Raster. Jaargang 5

[p. 349]

Breyten Breytenbach

Dar es-Salaam: Hawe van vrede

Dar es-Salaam: wanneer die nag die donkerste is,
net voor die môre, dán roep die muezzin sy gelowiges
omdat hulle slaap
en sy treurige klag vlieg oor wysvingers van minarette,

oor nokke en minnaars en blomme en dokke

en sy treurige klag daag oor die stad

die een spreekwoord lui: ‘as 'n haan snags kraai

en nie wag vir dagbreek nie

moet jy hom dadelik slag want hy bring ongeluk’; maar 'n tweede sê:
‘dis nie raadsaam om te reageer wanneer jy slegs 'n enkele keer
in die holplek van die nag geroep word nie’

jy kan daardie voël loslaat so dikwels soos die son:
maar hy kom altyd terug
- ek dink aan julle, broers in ballingskap, met net verbittering

as aarde

die dag kom grawe'n soet aarde: 'n see vol skepe en skulpe en koraal,
die skulpe so jonk dat hulle wit is - strande,
en kokospalmbome baie trots en slank met klein-stewige borsies,
piesangplantasies, mangos en papajas;
die stad het skitterende wolke en kraaie traan in die wind,
‘kraak! kraak!’ voorspel die windgepoetsde witborse,
die ander voëls fluit deur die vlerke: om te fluit, so sê die gesegde,
is om die duiwel te roep:
onder waaiers in kantore sit die burokrate
met swere aan die lippe en met vlieë op die hande:
‘om sonder water klere te was bring armoede’

- ek dink aan julle, vryheidsvegters, met die skamele kots

van 'n onverteerde hede,

met wapens en met vrees iewers ver in die vaagtes op die grense -

[p. 350]

 

‘as 'n man jou byt en jy smeer hoendermis aan daardie wond

 

dan sal sy tande vrot word’

 

 

 

met laagwater teen skemeraand kom die Indiërs af na die see

 

as die maan 'n bleek skulp is so glinsterend in die frommels

 

van die niet

 

waar sterre ook swem -

 

om te klets, om aan die laagwater en die skemer te ruik

 

en stiller en kruisbeen te sit

 

en wanneer dit donker genoeg is ver oor die waters

 

na 'n Indië te soek

 

 

 

ek dink aan julle, verbanne broers in ons vryheidsbeweging,

 

ek dink aan julle wat die son probeer volg:

 

as jy met 'n vinger na die nuwe maan wys

 

sal jou vinger 'n sny kry, maar die vinger

 

wat die maan uitken is nie die maan nie

 

en as jy oor die sweertjies aan jou hande soontoe blaas

 

dan word die máán die vrat

 

 

 

ek het gehoor: ‘hy wat 'n hoender se voete eet sal 'n swerwer word;’

 

‘om kaalkop onder die maan te loop verdor die harsings

 

en so 'n mens word eendag mal;’

 

‘'n malman wat gereeld sy maaltye nuttig

 

sal nooit weer sy verstand herwin nie’

 

 

 

Ukichomeka kisu ndani ya ala anaposema mwenye

 

kigugumizi basi hataweza kuendelea na kusema tena:

 

‘steek jy 'n mes in sy skede terwyl die stotteraar nog praat

 

dan ontneem jy hom al sy spraak’ -

 

hier is dit reeds nag oor Dar es-Salaam

[p. 351]

vlam

die vlieg kan nie op die leeu se bloed land nie:
die vuur;
die dame se sluier ritsel en verlang:
'n vlam;
'n vuur lê dit agter en om die wêreld se lippe,
'n verskriklike en verblindende vlam
en dan breek dit deur die kreupelhout
kom spleet ieder boom in skaduwee en boom
kom brand die witwurms in die oë dood:
sonopkoms oor Afrika

ek sien
nie visioen nie, maar onthullings en herkénninge,
ek soek na hier; ons silwer straler wik oor sy skadu
soos 'n wyster oor onontsyferde tekentjies tyd,
ons vliegtuig loop oor huise en die Nyl is die sand se slang
en die vuur vat die lug

in Khartoem is die wind die bloedhete asem van die woestyn:
‘Above, through a sky terrible in its stainless beauty,’
(vlamme laat geen vlekke nie) ‘and the splendours
of a pitiless blinding glare,’ (waar die oë kyk is géén afdruk)
‘the simoom caresses you like a lion
with a flaming breath...
the very skeletons of mountains... ens.: Sir Richard Burton

Generaal Gordon Pasja se verteerde kop vrug op 'n speer:
grynsblink tande teen die lig gekners,
tande swart van die vuur se aangesig, en die tong is as -
daardie wraak brand skoon -
terwyl die Mahdi se manne
met flikkerende tulbande

klein oor die vlaktes kadawer

[p. 352]

 

suid van hier sit die Kabaka se vroue

 

vet van biesmelk in hul hutte en braak;

 

verder suid galop kameelperde sierlik:

 

die bondels stokke word opgeraap;

 

en hoog teen die hange van die berg van vuur

 

waar die grys sneeu begin

 

lê die koolswarte lyk van die luiperd:

 

Afrika! so dikwels geplunder, gesuiwer, gebrand!

 

Afrika staan in die teken van vuur en van vlam...

[p. 353]

eendeweer

ek wil eens weer iets
van daardie roekelose ritme
in die vers vang
die dag toe alles gekantel het
die wind so swart
die son vlieg heen en neer
ou seemeeu se gat!

en oor duine-roer-riet
deur die sluier van sand
kom jy op jou perd
die hoewe 'n hart
na waar waters val
en rotse soos monnike

gehurk

op die hurke hurk
met mal monde vol skuim

die oseaan rui
en ruik die ene perd
en sonvoëls val verskrik verstrik
in die maan se hare
en reën straal soos 'n krans
waar jy en jou perd
deur die golwe breek

jy byt die dood blink
tussen die tande
en terwyl iets ineens iewers

glyerig gil

is daar strepe op die skuim
is dit die perd se sye
of die monnikke se longe

[p. 354]

 

wat borrelend bloei van vergeefse verdriet

 

by aanskoue van die prag

 

en die spikkels van jou dye?

 

 

 

want jy is die lieflikste vrou

 

op Gods gatswarte aarde

 

en jy skop die branders se kruine en kreune opsy

 

en met die hart van jou perd skryf jy

 

in die blou-mond-nat sand

 

skryf jy

 

jy het my lief

 

en die storm gaan lê toe somber

[p. 355]

laaste verdieping

ek woon in 'n huis van baie balke
uitnemend geskik vir selfmoord

soms speel ek ek is reeds dood
en knoop 'n gesprek met Vadergod aan

maar die tou hou nooit:
nood leer bid