Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 2006 (nrs. 113-116)

Renée's roep
Joyce Roodnat

De noorderlinges verklaarden Rome de lente. Roze bloesem deed ternauwernood sliepuit op de ruïnes van het Forum Romanum, er was een briesje, de zon priegelde wat, maar de vrouwen met de blonde haren ontblootten hun armen en keerden hun neuzen naar het licht. De brunettes gooiden alleen hun mantels open en verkleedden hun kinderen als pages en prinsesjes. Alle mannen zagen er hetzelfde uit. Dat is nu eenmaal al meer dan honderd jaar het geval met mannen,

[p. 168]

of ze nu blond zijn of bruin of middelbaar.

De auto's mochten de stad niet in, vandaag was de Via dei Fori Imperiali geen racetrack maar wandelroute. Men schuifelde heen en weer, zo langzaam als maar kon. Naar het Colosseum, even praten, kindertjes bewonderen, ijsje, en dan weer terug, met het monument voor Victor-Emmanuel-II-Koning-van-Italië in het verschiet. Bespot is dat, afgedaan als suikertaart, weggezet als the typewriter - maar wat is er meer Fred Astaire dan een ivoorkleurige schrijfmachine?

Kortom, het ging Birgit voor de wind.

Dus toen ze een rij zag sloot ze aan.

Op een banier boven de mensensliert rimpelde een beroemde naam. Modigliani. Op de gevelsteen boven een toegangspoort als een ereboog schreven beitelletters in de gevelsteen: Mvseo Centrale del Risorgimento. Museum van de revival. De dubbele spiegelglazen deuren stonden wijduit, ze maakten gasten van het publiek. Birgit deed een oefening in gedachteloosheid. Na een succesvolle take-off zweefde ze een rij lege knaapjes in een langgerekte vestiaire voorbij naar een laag kabinet. Aan alle vier de wanden waren buitenproportioneel uitvergrote foto's tentoongesteld. Zwart-wit, grove korrel. Vrouwen met veren, mannen met boorden. Iedereen was jong, iedereen had een slappe huid, iedereen deed ouwelijk. Niemand lachte. Birgit las het verhaal naast een foto van een kinderkokette blik boven mollige schouders. Deze minnares was direct na de dood van de schilder uit het raam gesprongen. Ook dood. Acht maanden zwanger.

Uit het raam gesprongen? Ja, met die baby in haar buik. Nog een maandje rouwen volhouden en het kind was er geweest, maar dat was teveel gevraagd. Wat is erger dan zelfmoord? Kindermoord. Stomme koe met haar slagroomschouders. In Birgits middenrif bruiste leedvermaak. Niet doen. Niet lelijk denken. Een zwartpapieren pijl wees de weg. Aan het einde van de corridor lieten de beroemde naakten zich al onderscheiden. Ze misdroegen zich als sirenen. Hun lijven lagen op een rij, zu haben, een willige prooi voor elke fantasie. Weerstand was ongewenst, passen werden versneld, longen persten de adem omhoog in de borstkas. Birgit sprong over de zware drempel en gleed een stukje over het gladde marmer, ze was net zo gretig als iedereen. Met een kleine gil kwam ze tot stilstand en stond te kijk in de holle ruimte die haar van alle kanten insloot met het niks, afgekeurd door het publiek in dubbele rijen langs de plinten, weerloos als een onhandige kleuter. De naakten sloten hun schaamstreek. Ze staarden onzichtbare vertes in, linkertepel in top, glimlach voor zichzelf. De mannen en de vrouwen verdrongen zich voor de doeken. Beleefd met hun ellebogen werkend, maakten ze verstolen foto's (detail! details!) met hun illegaal ingeschakelde gsm's.

Birgit smeerde was tussen haar wimpers. Ze trok haar armen bij haar lichaam, tolde om haar as of het zo hoorde en daardoor lukte

[p. 169]

het haar om de naakten haar rug toe te keren. Tegen de stroom in liep ze naar een portret aan de wand ver weg ertegenover. Waarom dat schilderij? Dat kwam tekort, vond Birgit. Het hing daar maar, iedereen rende eraan voorbij.

Ze las: La bionda Renée, 1916.

Daarna keek ze.

Een vrouw. Geen brunette maar een blonde. Haar omgeving was ze kwijt, haar schouders ook. Haar lijf diende haar hals en haar gezicht tot sokkel. Uit een bruine nis keek ze Birgit in de ogen. Haar eigen ogen waren troebel. Ze had gehuild. Om tot zichzelf te komen had ze haar blondineharen gekamd en in de vorm geduwd, rechts plat achter haar oor, links opgebold in haar gezicht.

Kun je zien dat ik heb gehuild? Het is weer over. Kom je dan, Birgit?

Doe niet zo mal. Jij bent verf, je traanvocht ook, dat droogt niet, nooit zal het drogen. Birgit keek om zich heen. Ze vergeleek. Was dit een Modigliani? Ja, het model was voorzien van de hoge hals en de gepunte kin. Maar verder klopte ze niet. Geen wonder dat niemand bleef staan om haar te bekijken. Zonder pardon keerde ook Birgit zich af van La bionda Renée. De naakten hadden nog geen aandacht verdiend, vond ze. Eerst de portretten.

Het waren er veel, allemaal hadden ze bee-stung lips en rechte neuzen. Ogen waren zelden een optie. Sommige geportretteerden hadden twee amandelvormige melkplasjes in het gezicht gekregen, maar meestal hield Modigliani de ogen in zijn schilderijen zwart. Het maakte de mensen soms smartelijk als slaappoppen waarvan de moedertjes in een vlaag van wreedheid de ogen in de kop hadden gedrukt. Vaker leek het of ze kleine zonnebrilletjes droegen.

Maar zij daar niet. Birgit liep even terug.

Zij, La bionda Renée, keek. Halleluja, wat keek ze, het leek wel een show. Haar ogen lagen smal in haar gezicht. De oogleden waren opgezwollen, de pupillen glinsterden blauw met groen, het oogwit was roze. De neus stond scheef, de mond was het gebruikelijke aarderode Modigliani-visje. Haar haren waren kort gesneden volgens het asymmetrische kapsel dat in de jaren '10 was uitgevonden en in de jaren '20 van diva's tot dienstmeisjes de dernier cri werd. Nooit was het verdwenen, het werd de evergreen van de kapsalon, eeuwig modieus en altijd goed, een borstel was nauwelijks nodig. Birgit had zelf ook zoiets.

Enfin, nu weg bij dit schilderij. Verder, er moest geploegd en geoogst worden, elk werk rustig bestudeerd, liefst zonder eerst het uitlegbordje te lezen.

En dat deed ze. Portret na portret. Ze maakte zelfs aantekeningen en ook een keer een clandestien fotootje.

Kom nou, Birgit. Kijk naar me. Kijk terug, dan kijk ik heen.

[p. 170]

Birgit voelde zich betrapt. Het was haar opzet geweest om La bionda Renée links te laten liggen, maar ze had zich zo kriskras door de museumzalen verplaatst dat het schilderij zich onverhoeds van rechts had kunnen opdringen.

Dat het sprak was onzin, maar het lokte wel. Het wilde iets van haar en Birgit wist bijna wat, maar ook dat ze er geen zin in had. Ze slikte. Ze had sowieso geen zin in dit schilderij. Ze keerde zich af.

Nu dan maar naar die naakten. Tieten kijken, net als iedereen hier. Vroeger deed ze dat wel eens met een vriendin. Kochten ze een Playboy en becommentarieerden ze samen de borsten van elke pin-up die ze konden vinden. Birgit wrong zich naar voren. Ze nam de naakten een voor een tot zich, concentreerde zich op de gekleide voetbalborsten met de kleine knoesten bij wijze van tepels. Wellust? Volgens deze schilderijen was dat een heup, maar zo'n heup was lui en ijdel. Sensueel, misschien. Maar sexy? Nou nee. De gladde lijven met hun brave gepoetste V-tje hoog tussen hun benen leden aan een gebrek aan serieuze geilheid. En waarom lagen al die vrouwen met hun hoofd naar links?

Daar was de laatste in de rij.

Renée. La bionda Renée.

Naakt. Uitdagend. Geil. Zij wel.

Ze was het onmiskenbaar. Met een blauwe blik staarde ze van het doek, de rechterwang tegen de rechter bovenarm gevleid, haar lichaam uitgedraaid, zodat ook haar lichtblonde linkertepel naar de hemel priemde, net als die van haar blote zusters.

Zo dan, Birgit? Wil je me nu? Is dit beter, hypocrietje?

Birgit vluchtte. Ze belandde in een arm, die haar met een gespierde zwiep lanceerde naar een reeks mannenportretten. Das, boord, baard, manchetten, bolhoed, het hielp niet - elke man die Modigliani schilderde werd een vrouw in mannenkleren. Lijdzaam, buigzaam, stilletjes. Met bleke oogkassen en een mond als een vruchtje. Mannen of vrouwen, het maakte geen verschil: alle portretten waren geschilderd alsof Modigliani van deze mensen had gedroomd. Het waren geen gelukkige dromen geweest, maar ook geen nachtmerries. De dromen hadden wat zitten stangen. Ze handelden in onrust, die liet de schilder rimpelen onder de onaangedane gezichten. Niet dat Modigliani psychologiseerde, god verhoede, voor hem was de mens geen puzzel, de mens bleef een raadsel.

Hij melancholiseerde. Modigliani schilderde mensen die een verlangen verzwegen. Dat verlangen wilden ze voor zichzelf houden en precies dat had de schilder vastgelegd.

Met uitgedraaide hals, haar blik strak op de schilderijen, liep Birgit langs de wanden, telkens bijna-botsend en vertrouwend op de vriendelijkheid van vreemden met hoeden die, inderdaad, uitweken

[p. 171]

voor haar blinde pas.

Birgit, toe nou. Blijf. Kijk. Dan kijk ik ook.

Daar was ze opnieuw, La bionda Renée. Dit keer leek het of ze om een hoek tevoorschijn kwam voor een verrassingsaanval.

Zij hield haar verlangen niet verborgen. Ze wilde Birgit. En deze keer liet ze niet los. Birgit had geen keus. Ze keek terug. Ze deed haar hersens op slot, maar ze ontkwam niet aan de zuigkracht van Renée's nanatte ogen. Ze begreep.

Triestigheid trok Birgit aan haar haren, haar knieën knikten van verdriet. Ze zag de schaduw onder het oog, het eerste vermoeden van een kerfje in de bovenlip. De hals stond niet meer strak boven het kruisje, een gouden sieraad zolang je jong bent maar vanaf een zekere verjaardag verwijst het plotseling naar de dood. We moeten niet bang zijn, bionda Renée. We provoceren, en we blijven naïef. We geven ons bloot, we zullen eens zo onverschrokken zijn. Zo winnen we iets terug dat groter is dan wat ons wordt afgenomen.

Renée liet zich niet troosten, ze slorpte Birgit op, maar die kwam tot zichzelf. Ze stapte achteruit, danste tegen een rolstoel met veel inhoud, schopte en vloekte en zoefde weg.

Ik doe wat ik wil, ik ga en ik sta, donder op schilderij. Weg tuthola met je huilsmoel. In de zaal stak iemand een paraplu op. Een man. Breed gezicht, lage wenkbrauwen boven ogen zo zwart alsof je in het duister van zijn hersens keek. Meer onderlip dan bovenlip. Hij nam Birgits arm.

‘Kom. Kom in mijn luwte.’

De scherpe geur van sardines.

‘Ik heet Dedo.’

De zachte geur van olijfolie.

‘U hebt een prachtige hals.’

‘O. Dank u voor het compliment.’

‘Is geen compliment. Is de waarheid. Het is niet de tijd voor complimenten, het weer is er niet naar.’

Zijn hand zakte naar haar middel, ze veerde mee met zijn slepende pas.

‘Bent u wel eens geschilderd?’

‘Nee. U?’

Hij gaf geen antwoord maar legde haar achterover en trok zijn arm weg. Ze viel en ze viel, tot hij haar toch opving en met een ruk in haar nek op haar voeten zette, zijn eigen voet ertussen, haar schaambeen op zijn dij.

Het deed pijn. Het was straf. Het was heerlijk.

Hij hield alleen van zichzelf maar hij hield Birgit beet of ze deel van hem uitmaakte, dus dat was geen probleem. Hij was slecht nieuws voor een vrouw en daarom eens zo fascinerend. Verliefd op zichzelf om-

[p. 172]

dat dat alle goede minnaars definieert - hun ego heeft het nodig dat ook het minst belangrijke liefje hen niet vergeet, vandaar hun kwaliteiten.

Ze stonden weer recht, arm in arm onder de zwarte paraplu. ‘Ik ga u schilderen.’

‘Hoe schildert u?’

‘Of ik door een sleutelgat kijk.’

‘Dat is niet genoeg, ik wil meer.’

‘Ik lijf u in.’

‘Alleen als u mij geluk schenkt.’

‘Het geluk is een engel met een somber gezicht, bionda mia.’

Ze stonden voor het portret van La bionda Renée. Ze zag er wanhopig uit. Elk ogenblik konden haar tranen opnieuw gaan stromen, het roze van haar ogen zou rood worden.

‘Wat is haar aangedaan?’

‘Ze doet het zelf. Schoonheid kent pijnlijke plichten.’

Birgit rolde zich op in zijn arm. Haar hand glipte achter de revers van zijn colbert.

‘Dedo...’

Hij sloot de paraplu over hun hoofden.

De suppoost schudde aan haar arm. Het museo ging sluiten, zei hij. Ze zat op de grond voor La bionda Renée, maar daar keek hij niet van op. Kunsttoeristen waren fanatiek, die staarden wel vaker uren naar hetzelfde kunstwerk. Daar gingen ze dan bij zitten, logisch, de mens wordt moe.

Hij had de lichten in de zaal gedoofd, alleen de spot op dit ene schilderij had hij laten branden. ‘Nog heel even.’

De suppoost vond het best.

Birgit keek naar Renée. Renée keek over haar heen. Betraand, maar haar rechte hals wees op een rechte rug. Geen meisjes meer, des te beter.

Ik ben klaar.

Ik ook.

Ik ga op avontuur.

Ik blijf naïef.

Ik wil graag mijn schouders terug.

Niet zeuren.

Birgit stond op, verbeet de scheut in haar rug en zocht de wc.

Terwijl ze haar handen waste, keek ze in de spiegel.

La bionda Renée keek terug.