Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 2004 (nrs. 105-108)

[p. 39]

Joke van Leeuwen
Een plek

Ik kocht een oud Antwerps huis van een bejaarde vrouw die haar verleden onder het stof had achtergelaten. Zelf vertoonde ze zich niet aan mij, ik kwam haar alleen tegen in haar afgedankte bezit. Ze had een man gehad, ontdekte ik, ze had kinderen die inmiddels de middelbare leeftijd naderden; het huis was vergeven van hun sporen, waar ze slonzig mee waren omgegaan, alsof hun wandversieringen, vergeefse sollicitatiebrieven (de generatie na de babyboom), de lakens waaronder ze sliepen, geen verhaal meer hadden als zij zich eraan onttrokken. Onder de gootsteen was een batterij flessen blijven staan met vertroebelde vloeistoffen achter onleesbare etiketten. Er zwierf nog een boekje in de keuken, bestemd voor de huisvrouw van de jaren vijftig. Op het omslag prijkte een monter lachend exemplaar met een verontrustende wespentaille, want wat is er in de geschiedenis niet aan vrouwelijks ingesnoerd ter verruiming van de mannelijke geilheid. In de tussenkamer stond nog een chique bedoelde kast van geperste plaat met mahoniehouten opdruk. Het openen van een klep deed binnen een lichtje aanspringen. De vrouw had, toen dit huis nog van haar was, zo te zien regelmatig iets sterks ingeschonken en misschien tijdens een vakantie in Oostenrijk de kleine glaasjes gekocht met de kleine hoge bergjes erop die door mij onverbiddelijk als niet bij mijn smaak horend zouden worden verbannen. Achter de kastdeurtjes onderin, waar geen lichtje was ingebouwd, zwierf nog een kunstgebit. Ze was ook vroom. Jezus hing boven een deur aan het kruis en ergens anders in een lijstje. En was het haar moeder geweest die in de jaren dertig de stapel handgeschreven getuigenissen hadden verzameld, die in een doosje op de zolderverdieping lagen? Verbleekte getuigenissen waren het, van vrouwen aan wie Maria was verschenen. Maria had zich in de jaren dertig blijkbaar vooral in weilanden vertoond, bij Merelbeke en Wevelgem, en ze had licht gegeven tussen de koeien.

Er stond een zwarte kist, verscheept vanuit Kongo. De familie moest begin jaren zestig in moeilijke omstandigheden uit dat land zijn teruggekeerd. Tussen het verschoten behang en een weggestopte idyllische wandschildering zaten Franstalige kranten geplakt uit het jaar van Kongo's onafhankelijkheid.

[p. 40]

Alles in huis rook naar vroeger. Het muffe hout, het vuile behang, de stoffige bank, de verdroogde thee en koffie, de flanellen lakens, de oude naaidoos met vergeten knoopjes en verdwaalde draadjes, de halflege bussen Vim.

Ik zette de deuren open en oordeelde over dit verlaten verleden. De kist mocht blijven, de luchter van kristallen tranen in de benedengang, de onverwoestbare traplopers, tree na tree vastgezet in koperen klemmen, ik maakte ze schoon en hield ze op hun plek.

Het huis raakte nagenoeg leeg, hoe aangekleed een glas-in-looddeur en de te voorschijn gestoomde wandschildering ook tussen het stof en vuil bleven pronken. Alles moest schoon en fris worden. De plafonds mochten hun antieke krullen houden, maar de meanderende scheuren moesten worden weggewerkt.

Zoals je kleren kiest en koopt en aantrekt, waardoor ze bij je gaan horen, al zijn ze door onbekenden ontworpen en gemaakt en hingen ze eerst anoniem in de rekken. Geef je ze weg en zie je er een ander in lopen, dan blijft jouw verleden tussen de plooien hangen. Zo is het ook met huizen waarin je vroeger hebt gewoond. Je weet nog waar alles stond, maar het staat er niet meer. De jurk die je paste, past ook een ander. Een van de huizen uit mijn jeugd is nu een gevangenis. De weelderige tuin bloeit nog in mijn hoofd, maar in de werkelijkheid is hij een luchtplaats geworden, omringd door twee hekken met prikkeldraad.

Soms kom je, als je een huis zoekt dat van jou moet worden, ergens binnen en weet je meteen dat je er vreemd zult blijven. Je zou je op slag willen omdraaien, maar de bewoners zijn er, dit is hun hele hebben en houden, ze willen niet dat iemand zich omkeert in afwijzing.

Mijn meubels kwamen uit grote containers te voorschijn en waren nog mijn meubels. Ze vonden een plek waar ze leken te horen in kamers waar de sporen van veroudering waren weggewerkt en alleen tijdloze schoonheid was gebleven. Het huis zat om mij heen als een jurk die me paste. Het geurde naar mijn eten, mijn flesjes, mijn bloemen. Ik dacht het te hebben veroverd, de barsten te hebben gedicht, de veiligheid van het vertrouwde te hebben teruggevonden.

Maar op een nacht vatte het huis van de buren vlam en veranderde in een zwart karkas. De buren stonden op blote voeten op straat, zonder tanden, al hun bezit geblakerd en weggebrand, hun huis volledig uitgekleed. En toen ik het mijne weer in mocht, regende het in de gang, het water maakte wolken op de wanden en de papieren op mijn bureau plakten aan het bureaublad en maakten een afdruk in spiegelbeeld die onleesbaar was. Op de plafonds kwamen de meanderende scheuren weer achter de

[p. 41]

nieuwe witte laagjes tevoorschijn, in de kleuren van hun verleden. Een geur van as en vergankelijkheid kroop door de voordeur naar binnen, als ongenood bezoek.

En voor het eerst loopt er een kat over de smalle richels aan mijn voorgevel, de zwarte kat van de buren, die zijn huis zoekt.

Komt u maar binnen. Hier
is dus de hal. Hier hangen
alle jassen. Voor als het
winter is, voor als ze passen.

Hier is de kamer met de bank
waarop ik laat en moe
Afghanistan nog zie op de tv
of iemand die een eind weg

praat met aandachtsgeil op camera
gericht gezicht. De deuren. Mooi
bedacht toch, deuren, zo eenvoudig
gaan die open en weer dicht en open en

Maar goed. Hier slaap ik als ik slaap,
het bed zo net of niemand hier, of niets,
en hier een bad, een geiser, een wc.
De buren hoor je af en toe een beetje.

Mijn roerend goed gaat mee, verweesde
woorden veeg ik weg. Sleept u maar aan
wat u al heeft en meet het mogelijke op
tussen de muren.