit sprac Ogier, .i. degen fijn:
 
‘Here, [wie wonde] u ors Volentijn?’
 
Doe sprac Roelant, .i. grave fier:
1420
‘Swich, verwaten warstu, Ogier.
 
Du mochtes mi so vele spreken,
 
Op di salic den lachter wreken,
 
Die mi Renout, die wigant,
 
Heeft ghedaen altehant.’
1425
Doe sprac Ogier, die heelt lofsam:
 
‘Grave Roelant, nu sidi gram,
 
Mi wondert sere, bi allen saken,
 
Hoe Renout Roelande dorste ghenaken.
 
Alse geve mi God pardoen!
1430
Hadde Roelant geweest in Vaucoloen,
 
Het levede noch menich fransoijs.’
 
Doe balch hem Roelant opten Dannoijs.
 
Doe kerdem die heren sekerlike
 
Alle gadre in Vrankrike,
1435
Dat doet ons dat liet verstaen,
 
Ende [Renout] voer te Montalbaen
 
Weder tote sinen rike.
 
Doe ontfinckene houscheleke
 
Vrouwe Clarisse ende haer vader
1440
Ende sine vriende al gader.
 
Hier latic van Renoude bliven,
 
Ende willu van Roelande scriven,
 
Hoe hi gherede sine vaert
 
[Ende reet te sente Jacop waert.]
1445
[B]innen dien voer Malegijs,
 
Ende Ritsaert, .i. riddre wijs,
 
Te Bordele in dat [foreest],
 
[Daer] hi der herte wiste meest,
 
[E]nde voeren spelen ende [jaghen],
1450
[W]ant sijs [herde dicke plaghen],
 
[A]lse Roelant [donverveerde]
 
Van sente Jac[oppe wederkeerde,]
 
[D]o ghemotti [in dat wout]
 
Ritsaert, sinen neve [stout],
1455
Haymijn van Dordoene kint
 
Daer hi jagede met ghenint
 
Op .i. groet ors van spronge,
 
Ende hadde te dien selven stonden
 
.I. ever gheporret, aldaer hi lach.
1460
Als dat die grave Roelant sach,
 
Dat Ritsaert, die riddre stout,
 
Ollene iagede in dat wout
 
Malegijs sach hi niet,
 
Ende Ritsaert, dat coene diet,
1465
Ne wiste niet, dattene Roelant sach
 
Nu moghedi horen, wes hi plach!
 
Die coene entie starke Roelant
 
Noepte sijn ors te hant
 
HasteUke met snelre vaert,
1470
Ende ghemoete saen Ritsaert.
 
Bi den togle hine aneprant.
 
Doe sprac te hem die grave Roelant:
 
‘Entrouwen, Ritsaert! ghi moet met mi
 
In Vrankrike vor den coninc vri.’
1475
Doe antworde Ritsaert te hant:
 
‘Entrouwen, in sal niet, Roelant,
 
Wat so mi daer na ghesciet,
 
Vor Kaerle sone comic niet,
 
Want haddi mi, so waric doet,
1480
Bi den here, die mi gheboet!’
 
Doe trac Ritsaert, .i. heelt stout
 
Sine scerpe swert met gewout,
 
Ende Roelant, dat wet wale,
 
Trac van der side Durendale.
1485
Dus sullen hem die wigande
 
Recht onderslaen alse viande,
 
Ende vochten .i. lange pose.
 
Deen dede den andren groete nose.
 
Doe sprac Roelant harde saen:
1490
‘Wildi u noch geven gevaen,
 
So voeric u hastelike
 
[Vor] Kaerle, den coninc van Vrankrike.
 
Gine moget u verweren niet,
 
Wat so u daerna ghesciet.
1495
Ne wildi u niet opgeven,
 
So salic u hier nemen dleven.’
 
Alse Ritsaert dat ghesach,
 
Dat hi hem niet verweren mach,
 
Sprac hi: ‘soete neve Roelant!
1500
Gaerne gevic mi op te hant,
 
[In dien dat gi] mi in Vrankrike
 
[Op u gelede] voert sekerlike.’
 
Doe sprac Roelant .i. riddre fier:
 
‘Op [mijn ghelede] nemic u hier.’
1505
Aldus voer die grave Ritsaert
 
Met Roelande te Vrankrike waert.
 
Dese redene ende dese wort
 
Heeft Malegijs wel ghehort
 
Ende liep so sere, tes hi vernam,
1510
Dat hi te Montalbaen quam
 
In Renouts vaeste casteel:
 
Daer vant hi siere man .i. deel.
 
Malegijs sprac te Renoude saen:
 
‘Hier nes nu geen langer staen,
1515
Want, bi den goeden sente Bernaerde,
 
Roelant heeft gevaen Ritsaerde,
 
Ende voerdene wouch siere straten.’
 
Renout sprac: ‘hi salne hier laten.’
 
Doe macti .i. groet ghescal.
1520
Ende riep ten wapene overal.
 
Doe gingen hem die heelde stout
 
Olle wapenen met ghewout.
 
Ghewapent sijn si metter vaert
 
Bede Renout ende Adelaert.
1525
Men sadelde Beijarde saen,
 
Ende Renout, die heelt wel gedaen,
 
Spranc al te hant int gereide,
 
Sonder enege langer beide
 
Slouch hi met sporen den goeden wrene:
1530
‘Nu volget mi algemene!’
 
Na Roelant reet hi sere,
 
So lange reet die coene here,
 
Dat hij versach Roelant, den grave.
 
.I. grote mile was hiere ave,
1535
Toen heeftene verreden Renout,
 
Ende sprac: ‘Roelant, degen stout,
 
Edele grave, riddre fier,
 
Dese proije laeti hier!’
 
Roelant antworde mettien:
1540
‘Renout, danne sal niet gescien.’
 
Doe riep Renout metter vaert:
 
‘Ghi liechter omme, quaet bastaert!
 
Ghi sult mi minen broeder geven,
 
Of gi sult hier laten dleven.’
1545
‘Ja’, sprac die grave Roelant,
 
‘Ne hebbic Durendale in min hant,
 
Daer ic mede slouch Ferugute
 
Voer Nazers in den crite.’
 
Mettien hief Renout sijn swaert.
1550
Daertusschen so spranc Adelaert:
 
‘Renout, dat u God verde van scanden!
 
Laet staen u striden jegen Roelande.
 
Wi sijn al te na neven,
 
Hi sal ons wel Ritsaert geven.’
1555
Roelant antworde: ‘wats ghesciet,
 
Adelaert, bi Gode! inne sal niet;
 
Ritsaert, die heelt wel ghedaen,
 
Moet emmer voor den coninc gaen.
 
Ic hebt bi sente Denise gesworen’,
1560
Sprac die grave utevercoren,
 
‘Wat so mi daer na ghesciet,
 
Mine eet ne brekic niet’,
 
Sprac Roelant, die grave, saen,
 
‘Kaerle sal ickene geven gevaen.
1565
Maer in latene niet ontliven,
 
Inne salre eer doet omme bliven.’
 
Doe sprac Ritsaert ende seide:
 
‘Laet mi varen op Roelants geleide.’
 
Renout antworde: ‘wats ghesciet,
1570
Ritsaert, gine vaerter niet.’
 
Roelant antworde geret:
 
‘Hi sal, eest u lief of leet.’
 
Doe sprac Renout, een heelt fier:
 
‘Gi sult liegen, vul poutenier.’
1575
Dat swert trac hi uten scoe,
 
Ende wilde Roelant met nide toe.
 
Ende Roelant, dat weet wale,
 
Trac van der side Durendale.
 
lc wane, dat manlic andren daer
1580
Verslegen hadde overwaer,
 
Newaer Malegijs ende Adelaert,
 
Die coene was ende onvervaert,
 
‘Laet staen’, seiti, ‘Renout,
 
Edel grave van Merwout!
1585
lc wille wel, dat Ritsaert
 
Vare te Vrankrike waert
 
Met Roelant, onsen neve,
 
In dien dat hine niet begeve.
 
Ende hine dan neme op sijn gelede.’
1590
Doe sprac Renout, ende seide:
 
‘Laten wi Ritsaert nu
 
Varen in Vrankrike, dat seggic u,
 
Alse geve mi God pardoen!
 
Die coninc salne hangen doen.’
1595
Doe antworde Roelant:
 
‘Hine sal niet, bi sente Amant!
 
Wat sake mi daerna ghesciet,
 
Menne sal Ritsaert hangen niet.’
 
‘Danne salet oec, sprac Malegijs,
1600
Ic sal vor Roelant [sijn] te Parijs.’
 
Doe sprac Renout, die wigant:
 
‘Nu voertene op u gelede, Roelant,
 
Stillekine’, sprac Renout, die wise:
 
‘Ic bevele u Gode van paradise.
1605
Ende Malagijs, minen oem,
 
Dat hi mins broeder neme goem.’

Fragment V

 
Des hadden die heidine groeten toren.
 
Hi slouch menegen heelt stout,
 
So dede sijn neve Renout,
1610
Hi wrochter onder groete moert,
 
Si .ij. slouger vele doet.
 
Aldus vochten die helde coene
 
Van smorgens tote op die noene.
 
Des hadde Renout ere groet,
1615
.ij. soudane slouch hi daer doet
 
In den storem binden daghe.
 
Bedi si daden groete clage
 
Die Turken entie Sarracine,
 
Bede openbare ende stillekine.
1620
Mettien begonsten die payiene
 
Utermaten sere te vliene.
 
Die kerstine en wisten wat doen
 
Dan vaste volgen diere vloen.
 
Si lieten daer dat siere brochten,
1625
Ende vele, die den wijch becochten.
 
Die Sarrasine, diere vloen voren,
 
Malegijs volgede na met sporen,
 
Ende velder vele ende gnouch,
 
Die Renout met sinen stave slouch.
1630
Die kerstine volgeden achter
 
Den Sarrasinen sonder lachter.
 
Dus jagedese, dat si vernamen
 
Dat si te Nazareet quamen.
 
Daer vloen die Sarrasine in,
1635
Ende pensden om hare gewin,
 
Dat segic u al sonder waen.
 
Doe moesten die kerstine slaen
 
Vor Nazaret har getelt,
 
Ende logierden op dat velt,
1640
Ende bleven daer binder nachte,
 
Ende daden groete sciltwachte.
 
Daerne dorsten si bliven niet,
 
Wat so hen daer na gesciet.
 
Te Jerusalem sullen si tiden
1645
Sonder enich langer biden
 
Binder nacht al stillekine,
 
Ende lieten daer die kerstine,
 
Onthier datsi vernamen,
 
Dat si te Jerusalem quamen.
1650
Doe sloten si die porte vaste
 
Jegen die kerstine gaste,
 
Ende slougen alle die kerstine doet
 
Bi den here, die mi geboet.
 
Die si daerinne vonden
1655
Binnen den selven stonden,
 
Waer so sire toe quamen.
 
Als onse liede dat vernamen,
 
Datsi geruemt hadden die port,
 
Als gi wel hebt gehort,
1660
Kerden si weder tAkers in,
 
Ende gingen delen haer gewin.
 
Bindien quam hem niemare,
 
Dat Jerusalem verloren ware,
 
Ende die kerstine, semmin leven,
1665
Die binnen waren bleven,
 
Olle waren si doet geslegen.
 
Doe droefde daer menic degen.
 
Als die kerstine dat vernamen,
 
Daden si hare volc te samen.
1670
Ende sochten raet vele houde
 
An den stouten grave Renoude
 
Ende an Malegise, [den] here.
 
Doe swoeren die kerstine sere:
 
Wi sullen alle verliesen dleven,
1675
Of si sullen ons weder geven
 
Die stat ende oec dat selve graf,
 
Daer God, onse here, binnen lach.
 
Dit swoeren alle gemenelike.
 
Die kerstine, arme ende rike,
1680
Dat si sonder enich sparen
 
Te Jerusalem souden varen,
 
Ende conckereeren dat heileg lant,
 
Ende doen uter Torken hant,
 
Of algader bliven doet,
1685
Bi den here, die mi geboet!
 
Te hant sullen si boden venden,
 
Ende int lant van Surien senden,
 
Te Triple ende te Anthiochie mede,
 
Telker stat van kerstinede,
1690
Die daer over ze waren,
 
Te seggene, hoe si hadden gevaren.
 
Dus geboden si te hant
 
Hervaert over al dat lant:
 
Te Jerusalem sullen si varen
1695
Sonder enich langer sparen,
 
Om te winnen dat heilege lant,
 
Ende doen uter heidine hant.
 
Des waren die kerstine vroe,
 
Dat gevallen was al soe.
1700
Doe geboden si hare herevart
 
Te varene te Jerusalem wart.
 
Dus gereden hem hastelike
 
Bede arme ende rike,
 
Ende daden hem op die vart,
1705
Ende voeren te hant derwart.
 
Dus sijn si van Akers verheven,
 
Ende hebben, semmin leven!
 
Jerusalem belegen te hant
 
Met menegen stouten wigant:
1710
Des macht ons die storie wijs
 
Dar was Renout ende Malegijs.
 
Eer die van Surien mochten comen,
 
Hadden si grote scade genomen,
 
Want die Turken daden groete were
1715
Van binne op dat kerstine here.
 
So dat der kerstine so vele
 
Bleven doet te dien spele,
 
Ende vele meer hadden gedaen,
 
Dat segic u al sonder waen,
1720
Des maket ons die storie wijs
 
Ne ware Renout ende Malegijs
 
Si daden daer so groete were,
 
Dat si dat heidene here
 
Achterdaden ende dreven.
1725
So menegen namen si dat leven
 
Vanden heidenen, dat ic ne can
 
Die wareit geseggen enich man.
 
Dus [ia]gensise ter stede binnen
 
Met groeten pinen ende omminnen.
1730
Ende als die Turken in die stat
 
Waren, vorwaer segic u dat,
 
Sl[oe]ten si hare porte met crachte.
 
Renout bleef leggende op die grachte,
 
Ende Malegijs, die stoute here,
1735
Te wachtene, of daer iemene mere
 
Ute Jerusalem comen soude.
 
Daerna quam, alst God woude,
 
Grot sorcors ut Surie,
 
Van Triple, van Ermenie,
1740
Ende van Antiochie, des sijt vroet
 
.xxx.m helde goet.
 
Si brochten mangen ende pedrieren,
 
Slingren, tribuken van manieren,
 
Talpen, sogen ende catten,
1745
Dat dede die Turken sere matten,
 
Bedi si rechten hare gewerke
 
Jegen den mur te werpene sterke.
 
Van Babilonien die soudaen
 
Hi dede rechten vele saen
1750
.ij. mangnele ende .i. pedriere,
 
Te werpene jegen de hare sciere.
 
Dus gereden si hem in beden siden,
 
Mallijc jegen andren met nide,
 
Als te stridene gemenlike.
1755
Si worpen inwart gewaerlike
 
Menegen overgroeten steen,
 
Dat nes logene negeen.
 
Oec scoten si sere udewart,
 
Dat segic u bi mire vart,
1760
Menich quareel groet ende scarp.
 
Die .i. scoet, dander warp.
 
Dat assaut was harde groet,
 
Daer bleef menich kerstijn doet,
 
Die vor die stat te dien tide
1765
Jegen die Turke quam te stride.
 
Int selve assaut was Malegijs,
 
Ende Renout, die grave wijs,
 
Hem selven sullen si berechten,
 
Vor al dander [sullensi] vechten
1770
In dat vorvechten, Godweet,
 
Dat wert Malegijs sijnt leet,
 
Ende Renout, waerlike dinc.
 
Want Malegijs .i. wonde ontfinc,
 
Bi den goeden sente Daniële,
1775
Dar met .i. scarpen quarele,
 
So dat Malegijs, want ict las
 
Nembermee sijnt genas.
 
Hi was gescoten op sijn borstbeen,
 
Dat hem ten scoudren doorsceen,
1780
So dat Malegijs met allen
 
Van den orse moeste vallen
 
Op die erde te dier stede.
 
Te Gode dedi sine gebede,
 
Ende bat genade omoedelike
1785
Gode, den here van hemelrike,
 
Dat hi sine ziele moeste bewaren
 
Ende voeren metter ingel scaren.
 
Dat quareel was scarp ende groet,
 
Daer men den ridder mede scoet,
1790
So dat Malegijs, de wigant,
 
Sterven moeste al te hant.
 
Doe clagede Malegijs, die here
 
Die sonden uter maten sere,
 
Die hi an Kaerle hadde gedaen.
1795
Omoedelike bathi saen
 
Onsen here te dien stonden,
 
Dat hi hem vergave sine sonden,
 
Ende oec alle dandre met.
 
Doe wende Renout, bi mire wet,
1800
Dor sinen oem. Doe sprac hi saen:
 
‘Renout, laet u wenen staen,
 
Ende bit Gode tallen stonden,
 
Dat hi mi vergeve mine sonden,
 
Daer ic mede ben gebonden sere.’
1805
Doe beval hine onsen here,
 
Ende hietene groeten al sine vriende.

Fragment VI

 
Hi hads in sine herte toren
 
Dat hi Florbergen hadde verloren.
 
Doe wranc sine hande Renout, die here,
1810
Ende mesliet hem lierde sere.
 
Mettien es Aymerijn toe gestaen,
 
Sine ogen liet hi omme gaen,
 
Ende sach sinen lieven vader
 
Sine hande vringen alle gader.
1815
Doe wart ontsteken die wigant,
 
Ende met torene begrepen te hant
 
Van onneren ende van scanden
 
Dat swert hief hi met beden handen,
 
Daer hi vor Galeramme stoet
1820
Tornech ende [in] evelen moet
 
Ende slouch of den heelt milde
 
Den slinkren arem metten scilde.
 
Doe sprac Aymerijn met genint:
 
‘Willu noch lien, puten kijnt?’
1825
Doe antworde Galeran:
 
‘Nenic, here, bi sentc Jan!’
 
Mettien heefti tswert verheven,
 
Ende na Aymerijn geslegen,
 
Ende slouch af den ionchere
1830
.V.c mailen ende mere,
 
Ende slouch den ionchere goet
 
.I. wonde in sinen voet.
 
Doe spranc Aymerijn achterwart,
 
Met hasten hief hi sijn scerpe swert,
1835
Ende slouch Galeranne doe
 
Recht toten scoudren toe,
 
Dat hi doet viel vor sine voete,
 
Ende heeft hem gemacht boete.
 
Doe sprac Kaerl met genint:
1840
‘Gebenedijt si sulc kint,
 
Die dus gedane slage slet!’
 
Doe viel Renout wel geret
 
Op die erde, ende dancte sere
 
Van der ere onsen here,
1845
Die hi hem nu hadde gedaen
 
In den camp al sonder waen.
 
Doe dede Kaerl, die wigant,
 
Galeranne hangen te hant,
 
Ende die verradren dedi nu
1850
Olle van sinen rade, segic u,
 
So dat van hare geslachte
 
No bi dage no bi nachte
 
Here ne geen gewaerlike
 
Te rade ginc in Vrankrike
1855
Nembermeer, warlike dinc,
 
Met ne genen coninc,
 
No nemberme ne soude hier na,
 
Dat willic dat mallic versta.
 
Dus sal Aymerijn in eeren
1860
Tote Parijs wederkeren.
 
Kaerl betrendem sinen leen,
 
Ende gaf hem borge ende steen.
 
Aldus so bleef d[ie ion]chere
 
Metten coninc vorwaert mere.
1865
Nu willic u mak[en c]ont,
 
Wat Renout dede in corter stont.
 
Hi warp of sijn scarlaken,
 
Sciere cleder dedi maken,
 
Ende sal hem doen in groeter pine,
1870
Ende ginc wech al stillekine.
 
Des selfs nachs ginc hi danen,
 
Bi den sterren ende bi der manen,
 
Verre wouch in .i. vremt lant,
 
Daert hem was wel ombecant.
1875
Doe diende daer die heelt fier,
 
Renout, gelijc .i. bovier.
 
Daer wan hi broet, die grave stout,
 
An wege te makene drouch hi hout,
 
So dedi mortele ende stene,
1880
Ende diende den lieden algemene.
 
Dos wan hi des hi levede daer,
 
Dat hem sur wert ende swaer,
 
Want hi wilde dor gene noet
 
El niet eten dan gerstijn broet,
1885
Ende dranc daer fonteine, die hi vant
 
In dat onbekende lant.
 
Aldus lede Renout, die wise,
 
Sin lijf dor Gode van paradise.
 
Dit herde Renout alse lange,
1890
Dat het quam te jaregange.
 
Doe horde Renout die niemare,
 
Dat .i. kerke begonnen ware
 
Tote Colne op den Rijn [der] stat,
 
Overwaer segic u dat,
1895
Ende dat men daer ontbode te waren
 
Temmermaanen ende metsenaren,
 
Ende alle, die gelt wilden winnen,
 
Dat si te Colene quamen binnen.
 
Renout gerede sine vart
1900
Ende mactem te Colne wart
 
Ende alsi binder stat quam,
 
Vragdi om den mester [temmer]man,
 
Die die kerke maken dede.
 
Die piners leidene ter stede,
1905
Daer sine saen hadden vonden.
 
Doe vragdem in corten stonden
 
Renout, die stoute entie milde,
 
Of hi .i. cnape huren wilde.
 
Die mester wert blide al te hant,
1910
Dat hi al sulken cnape vant,
 
Want hi maercte sine lede
 
Ende sine groete manlichede,
 
Hi dochtem starc [ende] groet,
 
Bi den here, die mi geboet,
1915
Ende dochtem, dat hi [soude] mogen
 
Wel groete pine dogen.
 
Doe begon die mester houde
 
Te vragene den heelt Renoude,
 
Wat hi elx dages hebben woude.
1920
Doe sprac die grave van Merewoude:
 
‘Here, ic wille, waerlike dinc,
 
Elx dages .i. penninc.’
 
Doe sprac die man ten heelt geer:
 
‘Ic wane, gi sult verdienen meer,
1925
Wildi sijn dapper ende snel,
 
Ende u bedarve doen wel,
 
Ic sal u .iiij. d. geven
 
Elx dages, sem mijn leven!’
 
Renout antworde: ‘wats gesciet,
1930
Here, inne wille so vele niet.’
 
Doe waende die mester openbare,
 
Dat hi uten sinne ware,
 
Ende sprac: ‘ic salne u gaerne geven.’
 
‘.I. penninc, semmin leven,
1935
Dien willic nemen, wete God,
 
Ende niet mer, sonder spot.’
 
‘So comt dan werken morgen vroe.’
 
‘Here’, seiti, ‘ic doe.’
 
Doe sprac die mester: ‘vrient,
1940
Nu doet, dat gine verdient.’
 
Hi antworde: ‘ic sal, here.’
 
Doe ginc Renout pinen sere,
 
Bi den here van Nazarene,
 
Hi drouch sulke steen allene,
1945
Die si .v., wats gesciet,
 
Ne consten gedragen niet.
 
Dus diende daer die rike man,
 
Dat hi maer .i. d. ne wan
 
Elx dages .i. half jar,
1950
Dat segic u al overwaer.
 
Sere pinde die grave rene,
 
Ende wrochte werx mere allene,
 
Dat segic sonder sparen,
 
Dan enege man, die daer waren.
1955
Nochtan namen si mere dan hi
 
Te lone, des getrouwet mi.
 
Als sine gesellen gingen eten,
 
So wildi sijns niet vergeten,
 
Hine ginc dragen groete stene.
1960
Dit herdi lange wile allene.
 
Als sine gesellen gingen slapen,
 
Ginc hi vaste mortel maken,
 
Des hadden sine gesellen nijt.
 
Elx dages at hi tere tijt
1965
.I. gerstijn broet ende niet el,
 
Borre dranc hi, dat wet wel.
 
Alle nachte lach hi daer
 
Op die stene groet ende swaer.
 
Aldus daen leven ledde hi
1970
Altenen, des gelovet mi,
 
Na dien dat ict gescreven sach.
 
Er iemen verkende den dach,
 
Was hi ember opgestaen.
 
Ende hadde werx me gedaen
1975
Dan daer enich wrachte
 
No bi dage, no bi nachte.
 
Des was die mester harde vroe,
 
Dat hi hem comen was alsoe.
 
Doe vragdi hem openbare
1980
Hoe hi hiet ende wie hi ware.
 
Des ne wilde Renout niet
 
Seggen, wat so hem gesciet
 
Doe micten si om .i. name,
 
Die hem soude sijn bequame.
1985
Doe sprac die mester: ‘bi sente Jan,
 
Hetwine sente Peters man.’
 
Aldus bleef Renout den name,
 
Waest hem lief of bequame,
 
Soe moestem bliven al sijn leven
1990
Dat hem God hadde gegeven.
 
Die piners hadden groten toren,
 
Dat hem Renout so dede te voren,
 
Dat hi dat werc allene dede.
 
Die mesters bolgen ember mede,
1995
Die mesters scolden haren cnapen,
 
Dus lefden si met ongemake.
 
Die cnapen slougen .i. raet,
 
Die hem was [in] dende quaet,
 
Hoe dat sine souden ontliven,
2000
Ende selven in ere bliven.
 
Doe sprac van den cnapen .i.:
 
‘Wi sullen heffen .i. steen
 
Boven an den hogen mure,
 
Dat sal hem worden alte sure;
2005
Alsi comt met sinen laste,
 
[Sullen wine nederwerpen vaste,]
 
Op sinen hals so sal hi vallen.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

auteurs