Raster. Jaargang 6

[p. 403]

[Winter 1972-1973]

Een opgewekt afscheid

Nu het redaktionele werk voor Raster definitief achter de rug is, wordt er even tijd en ruimte geschapen om iets vooraf te bedenken. Die wil ik in de eerste plaats benutten om de auteurs en lezers, vooral zij die vanaf de eerste jaargang hun vertrouwen in de opzet zijn blijven tonen, te bedanken voor alle medewerking en belangstelling. Zonder die medewerking zou dit eenmansbedrijf al gauw tot de ondergang gedoemd zijn geweest, temeer daar aan de andere kant de benarde ‘marktsituatie’ van kulturele tijdschriften op niet-kommerciële basis al dreigend genoeg is.

Naarmate de aktie-radius van Raster zich uitbreidde werd de (vaak onverholen) tegenstand groter en het lezerstal kleiner. Nu is het eerste verschijnsel gunstig - men is blijkbaar met iets bezig dat tegen de stroom ingaat - het tweede echter kan leiden tot ontmoediging en opheffing wanneer een aanvaardbaar minimum niet meer gehaald wordt en distributiekanalen verstopt raken.

Daarom wil ik in de tweede plaats nogmaals mijn waardering uitspreken voor de uitgever die de uitgave van dit tijdschrift ondanks grote financiële offers is blijven mogelijk maken. Ook de namen van ontwerper Kees Nieuwenhuijzen, die zes jaar lang de vormgeving van het blad heeft verzorgd, en Donald Betlem, die van meet af aan bereid werd gevonden de driemaandelijkse dokumentatierubriek te verzorgen, mogen hier niet onvermeld blijven. Zij hebben zich al die tijd even onopvallend als onmisbaar voor Raster ingezet.

Het redaktionele beleid is tot nu toe nooit door breedsprakige inleidingen en verantwoordingen in het tijdschrift zelf vooraf ondersteund of verdedigd; enerzijds is de redakteur er steeds vanuitgegaan dat zo'n beleid binnen de mogelijkheden waarover een literair blad beschikt moest worden zichtbaar gemaakt in de inhoud (de praktijk van het schrijven), anderzijds leek het onredelijk en onjuist de medewerkers al bijvoorbaat met opvattingen, inzichten en stokpaarden van een individu (de dienstdoende redakteur) op te zadelen. Mede daardoor vielen de berichten aan het begin van sommige af-

[p. 404]

leveringen wat kort uit. Die gewoonte wil ik voor deze keer dan ook niet doorbreken.

Wat er in de praktijk is terechtgekomen van de voornemens die in de eerste aflevering bekend werden gemaakt, kan later aan een nader onderzoek worden onderworpen. De veranderingen die zich hebben voorgedaan, en het leef - en leerproces dat hieruit spreekt, zullen uit zo'n onderzoek vanzelf naar voren komen.

De positieve en negatieve ervaringen die in de afgelopen jaren zijn opgedaan stemmen tot dankbaarheid, en over de waarde ervan wil ik geen enkele twijfel laten bestaan.

Ik zou tot slot de volgende toevoeging willen maken: Er zijn op het ogenblik vele mensen die menen dat ‘de literatuur’ in een impasse verkeert. Een onlangs uitgebracht rapport - dat wetenschappelijk heet te zijn - begint zelfs met die mededeling. Daarbij wordt blijk-baar uitsluitend gedacht aan de weinig rooskleurige sociaalekonomiese aspekten van het verschijnsel literatuur en de sociale positie van de schrijver. Dat die aspekten een somber beeld oproepen wordt hier niet bestreden. Toch wil ik aandacht vragen voor de keerzijde en erop wijzen dat de hierachter afgedrukte teksten aantonen dat die literatuur zelf - alleen al binnen het gebied dat Raster (nog) kon bestrijken - springlevend is en een grote verscheidenheid aan uitdrukkingsvormen kent. Om die reden is dit afscheid dan ook opgewekt. De verscheidenheid ervan duidt zeker niet op ‘een impasse’ of geestelijke armoede; zij is een pleidooi voor de instandhouding en ontwikkeling van een pluriforme kultuur, die thans echter door de allerwegen opdringende monokulturen - waarin de een de ander verdringt en overheerst - wordt bedreigd en opgeslokt.

De rijkdom aan scheppende en teoretiese uitingen, die zich nu vaak in het verborgene manifesteert en daarom moeizaam moet worden opgespoord, is in tegenspraak met een realiteit waarin kulturele waarden door samenleving en overheid worden afgemeten aan ‘het nut’, ‘de marktsituatie’, ‘de omzet’ enz. Alsof kultuur- en informatieoverdracht alleen in koopmanshanden veilig zouden zijn. (Door die handen is dit afscheid mede opgewekt.) Zij zijn in vele handen gewaarborgd, maar in de huidige maatschappelijke wanordening niet in de zojuist genoemde.

H.C. ten Berge

oktober 1972