verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: S.Ned. 29-4395, 4396, 4397, 4398

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van jaargang 2002 van Raster, bestaande uit de nummers 97, 98, 99 en 100.

 

redactionele ingrepen

Aan het begin van elk nummer is een kop tussen vierkante haken toegevoegd.

Nummer 98, p. 74-75, 107-110: de noten zijn bij de bijbehorende nootverwijzingen op de betreffende pagina's geplaatst. De paginanummers 75 en 107-110 zijn hierdoor komen te vervallen.

Nummer 100, p. 21: Fragementen → Fragmenten: ‘Fragmenten bij ‘De vertelling van het Getal’’

Nummer 100, p. 191: de rectificatie betreffende Raster 99 is doorgevoerd in de lopende tekst. De opgave van de rectificatie is in dit colofon opgenomen.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten.

 

Nummer 97

[voorkant omslag]

 

 

[pagina 1]

 

 

[pagina 2]

 

Redactie: Piet Meeuse, Marjoleine de Vos, K. Michel, Jacq Vogelaar, Willem van Toorn, Kees Nieuwenhuijzen (vormgeving).

 

Redactieraad: Hans W. Bakx, Pieter de Meijer, Nicolaas Matsier, J. Bernlef, H.C. ten Berge, Hans Tentije, Cyrille Offermans.

 

Redactieadres: Raster, De Bezige Bij, Van Miereveldstraat 1, 1071 dw Amsterdam.

 

Raster verschijnt viermaal per jaar. Losse nummers kosten ƒ 33,05 in de boekhandel. Een jaarabonnement kost ƒ 87,50.

Om U te abonneren stuurt U simpelweg een berichtje naar de Bezige Bij postbus 75184, 1070 AD Amsterdam. Maar U kunt ook bellen naar nummer 020-3059810.

Een jaarabonnement gaat in op moment van aanmelding. Een abonnement wordt zonder schriftelijke opzegging stilzwijgend verlengd. Op buitenlandse abonnementen worden portokosten in rekening gebracht.

Vorige nummers blijven leverbaar en kunnen worden nabesteld.

 

Ongevraagde inzendingen van gedichten en verhalen dienen voorzien te zijn van retourporto.

 

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de betrokken auteurs. Copyright 2001 © De Bezige Bij, Amsterdam.

Druk Hooiberg, Epe

 

Deze uitgave kwam tot stand mede dank zij subsidie van het Literair Produktie- en Vertalingenfonds.

 

isbn 90 234 0118 2 cip

nugi 322

 

[pagina 3]

 

RASTER NR 97

TIJDSCHRIFT IN BOEKVORM
DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE VAN DE BEZIGE BIJ AMSTERDAM

 

[pagina 4]

RASTER 97 / 2002 INHOUD

Bij dit nummer 5

Jacq Vogelaar Persoonsvormen van een papieren dictator 7

Augusto Roa Bastos Ik de Allerhoogste (fragmenten) 43

Ilse Logie Een schoolvoorbeeld van een dictatorroman, Het feest van de bok van Vargas Llosa 60

Miroslav Krleža Banket in Blitwa (fragment) 68

Guido Snel Korte biografie van Arkan 79

Wolfgang Sofsky Orde en geweld 86

Manfred Horstmanshoff Polis turannos. De verwording van een democratie door Thukydides 93

De achterkant van het hakenkruis 103

Ineke Holzhaus over Margherita Sarfatti en Musolini 109

Jannetje Koelewijn De Nederlandse zakenman is geen tiran 117

Charles Simic Babyfoto's van beroemde dictators 125

Willem van Toorn Aan de lateren 127

Giorgio Manganelli Vraaggesprek met Toetanchamon 130

Arjen Mulder De archaïsche erfenis (Mozes) 138

Erik van Ree Nieuwjaarsdag 1953, 's ochtends vijf uur 148

Piet Meeuse Testament van een tycoon 153

Maarten Asscher Gelukwens bij een benoeming 160

Graa Boomsma Porcus delictus 165

Wim Hofman Over onze oppassers 170

Tomas Lieske De pornograaf 176

Anneke Brassinga De narit preekt 182

Jacq Vogelaar Schoon schip 187

Jan Baeke Gedichten 193

Over de medewerkers 198

 

[pagina 200]

Vorig nummer
Sporen Raster 96

 

De meest populaire spoorzoekers in de letteren is al sinds meer dan een eeuw de detective. Van deze speurneus is ook door menig literair schrijver dankbaar gebruik gemaakt als personage - Edgar Allan Poe heeft daartoe een scherpzinnige geest gecreëerd, die voor vele anderen model heeft gestaan, zoals in dit nummer uit bijdragen over Poe, Borges, Sciascia, Gadda en Perec blijkt.

Elk spoor kan een spoor zijn dat leidt naar de oplossing van een raadsel - of naar nieuwe raadsels.

In zijn spraakmakende essay ‘Sporen’ lanceerde Carlo Ginzburg in 1979 de stelling dat er aan het eind van de 19e eeuw in de menswetenschappen onopgemerkt een nieuwe manier van kijken en analyseren was ontstaan, waarvoor het detail erg belangrijk was.

Raster publiceerde indertijd een vertaling van ‘Sporen’ - dit nummer is een vervolg erop.

 

Raster

96 is gewijd aan sporen en spoorzoekers - het bevat essays over archeologische, geologische, biografische en kunstbeschouwelijke speurtochten; opstellen over speurdersromans, en verhalen en gedichten waarin het begrip ‘sporen’ een belangrijke rol speelt.

 

Volgende nummer
Gulliver Raster 98

 

Bijna iedereen ‘kent’ Gullivers Reizen van Jonathan Swift - maar velen blijken, als ze hun geheugen onderzoeken, vooral een van de ontelbare bewerkingen voor de jeugd te hebben gelezen. Die beperken zich meestal tot de eerste twee reizen uit het boek, die naar ‘Lilliput’ en ‘Brobdingnag’, waarschijnlijk in de veronderstelling dat het thema van dwergen en reuzen kinderen het meest zal aanspreken.

Maar Gulliver is oneindig veel méér dan het verhaal van een reus in dwergenland en een dwerg in reuzenland. Het is een commentaar op de reisverslagen van beroemde ontdekkingsreizigers uit de vijftiende, zestiende en zeventiende eeuw, die met verbaasde westerse ogen naar ‘barbaarse’ culturen keken. Het is ook een commentaar op de westerse moraal, en zelfs op alle denken en handelen van de mens die zich het hoogtepunt van de schepping waant. Het is een boek vol wonderlijke erotische observaties en een traktaat tegen de manier waarop Europese kolonisatoren menen te mogen omgaan met de ‘wilden’ die zij aan zich onderwerpen.

Over aspecten van Gullivers Reizen of over het (her)lezen van een geniaal boek schrijven o.a. Anton Haakman (over De Grote Academie van Lagado), Atte Jongstra (over het scabreuze bij Swift), Harry Bekkering (over de Gulliver-bewerkingen voor de jeugd) en Willem van Toorn over de in al die bewerkingen weggewerkte erotiek. Vertaald o.a. delen uit Claude Rawson, God, Gulliver and Genocide (waarin de opvattingen van Swift over gekoloniseerde volkeren worden vergeleken met die van Montaigne) en essays uit Nigel Wood's (ed.) Jonathan Swift Reader. Met veel illustraties.

 

Nummer 98

[voorkant omslag]

 

 

[pagina 1]

RASTER NR 98

 

TIJDSCHRIFT IN BOEKVORM
DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE VAN DE BEZIGE BIJ AMSTERDAM

 

[pagina 2]

Redactie: Piet Meeuse, Marjoleine de Vos, K. Michel, Jacq Vogelaar, Willem van Toorn, Kees Nieuwenhuijzen (vormgeving).

 

Redactieraad: Hans W. Bakx, Pieter de Meijer, Nicolaas Matsier, J. Bernlef, H.C. ten Berge, Hans Tentije, Cyrille Offermans.

 

Redactieadres: Raster, De Bezige Bij, Van Miereveldstraat 1, 1071 dw Amsterdam.

 

Raster verschijnt viermaal per jaar. Losse nummers kosten € 15,00 in de boekhandel. Een jaarabonnement kost € 45,00.

Om U te abonneren stuurt U simpelweg een berichtje naar De Bezige Bij postbus 75184, 1070 AD Amsterdam. Maar U kunt ook bellen naar nummer 020-3059810.

Een jaarabonnement gaat in op moment van aanmelding. Een abonnement wordt zonder schriftelijke opzegging stilzwijgend verlengd. Op buitenlandse abonnementen worden portokosten in rekening gebracht.

Vorige nummers blijven leverbaar en kunnen worden nabesteld.

 

Ongevraagde inzendingen van gedichten en verhalen dienen voorzien te zijn van retourporto.

 

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de betrokken auteurs. Copyright 2002 © De Bezige Bij, Amsterdam.

Druk Hooiberg, Epe

 

Deze uitgave kwam tot stand mede dank zij subsidie van het Literair Produktie- en Vertalingenfonds.

 

isbn 90 234 0856 x

nur 324

 

[pagina 3]

RASTER 98 / 2002 INHOUD

Bij dit nummer 4

Willem van Toorn Onmogelijke liefdes en barbaren 6

Anton Haakman De grote Academie van Lagado 17

August Hans den Boef De duizend eilanden van Lemuel Gulliver 24

Alison Fell De vrouw van Lilliput 43

Carol Houlihan Flynn Vlees en bloed: Swifts seksuele strategieën 53

Italo Calvino Brief aan Cesare Pavese 60

Harry Bekkering Gullivers reizen voor kinderen 62

Anneke Brassinga Presto/Swift 76

Terry J. Castle Waarom de Houyhnhnms niet schrijven 79

Jonathan Swift Addendum: god 83

Hans Kloos Een schrijven van Meester Fok 84

Atte Jongstra Natuurlijke behoeften 92

Henri Michaux Fragmenten uit: Op reis in Groot Garabagne 111

Erik Lindner Kasabian bij de amoebes 125

K. Michel Gullivers laatste reis 129

Jan Baeke Naar de geestgronden 130

Miroslav Holub Gedichten 131

Tonnus Oosterhoff IJlroman/Oubaan 136

Willem Brakman Nadere kennismaking 167

Charl-Pierre Naudé Gedichten 174

Hans Tentije Gedichten 185

Over de medewerkers 190

 

[pagina 192]

Vorig nummer
De tiran Raster 97

 

Veel mensen hebben almachtsfantasieën waarin zij het middelpunt van de wereld zijn, zo ook de tiran - het grote verschil is echter dat de alleenheerser de macht hééft.

In deze Raster staat de papieren dictator centraal, de tiran als hoofdpersoon van een roman. Het beeld dat de dictator-roman van een alleenheerser geeft, is vaak een zelfportret: hoe de tiran, dictator of despoot zichzelf ziet én hoe hij gezien wil worden, en daarom ook hoe hij zijn rol ensceneert: zijn land als zijn rijk alleen, zijn onderdanen als zijn figuranten, en hijzelf als hoofdrolspeler, tevens dicterend auteur, regisseur, souffleur, toneelmeester, grimeur en als het kan als recensent.

Jacq Vogelaar geeft een inleiding in het genre - ‘Persoonsvormen van een papieren dictator’ - en Ilse Logie bespreekt een schoolvoorbeeld ervan, een roman van Mario Vargas Llosa. Ter illustratie zijn twee grote fragmenten vertaald uit romans van Augusto Roa Bastos en Miroslav Krleza. Echte dictators worden behandeld door Manfred Horstmanshoff, Ineke Holzhaus, Arjen Mulder, Jannetje Koelewijn en Guido Snel.

Verder een serie zelfportretten van tirannen in verschillende soorten en maten, of verhalen van ooggetuigen, geschreven door Willem van Toorn, Erik van Ree, Piet Meeuse, Maarten Asscher, Graa Boomsma, Wim Hofman, Tomas Lieske, Anneke Brassinga en Jan Baeke.

 

Volgende nummer
Ars moriendi Raster 99

 

Hoe moeten we sterven, hoe moeten we leven: die twee vragen hebben mensen altijd gesteld. De Ars moriendi, de leer van de goede dood, is een laat-middeleeuws genre waarin vooral religieuze voorschriften gegeven werden om te voorkomen dat de duivel er op het moment suprême met de ziel vandoor zou gaan. In veel literatuur wordt een verbeelding van het doodsbed en van het ‘goede’ sterven gegeven, menige filosofische en/of religieuze stroming ontleent zijn kracht aan een antwoord op die vraag.

Raster vroeg een aantal schrijvers en dichters, o.m. Wim Hofman, Joke van Leeuwen en Rutger Kopland, een hedendaagse ars moriendi te maken. Schrijvers uit verschillende disciplines laten hun gedachten gaan over het goede sterven in de oudheid, over wat men nu een mooie dood vindt, en wat mystici en dichters op deze vraag geantwoord hebben.

 

Nummer 99

[voorkant omslag]

 

 

[pagina 1]

 

RASTER NR 99

TIJDSCHRIFT IN BOEKVORM
DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE VAN DE BEZIGE BIJ AMSTERDAM

 

[pagina 6]

Raster verschijnt viermaal per jaar. Losse nummers kosten € 15,00 in de boekhandel. Een jaarabonnement kost € 45,00.

Om u te abonneren kunt u contact opnemen met klantenservice en abonnementen, postbus 611, 1000 AP Amsterdam. Tel. 020-5518732/ fax 020-6231870 of e-mail: debezigebij@wpguitgevers.nl

 

Wij maken u er op attent dat aan ons verstrekte gegevens zoals naam, adres en telefoonnummers van abonnees worden opgenomen in ons gegevensbestand. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door WPG uitgevers b.v., verantwoordelijk voor uw gegevens. Uw gegevens worden gebruikt voor onze abonnementenadministratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om u op de hoogte te (laten) houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten van de verschillende WPG-uitgeverijen. U kunt uw eigen gegevens opvragen en verzoeken om ze te laten corrigeren of te verwijderen door een kaartje te sturen aan ons Klanten Service Centrum, Postbus 611, 1000 AP Amsterdam of een e-mail te sturen naar: debezigebij@wpguitgevers.nl. Een jaarabonnement gaat in op moment van aanmelding. Een abonnement wordt zonder schriftelijke opzegging stilzwijgend verlengd. Op buitenlandse abonnementen worden portokosten in rekening gebracht. Vorige nummers blijven leverbaar en kunnen worden nabesteld.

Redactie: Piet Meeuse, Marjoleine de Vos, K. Michel, Jacq Vogelaar, Willem van Toorn, Kees Nieuwenhuijzen (vormgeving).

 

Redactieraad: Hans W. Bakx, Pieter de Meijer, Nicolaas Matsier, J. Bernlef, H.C. ten Berge, Hans Tentije, Cyrille Offermans.

 

Redactieadres: Raster, De Bezige Bij, Van Miereveldstraat 1, 1071 dw Amsterdam.

 

Ongevraagde inzendingen van gedichten en verhalen dienen voorzien te zijn van retourporto.

 

Deze uitgave kwam tot stand mede dank zij subsidie van het Literair Produktie- en Vertalingenfonds.

 

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de betrokken auteurs. Copyright 2002 © De Bezige Bij, Amsterdam. Druk Hooiberg, Epe

 

isbn 90 234 0857 8

nur 324

 

[pagina 7]

RASTER 99 / 2002 INHOUD

Peter Vos Kraaienmars 2

Bij dit nummer 8

Samuel de Lange Ars moriendi of het uitzettingsbeleid 10

Kasper Jansen Zingend sterven 19

David Rijser Het kunstwerk van de dood 27

Marjoleine de Vos Mevrouw Despina bezoekt Hefaistos 40

Rutger Kopland Ars moriendi 41

Maarten Asscher Ernest Dowson en de kunst van het sterven 42

Ernest Dowson Het sterven van Francis Donne 50

Wim Hofman Wijnands laatste wil 59

Willem van Toorn In het zuiden 69

Cyrille Offermans Indringers. Over vaders en zonen 73

Hedda Martens Drie verhalen 83

Helen King De dokter aan het sterfbed 90

Lennart Sjögren De vogeljagers 107

Marjoleine de Vos Mevrouw Despina is verdwaald 126

Bert Keizer Vooruitblik 127

Tijs Goldschmidt Sterven in het Sterrengebergte 135

Martin Reints Ontslapen 139

Kees Nieuwenhuijzen In memoriam, deel 1 144

Wim Hofman Eeuwig zonde of Het stille einde van Suzanne Brootheer 145

Jacq Vogelaar De wereld één sterfbed 154

U.A. Fanthorpe Alfreds verscheiden 170

Czesław Miłosz Gedichten 172

Frans Kuipers Vught revisited 183

Over de medewerkers 190

 

[pagina 192]

Vorig nummer
Gulliver Raster 98

 

Raster nodigde een aantal schrijvers uit het klassieke boek te (her)lezen dat vele talen met het woord lilliputter verrijkte: Gullivers reizen van Jonathan Swift. Dat leverde verrassende bijdragen op van o.a. Atte Jongstra, Anton Haakman, August Hans den Boef, Harry Bekkering en Anneke Brassinga.

Daarnaast een aantal essays over de sociale kritiek van Swift, zijn seksuele strategieën en over de vraag waarom de Houyhnhnms geen schrift hebben. En ook nog een brief uit het hiernamaals van Willem van Focquenbroch en reisverhalen van Henri Michaux.

 

Verder nieuwe verhalen van Tonnus Oosterhoff en Willem Brakman en nieuwe gedichten van Hans Tentije, Charl-Pierre Naudé en Miroslav Holub.

 

Volgend nummer
De macht van het getal Raster 100

 

De verschijning van het 100ste nummer van Raster is een uitgelezen gelegenheid een diepe duik te nemen in de fascinerende wereld van het getal. Waarom kennen we bijvoorbeeld aan sommige getallen een bijzondere betekenis toe, zoals bij jubilea of ongeluksgetallen? Bestaat er een verband tussen tellen en vertellen? Tussen kwantiteit en kwaliteit? En hoe staat het met de ‘ongecijferdheid’ van literaire auteurs? Waarom gebeurt alles in sprookjes trouwens in drieeën? Welke rol spelen getallen in de poëzie, in de muziek? Een feestelijk nummer vol beschouwingen en verhalen over symboliek magie en de macht van getallen op allerlei terreinen. Wereldberoemde auteurs als Augustinus, Novalis, Dostojevski, Multatuli, Gombrowicz, Borges, Valéry, Jünger, Queneau en Enzensberger die zich hebben gebogen over de mysteries van het getal komen in dit nummer aan bod. Verder is er poëzie die zich laat inspireren door wiskunde en zullen tal van Nederlandse dichters en schrijvers goochelen met getallen of hun calculerend licht laten schijnen op aanverwante verschijnselen, zoals Guinnes Book of Records magische kwadraten en de rol van getallen in de politiek, kunst en wetenschap.

 

Nummer 100

[voorkant omslag]

 

 

[pagina 1]

 

RASTER NR 100

TIJDSCHRIFT IN BOEKVORM
DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE VAN DE BEZIGE BIJ AMSTERDAM

 

[pagina 2]

Raster verschijnt viermaal per jaar. Losse nummers kosten € 15,00 in de boekhandel. Een jaarabonnement kost € 45,00.

Om u te abonneren kunt u contact opnemen met klantenservice en abonnementen, postbus 611, 1000 AP Amsterdam. Tel. 020-5518732/fax 020-6231870 of e-mail: debezigebij@wpguitgevers.nl

 

Wij maken u er op attent dat aan ons verstrekte gegevens zoals naam, adres en telefoonnummers van abonnees worden opgenomen in ons gegevensbestand. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door WPG uitgevers b.v., verantwoordelijk voor uw gegevens. Uw gegevens worden gebruikt voor onze abonnementenadministratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om u op de hoogte te (laten) houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten van de verschillende WPG-uitgeverijen. U kunt uw eigen gegevens opvragen en verzoeken om ze te laten corrigeren of te verwijderen door een kaartje te sturen aan ons Klanten Service Centrum, Postbus 611, 1000 AP Amsterdam of een e-mail te sturen naar: debezigebij@wpguitgevers.nl.

Een jaarabonnement gaat in op moment van aanmelding. Een abonnement wordt zonder schriftelijke opzegging stilzwijgend verlengd. Op buitenlandse abonnementen worden portokosten in rekening gebracht.

Vorige nummers blijven leverbaar en kunnen worden nabesteld.

 

De redactie heeft geprobeerd alle rechthebbenden te traceren. Als er personen zijn die wij niet hebben kunnen bereiken en die menen rechten te kunnen doen gelden, wordt hun verzocht zich tot de uitgever te wenden.

Redactie: Piet Meeuse, Marjoleine de Vos, K. Michel, Jacq Vogelaar, Willem van Toorn, Kees Nieuwenhuijzen (vormgeving).

 

Redactieraad: Hans W. Bakx, Pieter de Meijer, Nicolaas Matsier, J. Bernlef, H.C. ten Berge, Hans Tentije, Cyrille Offermans.

 

Redactieadres: Raster, De Bezige Bij, Van Miereveldstraat 1, 1071 dw Amsterdam.

 

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de betrokken auteurs. Copyright 2002 © De Bezige Bij, Amsterdam.

Druk Hooiberg, Epe

 

isbn 90 234 1017 3 cip

nur 322

 

[pagina 3]

RASTER 100 / 2002 INHOUD

Bij dit nummer 4

Piet Meeuse De vertelling van het getal 6

dossier: Augustinus, fragment uit ‘De dialoog van Augustinus en Orosius’; John Donne, De rekensom; Novalis, Notities; Dostojewski; 2 x 2 = 4; Multatuli, fragment uit ‘Miljoenenstudiën’; Gottlob Frege, fragment uit ‘De grondslagen der aritmetica’; Bertrand Russell, Het bewijs dat 1 + 1 = 2; Alfred Jarry, Over de oppervlakte van God; Daniil Charms, Brief aan Claudia Vasiljevna; Paul Valéry, notities over tellen, getallen en wiskunde; Velimir Chlebnikov, De getallen; Oswald Spengler, fragment uit ‘Der Untergang des Abendlandes’; Witold Gombrowicz, fragmenten uit ‘Dagboek 1953-1969’; Jan Hanlo, Een verstandige vader; Charles Seife, Blind Dates 21

Vasko Popa Vergeetachtig getal 60

Navid Kermani Over het Ene 61

Gerrit Krol De kunst van het tellen 65

Selma Schepel De goden hebben hun getal 70

Dirk van Dalen Macht en onmacht van het getal 78

K. Michel De eerste ei variaties 86

F. van Dixhoorn Dan op de zeevaartschool 88

Saskia J. Stuiveling Getallen als taal, de taal van getallen in de politiek 96

Willem van Toorn Meeste stemmen gelden 99

Matthijs van Boxsel De wijze sommen van Nasreddin 106

Ernst Jünger Getallen en goden 109

Riemer Reinsma In het honderd lopen, duizend angsten uitstaan 132

Tom Petsinis Het laatste priemgetal 137

Bālavat Over de grenzen van het getal en de ‘rest’-wiskunde 147

Battus Vertellers tellen niet ver. André Gide en Harry Mulisch 153

Martin de Haan Een moderne Pythagoras: Raymond Queneau en het Getal 157

Queneau 7 gedichten 170

Frans Kingma De macht van e 177

Hans Ree Borges' wiskunde 181

Over de medewerkers 189

 

[pagina 191]

RECTIFICATIE:

In Raster 99 (Ars Moriendi) is bij het verhaal ‘Het sterven van Francis Donne’ van Ernest Dowson een fout gemaakt met de naam van de vertaler. Dit verhaal is vertaald door Ko Kooman. Wij bieden hem, en Sjaak Commandeur, onze excuses aan voor deze vervelende vergissing. De redactie.

 

[pagina 192]

Vorig nummer
Ars moriendi Raster 99

 

In de late middeleeuwen had men heel precieze opvattingen over hoe het moest, sterven. En leven. Maar speciaal voor het sterven bestonden nauwkeurige aanwijzingen, vervat in de zogenaamde Ars moriendi, die aanstaande doden precies voorschreven hoe de laatste adem uitgeblazen moest worden zodanig dat niet de duivel er onverhoopt met de ziel vandoor zou gaan, maar dat die onbekommerd zou kunnen opstijgen tot God.

 

De tips voor het juiste sterven die daarin gegeven werden, waren niet overmatig subtiel, maar ze gaven wel een zeker houvast. Men wist precies wat een ‘goede dood’ was: een manier van sterven die het zielenheil niet in gevaar bracht. Ook over wat het heil van de ziel wel of niet bedreigde was men blijkbaar uitstekend geïnformeerd.

In verschillende tijden en culturen zijn er verschillende opvattingen gepropageerd en uitgeprobeerd om het sterven ‘goed’ te laten zijn - opmerkelijk vaak komen die aanwijzingen erop neer dat men er niet te veel gedoe van moet maken. Niet klagen, niet huilen, niet steunen, weggaan zonder omkijken, een snel afscheid. Een voorbeeldig sterfbed wordt bijvoorbeeld dat van Socrates gevonden zoals beschreven door Plato. Net zoals later voor de christenen is ook voor Socrates de dood een overgang naar een ander leven, niet het einde van alles. Dat lag, en ligt, voor velen anders.

 

In dit nummer van Raster komt in verschillende beschouwingen aan de orde hoe er over het sterven, en vooral het goede sterven, gedacht is en nog gedacht wordt. Waarbij als vanzelf het leven meedoet. Bovendien ontwierpen een aantal schrijvers, dichters en tekenaars een hedendaagse Ars moriendi.

 

Volgend nummer
Tahar Ben Jelloun Raster 101

 

In 2001 verscheen in Frankrijk de roman Cette aveuglante absence de lumière van Tahar Ben Jelloun. De roman is gebaseerd op het getuigenis van een man die in Tazmamart (Marokko) 18 jaar gevangen zat in een ondergrondse gevangenis, zonder licht en zonder enig contact met de buitenwereld. Vervolgens ontstond in de Franse media een discussie over de roman en de achtergronden ervan. In Raster 101 wordt ingegaan op deze roman (inmiddels ook in het Nederlands vertaald als Een verblindende afwezigheid van licht) en op het andere werk van Tahar Ben Jelloun. Verder bevat dit nummer o.a. de eerste van een serie lezingen die Willem van Toorn als gastschrijver in Groningen hield over poëzie.