Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1992 (nrs. 57-60)

[p. 110]

Nelleke Noordervliet
Dertig seconden

De schrijver deconstrueert de gelijktijdigheid, de lezer reconstrueert wat in een continue beweging van het hoofd wordt gezien en gedacht: de inhoud van een halve minuut leven, zittend op een terras in Parijs, oktober 1992, kijkend naar de voorbijgangers, luisterend naar de geluiden van de stad, denkend de gedachten van het ik, voelend de aanrakingen van stoel en lucht en kleding aan lichaam, een halve minuut gemarkeerd door twee slokken uit een glas bier. Het meest vanzelfsprekende en het meest aanwezige, dat wil zeggen de gewaarwording van het eigen lijf, is het minst uitgesproken, behalve wanneer kiespijn of blaar op voet of te krappe schoenen of vuiltje achter lens het lichaam prioriteit geven in het bewustzijn. Tot de complete beschrijving van die dertig seconden behoort de geschiedenis van alles wat zichtbaar is. Niets is ook maar een ogenblik los van zijn oorsprong. Elke beschrijving is een beperking:

‘Het bittere, koele bier passeert prikkelend tong en huig; mijn hand, veel ouder dan twintig jaar geleden toen ik (biografie:) hier ook zat, maar nog steeds dezelfde hand?, zet het glas, dat een papieren rokje met een groen geschulpt randje over de voet draagt, op de marmeren plaat van het tafeltje, een model dat nu veel in tuincentra wordt verkocht “voor een knus hoekje buitenland onder uw zelfgemaakte pergola”. Onder de glazen asbak met een Pemodreclame heeft de ober (biografie:) geroutineerd de bon geschoven om hem straks na de betaling in te scheuren. Waarom worden bonnen ingescheurd? Het lokt meer bedrog uit dan de nota's heel laten. Of heeft elke ober zijn eigen, herkenbare scheur? Aan een belendend tafeltje heeft iemand een Gauloise opgestoken. Mannen roken Gauloises. Hoe weet ik dat mannen Gouloises roken? Uit een ooghoek zie ik de hand met de sigaret. Het is inderdaad de hand van een man (biografie:). De hand, die als hand deugt, zet het luciferdoosje steeds op een volgende zijkant in een ritme dat ongeduldig wachten suggereert. Ik zie de manchet van een blauw overhemd en een deel van de mouw van zijn jasje, bordeauxrood en goed van stof en snit. Hij moet hand blijven tot het toeval mij zijn gelaat vertoont, wanneer hij straks misschien opstaat en in het voorbijgaan tegen mijn tafeltje stoot. De ober schuift mijn ooghoek

[p. 111]

in en neemt de bestelling op van de Gauloise-rokende man. Un café. Koffie. Nu ken ik zijn stem (aan de hoge kant; daar horen een scherpe neus en smalle lippen bij) en zijn hand. Wat moet men meer weten van een ander? Rechts voor stoot het oog op de rug van een oude man (biografie:), wiens vette grijze haarpieken als kleine haken in de kraag geslagen lijken om hoofd en romp bijeen te houden. Zijn armen liggen beschermend rond zijn glas; hij staat niets af. Het licht verdwijnt in hem en kan niet meer ontsnappen. Mijn blik glijdt snel weg en krijgt op het trottoir een vrouw in het vizier (biografie:). Soms gaat ze schuil achter brede, deinende schouders. Ik trek haar scherp, zoals een filmcamera met telelens in de massa een personage selecteert en losmaakt uit zijn omgeving. Ze draagt een ongemeen wijd uitstaande baret van diepgroen fluweel op een oranje haardos en daagt de wereld met de stand van haar porseleinen vogelkopje uit. Ze is trouw aan een verouderd type, bevroren in haar hoogtijdagen. Haar gang, getrippel vanwege een deux-pieces met kokerrok en een dribbelende pincher onder een schots geruit dekje, is de nabootsing van de tred die in haar jeugd koket werd geacht; nu verraadt zij meteen haar leeftijd ermee, vooral als achter haar een lange jonge meid (biografie:) opdoemt mei verende passen en zelfverzekerd air, lopend op de maat van onhoorbare muziek, zonder behaagzucht van kantjes en ruches, gekleed in een strakke spijkerbroek en een zwart lederen jack. Wanneer zij langszij komt kijkt de dame met het hondje haar aan met een dichte blik vol afgunstig misprijzen. Twee seconden eerder heeft een geblutste Peugeot zijn banden piepend langs de stoep geschuurd en is gestopt. Dan verschijnt, het achterwerk eerst, een langgejaste, breedgeheupte vrouw (biografie:). Voordat zichtbaar is welk lijk zij van de achterbank sleept, botst zij met de jonge meid in leren jack, die uitwijkt en struikelt over de lijn van de schel keffende pincher, wiens blaf in een schor kokhalzen wordt gesmoord als de halsband het keeltje dichtknijpt. De vrouw met fluwelen baret bukt met een schroefbeweging vanwege haar kokerrok en grabbelt naar het hondje. De jonge meid herstelt haar evenwicht, schudt het haar op de rug dat het golft en deint als een shampooreclame en vervolgt haar weg zonder om te kijken naar het hondje en zijn bazin of de vrouw uit de Peugeot, die inmiddels het portier heeft dichtgegooid en niets heeft meegenomen uit de auto. De chauffeur (biografie:) slijt bij het optrekken de toplaag van zijn banden verder af. Nu dan even boven de strepen verkeer (het oog is een camera met lange sluitertijd) tijd voor de hemel: die is egaal grijs, alsof het een plafond is dat

[p. 112]

heel de stad overdekt. De huizen, massieve klompen grijze steen met donkerder grijze leien daken en smalle ogen, hebben gietijzeren versieringen en balcons, te teder en te frivool filigrain. Hausmann in een tutu. Links van het centrum in mijn gezichtsveld staat een boodschap van voor de verstening: een dunne, zwarte boom, lange nek in ijzeren kraag, ontschoten aan diepere aardlagen. Hij staat hulpeloos een teken te zijn, in te vullen door wie maar wil met wat hij maar wil. De pincher (biografie:) tilt zijn pootje op en plast bibberend drie druppeltjes tegen de geduldige stam. Die boom, plataan? acacia?, is één klont zuur en roet en benzeen, verworden hout, maar levend niettemin, ten bewijze daarvan hangen ver-geelde bladeren aan de takken, waarlangs hoofden met gedecideerde, doelgerichte trekken defileren. Als mijn blik per toeval van links naar rechts was gegaan in plaats van andersom had ik misschien gezien hoe in de reacties van de heer (biografie:), die nu bij de boom is, nu, ja, nu niet meer, het incident met de pincher was weerspiegeld (een optrekken van de wenkbrauwen, een geamuseerde glimlach, een oh-la-la-blik naar de jonge meid), en was ik te laat geweest om het zelf te zien, had ik dus niet geweten wat er was gebeurd, net zo min als ik nu weet wat zich in mijn linkerblikveld heeft afgespeeld terwijl ik rechts keek. Maar aan de heer is inmiddels niets meer te zien. Wie weet is hem alles ontgaan. Zoals het is ontgaan aan de geliefde (biografie:), die met zijn rug naar de straat zit en tegen mij praat. “Nee,” zeg ik tegen hem, “ik heb absoluut geen zin in de Italiaan,” en ik pak het glas met het groen geschulpte rokje, en neem een slok bier, dat koel en tintelend mijn huig passeert.’