Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1999 (nrs. 85-88)

[p. 228]

Nicolaas Matsier
Bij wijze van bibliografie

De bibliografie van het werk van Stefan Themerson is vrij ingewikkeld - die van Franciszka trouwens ook, in aanmerking genomen dat zij heel veel geïllustreerd heeft. Dat een bibliografie oogverrukkend kan zijn, moge overigens blijken uit de opsomming van de zeven Europese verschijningsvormen van één enkele titel:

Wooff Wooff or Who Killed Richard Wagner? (Gaberbocchus, 1951)
Arf Arf o Chi Ha Ucciso Riccardo Wagner? (Franco Maria Ricci, 1974)
Ouaff! Onaff! ou qui a tué Richard Wagner? (France Culture, 1978)
Woeff Woeff of Wie vermoordde Richard Wagner? (De Bezige Bij, 1980)
Hau! Hau! Czyli Kto zabil Ryszarda Wagnera? (Czytelnik, 1980)
Vov Vov eller Vem dödade Richard Wagner? (Amalgam, 1987)
Wuff Wuff oder Wer ermordete Richard Wagner? (Affolderbach, 1987).

Voor de beste bibliografie in de ruimste zin verwijs ik hier naar een publicatie van Nicholas Wadley in Comparitive Criticism, Cambridge University Press 1990. Daarin treft men een zorgvuldig overzicht aan van het gehele oeuvre, zowel in het Pools als in het Engels als in vertalingen. Een bibliografie van een kleine zeventig uitgaven die bij elkaar het complete fonds van uitgeverij Gaberbocchus hebben uitgemaakt, is te vinden in The Themersons and the Gaberbocchus Press - an Experiment in Publishing, 1948-1979, onder redactie van Jan Kubasiewicz en Monica Strauss verschenen bij MJS Books & Graphics, New York 1993.

Een daarop sterk lijkend boek, maar wat smaller van opzet, verscheen bij de Bibliothèque Nationale, Parijs, in 1996. Het zit in de reeks ‘Cahiers de l'exposition’ en is getiteld Gaberbocchus Press: un éditeur non-conformiste.

Ik wil het hier praktisch houden en beperk me tot twee zaken. Ten eerste een lijstje van werk van Stefan Themerson dat in boekvorm verschenen is in het Nederlands:

Kardinaal Pölätüo Vertaling Gust Gils en Freddy de Vree. Inleiding Willem Frederik Hermans. De Bezige Bij, 1967.

[p. 229]

Tom Harris Vertaling Gust Gils en Freddy de Vree. De Bezige Bij, 1970.

Woeff Woeff of Wie vermoordde Richard Wagner? Vertaling Nicolaas Matsier. De Bezige Bij, 1980.

De avonturen van Aardje Stapper Vertaling Nicolaas Matsier. De Bezige Bij, 1981.

Een leerstoel in fatsoen Huizinga-lezing 1981. Vertaling Nicolaas Matsier. Athenaeum - Polak & Van Gennep, 1982. Tweetalige uitgave. Alleen Nederlandstalig maakt de lezing ook deel uit van Alle cultuur is streven. De verzamelde Huizinga-lezingen (1972-1986). Bert Bakker, 1987.

Meneer Bruis bouwt zijn huis Vertaling Nicolaas Matsier. De Bezige Bij, 1983.

Euclides was een ezel Vertaling Carol Limonard. De Bezige Bij, 1986. (De Engelse uitgave, bij Faber & Faber, kreeg niet de door Themerson gegeven titel Euclid Was an Ass, maar de Mystery of the Sardine.)

Generaal Piesc of Het geval van de vergeten missie Vertaling Nicolaas Matsier. De Bezige Bij, 1988. (Dit boek is nooit in de handel geweest. Het was een jaarwisselingsgeschenk van de uitgeverij.)

De hoofdinspecteur en de ultra-intelligente machine Vertaling Willem de Ruiter. De Bezige Bij, 1988.

Hobsons Eiland Vertaling Ronald Jonkers. De Bezige Bij, 1988.

Kurt Schwitters op een tijdbalk Vertaling Marlies Emmink-Hos en Han Hos. Huis Clos, 1998.

Van Franciszka Themerson verscheen in 1987 bij De Bezige Bij de strip Ubu, met in de ballonnen de door Dolf Verspoor vertaalde tekst van Alfred Jarry.

Van de bovenstaande werken is niets meer verkrijgbaar, behalve het recente Kurt Schwitters op een tijdbalk (een beeldschone uitgave - per adres Zonhof 3, 3255 TN, Oude Tonge).

Wat mij zelf betreft, ik ben van plan er nog eentje te vertalen, namelijk Bayamus, dat dan samen met Woeff Woeff plus Generaal Piesc in één band het licht zal zien. Tot mijn spijt resteert van plan en contract voor een vertaling door Ronald Jonkers van Professor Mmaa's Lecture alleen een dummy; het boek had in 1991 moeten uitkomen.

Wel verkrijgbaar, in het Engels, misschien het gemakkelijkst via de Athenaeum Boekhandel in Amsterdam - waar één en ander namelijk in voorraad is - zijn de volgende titels. Van S.T.: Bayamus, Cardinal Pölätüo, Collected Poems, General Piesc, Hobson's Island, The Mystery of the Sardine, Professor Mmaa's Lecture, St. Francis and the Wolf Gubbio, Special Branch, Tom Harris, The Urge to Create Visions, en

[p. 230]

Wooff Wooff. Van F.T. zijn er drie boeken voorhanden: The Drawings of Franciszka Themerson (mooie catalogus), The Way it Walks (boekje waarin steeds een uitspraak van een filosoof geïllustreerd maar ook om zeep geholpen wordt), en het recent (1998) verschenen Music (met schitterende tekeningen van musicerende, zingende en luisterende mensen en dieren).

Dat één en ander überhaupt nog verkrijgbaar is, is niet in de laatste plaats te danken aan de Amsterdamse uitgeverij De Harmonie, die mede fungeert als een voortzetting van Gaberbocchus, en in die hoedanigheid onder meer The Urge to Create Visions en de Collected Poems heeft uitgegeven.