Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1989 (nrs. 45-48)

[p. 125]

Wallace Stevens
Het Moet Abstract Zijn

I⁺

Begin, efebe, met het zien van de idee
Van dit verzinsel, deze verzonnen wereld,
De onvoorstelbare idee van de zon.

Je dient opnieuw een onwetende te worden
Opnieuw de zon te zien met een onwetend oog
En hem helder zien naar zijn idee.

Zie nooit een geest vol fantasie als bron
Van zo'n idee noch verzin in die geest
Een lijvige meester gehuld in zijn vuur.

Hoe schoon de zon indien gezien in zijn idee,
Gewassen in de verste schoonheid van een hemel
Die ons heeft verdreven en onze beelden...

De dood van één god is de dood van allen.
Laat donkerrode Phoebus liggen in de omberoogst,
Laat hem slommeren en sterven in een herfst van omber.

+ It Must Be Abstract

i
Begin, ephebe, by perceiving the idea
Of this invention, this invented world,
The inconceivable idea of the sun.

You must become an ignorant main again
And see the sun again with an ignorant eye
And see it clearly in the idea of it.

Never suppose an inventing mind as source
Of this idea nor for that mind compose
A voluminous master folded in his fire.

How clean the sun when seen in its idea,
Washed in the remotest cleanliness of a heaven
That has expelled us and our images...

The death of one god is the death of all.
Let purple Phoebus lie in umber harvest,
Let Phoebus slumber and die in autumn umber,

[p. 126]

 

Phoebus is dood, efebe. Maar Phoebus was⁺

 

Een naam voor iets dat nooit benoemd kon worden.

 

Er was een blauwdruk voor de zon, er is.

 

 

 

Er is een blauwdruk voor de zon. De zon

 

Dient, gouden bloesem, naamloos toch te zijn

 

In de moeizaamheid van wat zal moeten zijn.

+

Phoebus is dead, ephebe. But Phoebus was
A name for something that never could be named.
There was a project for the sun and is.

There is a project for the sun. The sun
Must bear no name, gold flourisher, but be
In the difficulty of what it is to be.

ii
It is the celestial ennui of apartments
That sends us back to the first idea, the quick
Of this invention; and yet so poisonous

Are the ravishments of truth, so fatal to
The truth itself, the first idea becomes
The hermit in a poet's metaphors,

Who comes and goes and comes and goes all day.
May there be an ennui of the first idea?
What else, prodigious scholar, should there be?

The monastic man is an artist. The philospher
Appoints man's place in music, say, today.
But the priest desires. The philopher desires.

II

Het is de hemelse ennui van appartementen
Die ons terug voert naar de eerste idee, het hart
Van dit verzinsel; en toch zo giftig

Zijn de verrukkingen der waarheid, zo fataal voor
De waarheid zelf, dat de eerste idee
De kluizenaar onder de metaforen wordt,

Die de hele dag maar komt en gaat en komt en gaat.
Mag er een ennui zijn van de eerste idee?
Wat anders, wondere geleerde, zou er moeten zijn?

De kloostermens is een kunstenaar. De filosoof
Wijst de mens zijn plaats in muziek, zegt vandaag,
Maar de priester verlangt. De filosoof verlangt.

[p. 127]

 

En bij niet hebben begint het verlangen.⁺

 

Hebben wat niet is: de aloude cyclus.

 

Het verlangen aan het eind van de winter, als

 

 

 

Het merkt hoe het moeiteloze weer blauw kleurt

 

En de myosotis ziet aan zijn struik.

 

Viriel als het is, hoort het de kalender galmen.

 

 

 

Het weet dat wat het heeft, is wat niet is

 

En werpt het weg als een ding uit een andere tijd,

 

Zoals de ochtend sleets maanlicht afwerpt en slonzige slaap.

+

And not to have the beginning of desire.
To have what is not is its ancient cycle.
It is desire at the end of winter, when

It observes the effortless weather turning blue
And sees the myosotis on its bush.
Being virile, it hears the calendar hymn.

It knows that what it has is what is not
And throws it away like a thing of another time,
As morning throws off stale moonlight and shabby sleep.

iii
The poem refreshes life so that we share,
For a moment, the first idea... It satisfies
Belief in an immaculate beginning

And sends us, winged by an unconscious will,
To an immaculate end. We move between these points:
From that ever-early candor to its late plural

And the candor of them is the strong exhilaration
Of what we feel from what we think, of thought
Beating in the heart, as if blood newly came,

III

Het gedicht verfrist het leven zo dat wij delen
Even, in de eerste idee... Het bevredigt
Ons geloof in een onbesmet begin

En voert ons op vleugels van een onbewuste wil
Naar een onbesmet slot. Wij bewegen tussen deze punten:
Van altijd-vroeg en onbevangen naar laat-meervoudig

En het onbevangene daarvan is de sterke vreugde
Om wat wij voelen van ons denken, om gedachten
Kloppend in ons hart, als een stroom nieuw bloed,

[p. 128]

 

Een elixer, een impuls en pure kracht.⁺

 

Het gedicht brengt, onbevangen, hernieuwde kracht

 

Die aan alles onbevangen aanzijn geeft.

 

 

 

Wij zeggen: snachts een Arabier in mijn kamer,

 

Met zijn vervloekt gehoeioe-hoeioe-hoeioe-hoe

 

Krast hij een primitieve sterrenkunde

 

 

 

Over de onbekladde boeg van de toekomst

 

En strooit sterren op de vloer. Overdag

 

Zong de houtduif altijd hoeioe-hoe

 

 

 

En de grofste glinstering van zeeën huilt

 

Nog hoei en stijgt, huilt hoei en daalt.

 

Levens onzin doordringt ons van een vreemd verband.

+

An elixir, an excitation, a pure power.
The poem, through candor, brings back a power again
That gives a candid kind to everything.

We say: At night an Arabian in my room,
With his damned hoobla-hoobla-hoobla-how,
Inscribes a primitive astronomy

Across the unscrawled fores the future casts
And throws his stars around the floor. By day
The wood-dove used to chant his hoobla-hoo

And still the grossest iridescence of ocean
Howls hoo and rises and howls hoo and falls.
Life's nonsense pierces us with strange relation.

iv
The first idea was not our own. Adam
In Eden was the father of Descartes
And Eve made air the mirror of herself,

Of her sons and of her daughters. They found themselves
In heaven as in a glass; a second earth;
And in the earth itself they found a green-

IV

De eerste idee was niet van ons. Adam
In Eden was de vader van Descartes
En Eva maakte lucht tot spiegel van haarzelf,

Haar zonen en haar dochters. Zij bevonden zich
In de hemel als in een glas; een tweede aarde;
En in de aarde zelf vonden ze een groen-

[p. 129]

 

De bewoners van een veel vernist groen.⁺

 

Maar de eerste idee was niet de wolken

 

Na te vormen. De wolken gingen ons voor

 

 

 

Er was een kern van modder vóór we ademden.

 

Er was een mythe vóór de mythe begon,

 

Eerbiedwaardig, verhelderend, compleet.

 

 

 

Hieruit ontspringt het gedicht: we leven op een plek

 

Die niet van ons is en, meer nog, niet onszelf

 

En zwaar is het al zijn er dagen van praal.

 

 

 

Wij zijn de imitators. Wolken zijn pedagogen

 

De lucht is niet een Spiegel maar kaal karton,

 

Coulisse licht-donker, tragisch clair-obscur

 

 

 

En komische kleur van het roze, waarin

 

Afgrondelijke instrumenten piepgeluiden maken

 

Van de boude inhoud die wij eraan geven.

+

The inhabitants of a very varnished green.
But the first idea was not to shape the clouds
In imitation. The clouds preceded us

There was a muddy centre before we breathed.
There was a myth before the myth began,
Venerable and articulate and complete.

From this the poem springs: that we live in a place
That is not our own and, much more, not ourselves
And hard it is in spite of blazoned days.

We are the mimics. Clouds are pedagogues
The air is not a mirror but bare board,
Coulisse bright-dark, tragic chiaroscuro

And comic color of the rose, in which
Abysmal instruments make sounds like pips
Of the sweeping meanings that we add to them.

v
The lion roars at the enraging desert,
Reddens the sand with his red-colored noise,
Defies red emptiness to evolve his match,

V

De leeuw brult tegen de tergende woestijn,
Kleurt het zand rood met zijn rood lawaai,
Tart rode leegte zich met hem te meten,

[p. 130]

 

Heer en meester door klauw, kaak en manen,⁺

 

Zo soepel zo uitdagend. De olifant

 

Breekt het duister van Ceylon met geschal,

 

 

 

De glinsteringen op de water-bekkens,

 

Fluweelste verten spatten uiteen. De beer,

 

De logge kaneel, grauwt in zijn berg

 

 

 

Naar zomers onweer, slaapt dwars door wintersneeuw.

 

Maar jij, efebe, kijkt uit je zolderraam,

 

Je mansarde met een huurpiano. Jij ligt

 

 

 

In stilte op je bed. Je klemt het kussen

 

In je handen vast. Je kronkelt, perst

 

Een bittere klank uit de kronkels van je stom,

 

 

 

Maar welbespraakt stom woeden. Je kijkt

 

Over de daken als zegel en als hoeder

 

En merkt ze in je midden en verbleekt...

 

 

 

Heldenmoed van kinderen uit de kweek van de tijd

 

Tegen de eerste idee- de leeuw geselen,

 

De olifant optuigen, de beer leren dansen.

+

Master by foot and jaws and by the mane,
Most supple challenger. The elephant
Breaches the darkness of Ceylon with blares,

The glitter-goes on surfaces of tanks,
Shattering velvetest far-away. The bear,
The ponderous cinnamon, snarls in his mountain

At summer thunder and sleeps through winter snow.
But you, ephebe, look from your attic window,
Your mansard with a rented piano. You lie

In silence upon your bed. You clutch the corner
Of the pillow in your hand. You writhe and press
A bitter utterance from your writhing, dumb,

Yet voluble dumb violence. You look
Across the roofs as sigil and as ward
And in your centre mark them and are cowed...

These are the heroic children whom time breeds
Against the first idea - to lash the lion,
Caparison elephants, teach bears to juggle.

[p. 131]

VI⁺

Het is niet te maken, want is niet te
Zien, om van te houden noch om te haten want
Is niet te maken. Het weer van Franz Hals,

Door borstelwind in borstelwolken losgeborsteld,
Opgefrist door blauw, kouder voor wit. Niet om
Aan te spreken, zonder een dak, zonder

Vroeg fruit, zonder het virginaal van vogels,
De zwart-verwaaide lijmband losser, nog niet los
Vrolijk is en was de vrolijke forsythia

En geel, geel verdunt het Noordelijke blauw.
Zonder een naam en niets om te wensen,
Tenzij verbeeld maar goed verbeeld.

Mijn huis is iets veranderd in de zon.
De geur van de magnolia's komt dichterbij,
Valse vleug, valse vorm, maar valsheid haast verwant.

Het moet zichtbaar zijn of onzichtbaar,
Onzichtbaar of zichtbaar of beide:
Een zien en niet-zien in het oog.

+

vi
Not to be realized because not to
Be seen, not to be loved nor hated because
Not to be realized. Weather by Frans Hals,

Brushed up by brushy winds in brushy clouds,
Wetted by blue, colder for white. Not to
Be spoken to, without a roof, without

First fruits, without the virginal of birds,
The dark-blown ceinture loosened, not relinquished
Gay is, gay was, the gay forsythia

And yellow, yellow thins the Northern blue.
Without a name and nothing to be desired,
If only imagined but imagined well.

My house has changed a little in the sun.
The fragrance of the magnolias comes close,
False flick, false form, but falseness close to kin.

It must be visible or invisible,
Invisible or visible or both:
A seeing and unseeing in the eye.

[p. 132]

 

Het weer en de reus van het weer,⁺

 

Zeg het weer, zuiver het weer, de zuivere lucht:

 

Een doorbloede abstractie, als een man door gedachten.

+

The weather and the giant of the weather,
Say the weather, the mere weather, the mere air:
An abstraction blooded, as a man by thought.

vii
It feels good as it is without the giant,
A thinker of the first idea. Perhaps
The truth depends on a walk around a lake,

A composing as the body tires, a stop
To see hepatica, a stop to watch
A definition growing certain and

A wait within that certainty, a rest
In the swags of pine-trees bordering the lake.
Perhaps there are times of inherent excellence,

As when the cock crows on the left and all
Is well, incalculable balances,
At which a kind of Swiss perfection comes

And a familiar music of the machine
Sets up its Schwärmerei, not balances
That we achieve but balances that happen,

VII

Het voelt goed zoals het is zonder de reus,
Een denker van de eerste idee. Misschien
Ligt de waarheid in het lopen rond een meer.

Kracht vergaren als het lichaam moe wordt, een pauze
Om naar hepatica te kijken, een pauze
Om een definitie zeker te zien worden en

Een oponthoud binnen die zekerheid, een rustpunt
In het zwaaien van de dennebomen langs het meer.
Misschien zijn er van nature excellente tijden,

Zoals wanneer een haan kraait daar links en alles
Is goed, onbecijferbare evenwichten,
Waarbij een soort Zwitserse perfectie speelt

En een vertrouwd muziekje van het mechaniek
Zijn Schwärmerei begint, geen evenwichten
Die wij scheppen, maar evenwichten die gebeuren,

[p. 133]

 

Als een man en vrouw elkaar treffen en beminnen.⁺

 

Misschien zijn er momenten van ontwaken,

 

Extreem, toevallig en persoonlijk, waarin

 

 

 

Wij meer nog dan ontwaken, zitten op de rand van slaap,

 

Als op een verhoging, en de academies

 

Aanschouwen als constructies in een nevel.

+

As a man and woman meet and love forthwith.
Perhaps there are moments of awakening,
Extreme, fortuitous, personal, in which

We more than awaken, sit on the edge of sleep,
As on an elevation, and behold
The academies like structures in a mist.

viii
Can we compose a castle-fortress-home,
Even with the help of Viollet.le-Duc,
And set the MacCullough there as major man?

The first idea is an imagined thing.
The pensive giant prone in violet space
May be the MacCullough, an expedient,

Logos and logic, crystal hypothesis,
Incipit and a form to speak the word
And every latent double in the word,

Beau linguist. But the MacCullough is MacCullough.
It does not follow that major man is man.
If MacCullough himself lay lounging by the sea,

VIII

Kunnen we een burcht-fort-thuis ontwerpen,
Zelfs met behulp van Viollet-le-Duc,
En de MacCullough daar als meestermens plaatsen?

De eerste idee is een zaak van de verbeelding.
De peinzende reus gebogen in de violette ruimte
Kan de MacCullough zijn, een kunstgreep,

Logos en logika, kristallen hypothese,
Incipit en vorm voor het gesproken woord
En voor latente speling in het woord,

Beau linguist. Maar de MacCullough is MacCullough.
Hieruit volgt niet dat de meestermens de mens is.
Indien MacCullough zelf languit bij de zee lag

[p. 134]

 

Verzonken in haar deining, lezend in de stroom⁺

 

Van het geluid, over de denker van de eerste idee,

 

Zou hij van golf of zin de slag kunnen leren,

 

 

 

Van kracht van de golf, of verdiepte spraak,

 

Of een dunner wezen dat hem nadert,

 

Een van groter bereik en begrip,

 

 

 

Alsof de golfslag op het laatst nooit was gebroken,

 

Alsof de taal plotseling, eenvoudig,

 

Dingen zei ooit moeizaam uitgesproken.

+

Drowned in its washes, reading in the sound,
About the thinker of the first idea,
He might take habit, whether from wave or phrase,

Or power of the wave, or deepened speech,
Or a leaner being moving in on him,
Of greater aptitude and apprehension,

As if the waves at last were never broken,
As if the language suddenly, with ease,
Said things it had laboriously spoken.

ix
The romantic intoning, the declaimed clairvoyance
Are parts of aptheosis, appropriate
And of its nature, the idiom thereof.

They differ from reason's click-clack, its applied
Enflashings. But apotheosis is not
The origin of the major man. He comes,

Compact in invincible foils, from reason,
Lighted at midnight by the studious eye,
Swaddled in revery, the object of

IX

Het romantisch intoneren, de gedragen clairvoyance
Zijn delen van apotheose, geëigend
En van dien aard, het idioom ervan,

Verschillen van rede's klik-klak, de toegepaste
Geestesflitsen. Apotheose is ook niet
De oorsprong van de meestermens. Hij komt,

Gebald in schermen onaanvechtbaar, voort uit rede,
Bij middernacht verlicht door het weetgraag oog,
Gewikkeld in gedroom, het voorwerp van

[p. 135]

 

Gegons van spinsels ontschoten in de geest,⁺

 

Verborgen voor andere spinsels, hij die in rust ligt

 

Op een borst voor eeuwig dierbaar door beroering,

 

 

 

Voor wie het goede van april valt, zachtjes

 

Neervalt, de hanen roepen op dat uur.

 

O vrouwe, zing voor deze mens uw nauwgezette zangen.

 

 

 

Hij is en kan zijn maar o! hij is, hij is,

 

De vondeling uit het besmet verleden, zo stralend,

 

Zo roerend in de wijze van zijn hand.

 

 

 

Maar kijk hem niet in de gekleurde ogen. Geef hem

 

Geen namen. Verban hem uit uw beelden.

 

Hem gloeit de gloed het zuiverst in het hart.

+

The hum of thoughts evaded in the mind,
Hidden from other thoughts, he that reposes
On a breast forever precious for that touch,

For whom the good of April falls tenderly,
Falls down, the cock-birds calling at the time.
My dame, sing for this person accurate songs.

He is and may be but oh! he is, he is,
This foundling of the infected past, so bright,
So moving in the manner of his hand.

Yet look not at his colored eyes. Give him
No names. Dismiss him from your images.
The hot of him is purest in the heart.

x
The major abstraction is the idea of man
And major man is its exponent, abler
In the abstract than in his singular,

More fecund as principle than particle,
Happy fecundity, for-abundant force,
In being more than an exception, part,

X

Het meest abstracte is de idee mens
En meestermens daarvan de exponent, passender
In de abstractie dan in zijn enkelvoud,

Vruchtbaarder als Principe dan als partikel,
Heerlijke vruchtbaarheid, flor-overvloedige kracht,
Zijnde meer dan uitzonderlijk, deel,

[p. 136]

 

Maar een heroïsch deel, van het algemeen.⁺

 

Het meest abstracte is het algemeen,

 

Het onbezielde, lastige gelaat. Wie is het?

 

 

 

Welke rabbi, razend van menselijk verlangen,

 

Welke hoofdman, alleen onderweg,

 

Zo ellendig, zo triomfantelijk schreeuwend,

 

 

 

Ziet niet één voor één de eenlingen,

 

En ziet er toch maar een, in zijn oude jas,

 

Zijn clownsbroek verschoten, de stad voorbij,

 

 

 

Zoekend naar wat was, waar het ooit eens was?

 

Wolkenloze ochtend. Hij is het. De man

 

In die oude jas, zijn clownsbroek versleten.

 

 

 

Uit hem, efebe, maak je, pas je de ware

 

Elegantie in elkaar, niet om te vertroosten

 

Of te verheerlijken, maar louter om te tonen.

+

Though an heroic part, of the commonal.
The major abstraction is the commonal,
The inanimate, difficult visage. Who is it?

What rabbi, grown furious with human wish,
What chieftin, walking by himself, crying
Most miserable, most victorious,

Does not see these separate figures one by one,
And yet see only one, in his old coat,
His slouching pantaloons, beyond the town,

Looking for what was, where it used to be?
Cloudless the morning. It is he. The man
In that old coat, those sagging pantaloons,

It is him, ephebe, to make, to confect
The final elegance, not to console
Nor sanctify, but plainly to propound.