Den Redenrijke constliefhebbers stichtelicke recreatie
(1599)–Anoniem Redenrijker constliefhebbers stichtelicke recreatie, Der–
Auteursrechtvrij
[Folio A1r]
| |||||||||||
Spelende Prologhe Van ses Personagien.
Pallas, Goddinne der Wijsheyt.
DEn oppersten IVPITER, diet al is regerende
Met zijn Donderslaenden blixem int hooghste geseten,
Van wien alle wijsheyt is descenderende,
Dien hy elcx constigh lief-hebber, diese is begherende,
Liberalick is schenckende, doort ondersoeck der secreten,
Heeft my (sijn lieve dochter) niet willen vergheten,
Maer beghenadicht met wijsheyt, en Ridderlicke daden,
Waer wt ghegenereert werden Lofbare Poëten,
Door wiens goede instructij en rijpe raden
Rijcken bevesticht werden, beschermt voor den quaden
Princen verheerlickt en Vorsten verheuen
'Tghemeente bevrijt die haer lust versaden
In haer Vorstens wijsheyt en niewaerich leven.
Waer op d'onderdanen sien, die haer begheven,
Goetwillich te volghen al hare Princen manieren
Soo MARCVS AVRELIVS claerlick heeft beschreuen
Als een wijs PRINCE vroom en goertieren
Raedt ledicheyt te schuwen die een PRINS ont-chieren
| |||||||||||
[Folio A1v]
| |||||||||||
En 't Studium te beminnen om naer wijsheyt te spooren.
Dus coemt ghy begaefde (bouen alle Dieren)
Met redelick verstant, wilt mijn reden hooren.
Mercurius, der Goden bode.
Grootmoghende Goddinne, die weerdich is gheboren
Wt Iupiters herssenen sonder natuerlicke moeder
Goddinne der Wijsheyt, Const, en Wapenen vercoren,
V coem ick wat remonstreren (maer eerst al voren
Moet ick u groeten: van wegen elcks broeder.
Pallas.
Ick danck u Mercurius, Iupiter sy u behoeder,
Wat is u petitie? willet my openbaren,
Coemdy wt den Raedt der Goden, maecket my vroeder,
Oft coemdy in u particulier, wil u yemant bezwaren.
Willet sonder simulatij, mijn vrymoedich verclaren.
Mercurius.
O onsterflicke Minerua in wijsheyt hooch ervaren,
Ick come noch vanden Goden, noch in mijn perticulier,
Maer vanden berch Panasses daer alle dienaers vergaren,
Van v. lieue Dochter Rethorica soet van manier,
Die alle haer const liefhebbers wt elcx quartier,
Int ROTTERDAMS Helicon by een heeft doen roopen,
Om seekere diverssche questien te solueeren hier,
Waer toe v hulpe hoochnodich is, diese van v. hoopen.
Pallas.
Welck zijn dese questien?
Mercurius.
Ick salse v ontknoopen,
Hier wert enstich ghebraeckt door Rethorices begeer,
Om haer dienaers te versseeren, die nu tot u. loopen
Om hulp en bystant, op ende neer,
Ga naar voetnoot+Hoe sal den Leerling recht oordelen van zijns leeraers Leer?
Wil dat elck met beschreuen waerheyt dit sal bewijsen fijn,
En om haer rechte lief-hebbers te probeeren noch meer,
Vereyst clare solutije om stichtelick te spijsen dijn,
Ga naar voetnoot+Waer in ons daden boven de Romeinsche te prijsen zijn?
Met leuendighe exemplen moet dit zijn beweesen
Noch versch in memorij, twelck doet verjolijsen mijn,
Maer alle mijne Lief-hebbers becommerende vreesen.
| |||||||||||
[Folio A2r]
| |||||||||||
Pallas.
Dees questien zijn leerlick, stichtelick, en waerdich ghepreesen,
Soo die anders te recht wel werden onbonden,
D' eerste beveel ick mijn Theologisten, die veel hebben gheleesen,
En tweede mijn Philosophen, die sulcx oyt verstonden,
Maer seght my Mercuri, van wien sydy ghesonden
Aen my, oock waerom, openbaert v Legatie,
Wats u versoeck, willet my verconden?
Want ghy der goden bode, oyt stondt in mijn gratie.
Mercurius.
O wijt befaemde Pallas, waerdich dat elcx natie
V soeckt, volcht, bemint, ghelieft, ende eert,
Ick come van weghen een geheel generatie,
Die wt uwe Lendenen zijn gheprocureert,
Waer door u dochter Rethorica daghelicx wert geexalteert,
Die gheensins de minste is onder de consten seuen,
Nae dien hier dees questien moeten zijn ghesolueert,
Soe versoecken sy eendrachtelick aen u O PRINCES verheven,
Dat ghy haer (door u wijsheyt) raet en verstant wilt geuen.
Pallas.
Wat Volck ist?
Mercurius.
T'zijn mijn (en Rethorices) dienaers, door een puer ghedreuen,
Die daghelicx haer ghemeente soecken te vermaecken,
Met stichtelicke ghenoechte, die eerlick leert leuen,
En de goden vreesen voor alle saecken.
Pallas.
V reden heb ick wel verstaen, die niet zijn te laecken,
Ben oock willich en bereyt al u versoecken
Geeren te consenteeren, en alle die daer haecken
Naer wijsheyt, daer gheleertheyt onder leyt ghedoecken,
Dus reyst weder naert Helicon daer ghy van hebt ghesproecken,
Leert, wijst, en onderrecht, daer u scholieren,
Een on-wt blusslicke lust, tot der gheleerden Boecken
Sal ick haer in storten, en tot kennisse stieren,
V tonge sal ick bereyden, u reden constrijck verchieren,
Dat elcx (Lust om weten) daer in scheppen sal behaghen,
En al die geeren onderrecht zijn in eenigher manieren,
Sullen volcomen waerheyts kennisse daer door bejaghen,
Om niet alleen dese questien, maer oock alle vraghen
Grondelick te soueeren, door des wijsheyts cracht,
Maer die door onachtsaemheyt hier in verdraghen,
| |||||||||||
[Folio A2v]
| |||||||||||
Sullen als Silenus, en der Herderen Godt, vnnut zijn gheacht,
Doort naerstich ondersoeck wertmen tot verborgen kennisse gebracht
Mercurius.
Ick danck u groot vermoghen Minerua van Godlick gheslacht.
Wiens wijsheyt de stoische recht hebben af ghemaelt
Als een leydinghe des vernufts regerende met macht
Bouen inde herssenen soo ons de Godlicke Plato verhaelt
Als een Coninc zijnen stoel daer ghestelt, met reden ompaelt
Om tgans lichaem te regeeren, met authoriteyt,
Daerenteghen de Sotheyt, die hier grootelijcx dwaelt
Wert na het Goed-duncken der begheerlicheyt ghestiert en geleyt
Die haren stoel doort gans lichaem heeft verspreyt.
Pallas.
Tes waer Mercurij broeder, recht hebdy gheseyt,
Maer begheerlickheyt, heeft tvernuft (by velen) ouerwonnen.
Nu daer af ghenoech, volbrent u Legaty, ghy hebt u bescheyt,
Mijn vader Iupiter wil u zijnen zeghen jonnen
Dat u dienaers volbrenghen mogen dit werck begonnen,
Want hy wel waerdich is datmen hem sal vereeren dan
Die tghemeen profijt metghenoechten leeren can.
| |||||||||||
Pause.
Mercurius.
Waer sydy mijn dienaers van goeder aert?
Comt haestelick herwaerts, laet u leeren en-stichten
Die door Lust om weten, u vint beswaert
Om op ons Chaert, soluty te dichten.
Lust om weten, een const-lief-hebber.
Hier zijn wy Mercuri wilt ons toch verlichten,
Want Lust om weten mijn hert verlanghen doet.
Geern onderrecht, de tvvede const-lief-hebber.
En ick die my geern wil laten onderrechten,
Ben begheerich tbeslichten van u t'ontfanghen soet.
Mercurius.
Soo weet dat ghy voort eerste recht nemen u gangen moet.
Tot der wijsen Boecken, naer Palladis raet
Die my tot u ghestiert heeft (wilt haer aenhangen goet
Met een vierighe begheerte die niet en vergaet
Door naerstich ondersoeck waer doormen verstaet
| |||||||||||
[Folio A3r]
| |||||||||||
Niet alleen simpel questien, maer verborghen secreeten
Dit doende heeft Pallas belooft metter daet
In u puerich t'onsteecken eenen Lust om weten,
Om grondelick te verstaen alle schriften der Poëten.
Lust om weten.
Wy dancken u Mercuri die waerdich zijt gheseten
In den Raedt der goeden, door u cloeck verstant,
Wy hebben ons ten deele hier al in ghequeten,
En diversche Schribenten ghenomen ter handt.
Geern onderrecht.
Waer door in ons de kennisse allencxkens wert gheplant,
V biddende dat ghy voort aen ons hert maeckt ghenegen
Tot het lof baere Studium, daer menich quant
Oyt volcomen kennisse door heeft vercregen.
Momus, als een grouen boer.
Wel, wat is hier te doen?
Pan, als een Sather met een rietpypken.
Wel, wat is hier te veghen?
Dat tvolck aller weghen, dus staet ouer hoop.
Momus.
Salmer oock Coeck deelen.
Pan.
Off isser wat te coop?
Haest, mijn, ick coop, ist slechts wat fraeys.
Momus.
Daer moet tydingh' vanden Turck zijn.
Pan.
Off wat nieus vanden Paeys
Daert volck veel ghekraeys, nu daghelijcx van maeckt.
Mercurius.
Wel ghy Zoilisten, hoe zijt ghy hier gheraeckt?
Momus.
Op ons voeten,
Mercurius.
Wie raet u so coen dat ghy coemt verturberen
Ons lieffelijcke reden, die u toch niet en smaeckt,
Dus raed' ick u voor tbest, wederom te keeren.
Momus.
Al ree man.
| |||||||||||
[Folio A3v]
| |||||||||||
Pan.
Belieftet u mijn heeren?
Als wyt oock begheeren, salt haest gheschien.
Momus.
Soo plach den Bisschop van Bremen zijn Abten te ghebien,
Maer wat zijt ghy voor lien? my dat toch secht.
Lust om weten.
Ick ben lust om weten.
Geern onderrecht.
End' ick geern onderrecht.
Momus.
En ick Momus gheheeten,
Pan.
En ick Pan zijn knecht,
Al schijn ick wat slecht, ghy sult mijn geen ooren naeyen,
Lust om vveten.
Dats waer, want ghy hebter al twee,
Geern onderrecht.
Ick moeter u oock een paer laeten van Yvoren draeyen,
Wy moeten dees Dooren paeyen naer haerder botheyt.
Lust om vveeten.
Antwoordt den Soth (seyt de Wyseman) nae zijn sotheyt,
Want niet dan bespotheyt, by haer te behalen is,
Momus.
Hoe behaecht u dat Pan? Was dat alter maelen mis,
Condy dat vertaelen fris, soo condy meer als wals?
Pan.
Neen Momus hy meent u, schuyftet niet van u hals,
V leppicheyt vals, is haer wel bekent.
Mercurius.
Hout op van u clappen, maeckt ons hier een endt,
Ghy staet en breeckt ons propoost en reeden
Hier is wat anders te verhandelen daer ghy toe bent,
Onnut en gheschent, door al u leeden.
Momus.
Wel, wat isser doch te doen? Onderrechtet my heeden,
Soe blijffdy in vreeden, en van ons onghequelt.
Geern onderrecht.
Maer de BLAEW ACOLEYCKENS binnen deser Steden,
| |||||||||||
[Folio A4r]
| |||||||||||
Hebben door ons beeden, seker prijsen op ghestelt
Voor alle haer lief-hebbers, die Const verbreden,
En niet vertreden (als ghy doet) met ghewelt.
Pan.
Wel, waer mede zijnse te winnen?
Lust om weeten.
Dat wert u vertlet,
Met sekere questien te solueeren Retrosijnlick,
Waer van de Chaerte breder vermelt,
Onnodich voor u te verhaelen, want ghy zijt te swijnlick,
Momus.
Hoe, hoe, daer ben ick mede ghenoot, alst wel is schijnlick,
Al vallet u pijnlick, daer moet ick mee weesen,
Pan.
En ick mee,
Geern onderrecht.
Soo moch-dy wel vreesen,
Hoe wel ghy u toont in dees feest wtgenomen stout,
Voornaementlick ghy Momus, die oyt const hebt begreesen,
Nochtans soo wist ick wel dat ghy ongheroepen coemen sout.
Momus.
Noot u Chaert niet alle geesten?
Lust om weeten.
Iae-sy, dat rechte lief-hebbers zijn, en diemen als den vromen hout,
Der eerlicke lofbare Reden-rijcke Const vermaert,
Twelck wert vervatet mette woorden, dit voor geen dromen schout,
Wy nodighen alle Const Lief-hebbers van goeder aert,
Pan.
Iae, jae, ick hoor wel, ghy zijt weder beswaert,
T'is tutterge tut, t'kindts kous is verlooren,
Eenen dwaes soudt soo veel vraghen met eene Chaert,
Alsmen soude beantwoorden met seuen Doctooren.
Momus.
Maer seght my Mercuri, my coemt daer te vooren,
T'gene dat sommighe curioese Geesten vraghen,
Off den Crepel-Smit Vulcanus hem me liet hooren,
Met den blinden Tyresia sout ghy-se al ter Feesten daghen,
En soudense me prijs winnen moghen.
Mercurius.
Men sal geen Roosen voor onnutte-Beesten draghen,
| |||||||||||
[Folio A4v]
| |||||||||||
De Chaert is klaer genoch, die ghy niet cont verstaen,
Tschijnt ghy slacht den Uyl? Wilt minst metten meesten plaghen,
En v eyghen ghebreken sehet ghy selfs niet aen.
Lust om vveeten.
Hoe mach dat by comen?
Geern onderrecht.
Dat sal ick v verslaen,
In desen Tessche, steeckt hy alle mans ghebreecken,
Daer hy altoos d'oogh op heeft sonder af te gaen,
Soo datmen hem gemeenlick daer van hoort spreecken,
Lust om vveten.
Nu heb ick lust om te weten wat hier mach steken
In dese Male achter op zijn poort.
Geern onderrecht.
'Tsijn zijn eyghen groue fauten en boose treken
Die hy in veel weken, niet eens en siet oft hoort.
Momus.
Ick laet u al praten, en ick gaeder me voort,
Waerom soud'ick (als Democritus) al u doen niet bespotten?
Pan.
En ick die met mijn Syringa blaes goet accoort
Prijse voor wijsheyt, tgherust leuen der Sotten
Momus.
Wel, wat is doch wijsheyt die al med' moet verrotten
En soo wel als den botten, van hier verscheyden.
Mercurius.
Wech, wech, ghy onnutte, versiet u alle beyden,
V raedt baert onacxsaemheyt, en doet Const vercouwen,
Ghy soeckt alle Liefhebbers vant Helicon te leyden,
En met u ghestadich schimpen in grovicheyt te houwen.
Pan.
Wij zijn wijser als gy zijt.
Momus.
Wajae-wy in trouwen
Ick salt u ontfouwen in corter stont,
Was ick niet die ghene die my onderwont
Venus te bestraffen als haer pantoffel craeckte.
Mercurius.
Iae-ghy, maer weet ghy wel dat ghy daer door gheraeckte
Wt tgheselschap der goden die u hebben verschoven.
| |||||||||||
[Folio B1r]
| |||||||||||
Momus.
Dat heeft Lucianus al ghewrooken, als hy eert ijdts maeckte
Veel schimpige Libellen, om de goden te bedrouen,
Lust om weeten.
Daerom wert hem oock desen naem ghegeuen van bouen
Atheos (dats Godloos) t'mach hem wel spijten.
Pan.
Ho, ho, meendi dat sy passen op sulck verwijten,
Iae om dry mijten, latense haer soo wel nomen,
Maer laet ons nu eens ter materi comen,
Ick hoor u veel romen, vant Volck te verheughen,
Maer waer blyftet?
Momus.
Ke t'is niet van bueseling.
Pan.
Wel, ist dan Leugen?
Soo wil ick my veughen, om t'volck te beschencken,
Met een lieflick doenghen dat haer sal verneughen,
Daer by sy my noch lang sullen gedencken.
Mercurius.
Wech, wech, met u pijpen, wilt ons t'hooft niet crencken,
T'volck heeft haest ghenoch van u ghecrijs,
Ghy hebt ons hier al lang ghenoch staen jencken,
En belet ons te gheuen menich goet advijs.
Pan.
Met dat pijpken soo wan ick nochtans eens een prijs
Van Apollo, als ick eer-tijds teghen hem speelde,
Waer van den CONINCK Midas noch sou doen goet bewijs,
Die my de eere gaf om dat ick soo wel queelde,
Geern onderrecht.
Daerom creech hy oock tot loen (twelck zijn Barbier niet heelde)
Twee grote Esels oren, ghelijck ghy oock draecht,
Waer mede hem Apollo zijn botticheyt afbeelde.
Welck verkeert oordel hy namaels noch heeft verlaecht.
Mercurius.
Al lang genoch gearguert, getwist, en ghevraecht,
Flucx packt u van hier, en vertreck daer binnen
V schimpighe reden, elck gheeft mishaecht,
Die hier eendrachtich zijn versaemt met minnen,
Momus.
Coemt Pan gaet met my, en laetse beginnen
| |||||||||||
[Folio B1v]
| |||||||||||
Daer questi te solueren, Ick salse noch achterhaelen,
Want ik weet haest materi te vinnen
Om berispen, al ist datse niet en faelen.
Pan.
Wel, laet ons dan gaen, adyeu alter maelen,
Ick heb doch geen lust in haer spelen of singhen,
Ben lieuer by my Veltgodekens dien ick wter saelen,
Den Atellanschen Dans lustich doe springhen,
Daer ick haer met mijn Pijpken haest toe weet te bringhen,
Pan en Momus binnen.
Mercurius.
Nu Broeders bevel ick u voor alle dinghen,
Rypelick en ernstich op u saken te letten,
V vyanden zijn wech, die de const bedwinghen,
Hoe wel sy geduyrichlick die soecken te verpletten,
Wilt daerin niet verflouwen noch u ontsetten,
Maer continueren daer in altoes vigilantelick,
Die ghy door de Lancie Palladi sult verwinnen triomphantelick,
En u seluen verwerven een eewige memorie eerlick,
Nu oorlof ick moet scheyden, volvoert dit plasantelick,
Naer gestadighen arbeyt, volght segen en victorie heerlick,
Binnen.
| |||||||||||
Cleyn pausa.
Lust om vveeten.
Den lust onsteekt my, en t'hert is geneghen,
Om solueren dees questien die hier zijn gebraecht,
Maer diversche opinien maken my verslegen,
Twelck my de saeck wel doet overweghen,
Doch wy cant maken dattet elck behaecht,
Geern onderrecht.
Diversche tegenstellingen maken my versaecht,
Nochtans moetmen endtlick eens resolueren,
Daerom bidt ick u broeder my doch gewaecht,
Hoe sal den Leerling recht oordelen, van die hem leeren?
Lust om vveeten.
Ondersoeckt de schrift, en wilt wel probeeren,
Of haer wtleggers wt Godt zijn, en van hem gesonden,
| |||||||||||
[Folio B2r]
| |||||||||||
Geloof alle geesten niet, wilt eerst wel touseeren,
Of-se u de suyvere waerheyt te recht verconden.
Geern onderrecht.
Waer aen sal ick weten of haer leere wert bevonden
Conform den Woort Godts? oprecht en puere,
Lust om weeten.
Legtse aen den ongevalsten proofsteen, dats de Godlicke schrifture.
En oordeelt (wt haer leuen) of hun leere is gebout,
Op den gront der Apostelen daer Christus t'allen ure,
Den waren hoecksteen van is, die zijn Kerck staende hout,
Geern onderrecht.
Soo verstae ick tselue oock (broeder) wt u reden menighfout,
Dat-se aen den vruchten alderbest zijn t'onderscheyden,
Twelck zijn de goede wercken (niet datmen daerop betrout)
Maer mercktekenen, dat-se doort gheloof totter liefe leyden.
Lust om weeten.
Nu daer af genoch, laet ons verbeyden,
Hoe ons mede broeders (hier geroepen synde) dat sullen verstaen,
Ich heb Lust om weeten, willet my verbreyden,
Waer in ons daden de Romeynsche te bouen gaen?
Geern onderrecht.
Op dat wy Bataviers rechtvaerdelick hebben genomen aen
Met veel Christelicke Princen, Vorsten ende Potentaten,
Een d'effensiff oorlogen, soo eertijts hebben ghedaen,
Moyses, Iosua, Gedeon en Machabeus boven maten,
Niet alleen tot bescherminghen van haer ondersaten,
Maer om de ware Religie en Kercke des Heeren
Voor te staen, dien sy voor al niet wilden verlaten,
Maer met haer bloet sochten te d'effendeeren.
Lust om weeten.
Wel, wat deden de Romeynen dan?
Geern onderrecht.
Die sochten anders niet dan haer seluen te vereeren,
(Naer de heydensche wijse) met een tijdtelicken naem,
Als sy maer oyt Capitolium mochten tryompheeren,
En nae haer doot naer laten een lofwaerdige faem,
Als Marcus Curtius, Mutius, en Decius lofsaem,
Die wel vermaerde feyten bedreuen in haer warande,
Maer twas al Herostratus werck die soo ick raem
Den tempel Diane onstack, hem selfs daer in verbrande,
Om dat hem desen roemsuchtigen mensch (beneffens de vayliande)
| |||||||||||
[Folio B2v]
| |||||||||||
Een ewighen naem soude maecken erflick,
Maer wy Christen Bataviers houden sulcx voor schande,
Die hier niet en soecken een ydelen naem bederflick,
Maer de Glorie des alderhoochsten, die nimmermeer is sterflick,
En de vryheydt des Vaderlants tegen alle vileynen,
Ick segh (om datse meerder eere zijn verwerflick)
Dat al sulcke Bataviers overtreffen d'oude Romeynen.
Lust om weeten.
Tracht naer sodanighen lof al ghy vrome Capiteynen,
Die voor de Relige, t'Lants vryheyt, en t'Vaderlant vecht,
Niet om d'ydele Triomphe die Godts eer vercleynen,
Ghelijck de Heydenen deden, eer sy waren onderrecht.
Geern onderrecht.
Hier is u int corte onse meyninghe uytghelecht,
Soo wy te doen (somyerlick) hadden voorghenomen,
Neempt toch voor goet op, ons Prologe slecht,
Want voor ervaren Constenaers wy ons niet beromen.
Lust om weeten.
Wy heten u eendrachtich, vriendtlick wel-gecomen,
Alle const-Lief-hebbers, hy sy Camer-broeder of gheen,
Wel-coem (segh ick noch eens) heten wy alle vromen,
Die met eeren Rethorices const comen verbreen.
Geern onderrecht.
Wy BLAEW ACOLEYCKENS bidden u al ghemeen,
Silentij te gheven, als ons Broders beginnen,
Bewaert oock u Beursen wel eerse werden ghesneen,
Want vele lose coop-luyden comen daghelicx hier binnen,
Die gheren aen vief nagelen de helft souden winnen.
Met Minnen versaemt.
Concordia nutrit amorem.
W.I. Yselveer.
|