Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1992 (nrs. 57-60)

[p. 54]

kunstlong

Wie nu bij mij wil komen moet eerst het ruime binnenplein oversteken, vandaar langs het restaurant en het stiltecentrum lopen, onder de verkoeverzalen door, tot aan een gang die uitgeeft op de Cobramuur. Daarachter ligt in een sikkelvormige uitbouw deze enclave van de dood, met de baden voor de hoogmoedige doden die, een beetje gezwollen, roerloos over elkaar heen schuiven in de bezonken rust van het diepbruine vocht. Daarnaast ligt het Pathologicum, eens ingericht naar het model van de gevangenis, als moest vanuit een bezwerend oogpunt al dit gestolde en onvolgroeide leven onder controle blijven.

De vitrines zijn er afgeladen met menselijke preparaten in glazen potten, Sirenes en Cyclopen, zo uit de doeken van Bosch en Goya gesneden, waterhoofden, gedeformeerde schedels, ja zelfs een pathologische tomaat, en tenslotte, in allerhande afmetingen, stenen die in de loop van de laatste twee eeuwen uit mensenlichamen zijn verwijderd - als vergeten woorden op het sterkwater van een lexicon.

Pas in de laatste lus van dit doodstille labyrint, waar de zuidelijke punt van de sikkel het corpus van het hoofdgebouw binnendringt, sta ik opgesteld, de vermaarde ijzeren long, de kunstlong, eens gevierd als het summum van medische technologie maar nu voorgoed aan het oog onttrokken door een mantel van matbruine kunststof.

Om mij heen wachten roemloze attributen als kakstoelen, gescheurde bedschermen en spijlenbedden even vergeefs op recycling. Boven mij tegen de muur dragen schabben moeiteloos de wanstaltige votiefgeschenken in was tegen vrouwenkwalen en oogziektes.

Daedalisch haast was de vaardigheid van mijn ontwerper; nog zie ik voor me hoe op scherpe foto's in de toenmalige magazines zelfs de kopnageltjes duidelijk waren te onderscheiden waarmee ze mijn stalen mantel in geometrische patronen hadden afgezet.

Maar in deze algemene bewondering voor mijn weldadigheid schoof de angel van de huiver. Deze kwam onder meer tot uiting in de omzichtigheid waarmee een patiënt, behoudens zijn hoofd, in mij werd geschoven. Nog sterker misschien, wanneer na een behandeling de zware overgordijnen werden opengeschoven en mijn metalen romp weerkaatste op de geel uitgeslagen tegelvloer. In dit spel van ritueel en toeval geraakte ik ervan doordrongen dat iedereen in mijn buurt door een permanente angstvalligheid werd verzwaard.

Ter gelegenheid van zijn verjaardag staat tiran Phalaris op het bordes van zijn paleis in afwachting van het defilé. Vanwege de lage zonnestand kan hij nauwelijks de drukte zien onder hem, in de steil oplopende stegen, in de bazars en bij de geldwisselkantoren.

[p. 55]

Af en toe hapt hij naar lucht, volgens zijn omgeving een aangeboren ongemak, zijn tegenstanders houden het op een straf van de goden voor de stoflongen die de steenhouwers hebben opgelopen tijdens de koortsachtige bouwactiviteiten waarmee de tiran, volgens zijn programma, het legendarische verblijf van Daedalus in Akragas wil gedenken.

Hij is niet mooi; met zijn veertig jaar oogt hij eerder log, zoals hij daar staat, door slechts weinigen omringd. ‘Telemachus is mooier,’ zeggen zij die reeds het zout van het verzet op hun lippen proeven. Over de stad hangt de weeë stank van gekookte nier en long.

De stoet opent met Perillos, omstuwd door een grote schare jongeren uit de benedenstad, de genius achter de coup die Phalaris tien jaar geleden de macht bracht over wat bij Pindarus ‘de schoonheid der sterfelijke steden’ zou heten.

Dat zij zich uiterst traag in de richting van de Akropolis bewegen is niet te wijten aan de bijval van een enthousiaste burgerij noch aan een plotse versmalling van de weg - verre van dat, er is eerder sprake van een matte terughoudendheid - maar aan het geheim dat zij met man en macht tegen de laatste steile meters omhoog duwen: een kolossale koperen stier, waarvan de fonkelende poten rusten op een rollend plankier. De kop is met een scharniergewricht aan de romp bevestigd en rammelt bij elke oneffenheid in het wegdek tegen de voorpoten. Wie het monster durft te naderen, ziet dat er aan de onderkant van het middenstuk kleppen zijn aangebracht die met hetzelfde mechaniek als van de kop met het corpus zijn verbonden.

Lag het aan de pathologische gestalte van de stier of was het de angst voor de grillige creativiteit van zijn vroegere strijdmakker dat Phalaris niet op de gedachte komt dat de stier ontworpen is als een bio-energetisch instrument om hem van zijn ontluisterende astma-aanvallen af te helpen?

Eén ding staat vast: hij sommeerde de jongeren de kleppen van het gevaarte te openen en Perillos wordt gedwongen zijn eigen vinding te beproeven. De efeben veranderen in de honden van Aktaion. Ze schuiven hun meester het dier binnen, met de rug op de roosters en zijn armen en benen in de poten. Wanneer er vervolgens fakkels onder worden gehouden, beseft Phalaris dat hem een instrument in handen is gespeeld dat al zijn verdorven plannen in een stroomversnelling brengt.

Vijf jaar later was het zijn beurt, het monstrum verdwijnt in zee.

Als ik aanstond, liep er in het spoor van de aangepompte lucht een tintelende warmte door het binnenlandschap van de pijn. Hij breidde zich uit, geleidelijk, verder en dieper, tot zelfs de poriën onder de nagelbedden van de voet waren bereikt.

[p. 56]

Dan klonken er nog even stemmen door elkaar, spoedig gevolgd door een absolute stilte, zoals boven een gedicht dat in de loop der tijden bedolven is geraakt onder de giftige lavakorst van filologische commentaren.

Hoe er op mij werd gereageerd liep sterk uiteen. Soms lag de engel van de taal al op de loer wanneer iemand amper op mij was aangesloten. De pomp drumde op de kadans van een epos, waarop het strottehoofd, dat vreemde labyrint van vroegere lucht, zich ontspande. Maar meestal, hoezeer ook mijn binnenste was vervuld van genegenheid, tastte ik, een levensgevaarlijke afdaling ter helle ten spijt, vruchteloos naar een laatste plukje vegetatie aan de rand waarvan een aangewaaid woord de kelkbladeren van de herkenning kan ontvouwen.

Nu de bedrading is verwijderd ben ik herleid tot mijn eigen holten, maar verlost van de waan dat het allemaal om mij begonnen was. Iets voornaams in mij voelt dat dit de plek is waarop ik in alle rust het moment zal beleven dat ik als een glosse wordt opgenomen in het allesverkleurende lexicon van Lethe.

(Henk Simons)