Raster. Jaargang 5

[p. 146]

[Zomer 1971]

Verantwoording

De kwaliteit en de omvang van Hermans' kreatieve oeuvre rechtvaardigen alleszins de poging die gewaagd wordt om in een aantal essays en artikelen dat werk eens nader te onderzoeken. We zijn daar in het jaar dat de schrijver vijftig wordt eerder te laat dan te vroeg mee. Natuurlijk is het mij bekend dat op verschillende plaatsen al veel over scheppende en krities-polemiese aktiviteiten van Hermans is geschreven, maar tot nu toe werd geen poging gedaan deze zaken in een boek of tijdschriftaflevering bij elkaar te brengen.

Dit wil niet zeggen dat met dit Rasternummer het laatste woord over Hermans zou zijn gesproken; het zou een onverdraaglijke gedachte zijn en bovendien vormt zijn werk geen afgesloten oeuvre. Het betekent evenmin dat hier àlle aspekten van dat werk uitputtend worden behandeld. Wel hoop ik dat de lezer voldoende materiaal wordt geboden om zíjn leeservaringen met Hermans, op produktieve wijze te kunnen toetsen aan die van de hier gepresenteerde essayisten.

Men is bij de samenstelling van speciale tijdschrift-afleveringen altijd gebonden aan gelimiteerde mogelijkheden; onverwachte wijzigingen doen zich daarbij vrijwel altijd voor. Wie de aankondiging van het Hermansnummer in de vorige jaargang van Raster heeft gelezen, zal zijn opgevallen dat zich ook nu een paar (ondergeschikte) wijzigingen hebben voorgedaan, en het karakter van enkele bijdragen anders is uitgevallen dan te voorzien was.

Het spreekt vanzelf dat de redakteur verantwoordelijk is en blijft voor de samenstelling van dit nummer. Er heeft geen overleg (‘samenspanning’) plaatsgevonden tussen de heer Hermans en de redakteur. Met toestemming van de schrijver citeer ik uit een brief van W.F. Hermans, d.d. 22 december 1970, hieromtrent het volgende:

‘Het zal u bekend zijn tot welke perverse gedachten politici en ook literaire politici in staat zijn.

Ik zou het daarom het beste vinden als elk vermoeden omtrent samenspanning tussen de in dat Rasternummer voorkomende besprokene en de besprekers onmogelijk zou worden gemaakt. En dit zou

[p. 147]

kunnen gebeuren als u er op wees dat ik part noch deel heb aan de samenstelling van dat nummer, aan de keuze van de schrijvers of wat dan ook.’

En even verder:

‘Voor normale mensen, dunkt mij, normale zelfs banale opvattingen, maar niet, vrees ik, voor sommige maniakken die in Nederland de pen voeren.’

Hier heb ik weinig meer aan toe te voegen dan mijn antwoord, dat van een andere opzet zelfs nooit sprake is geweest, en schrijvende maniakken alleen in eigen bezweringsformules geloven en dit wel altijd zullen blijven doen.

Afhankelijk van talent en wat daarmee gedaan wordt, brengt hen dat in vele gevallen tot die ‘merkwaardige variatie van de wanhoop: de gekwelde stompzinnigheid’ (Walter Benjamin); in andere, helaas zeldzamere, tot buitengewoon boeiende voortbrengselen.

H.C. ten Berge

Amsterdam, maart 1971

P.S. Het wordt nìet op prijs gesteld als deze aflevering weer op de gebruikelijk wijze wordt gefotokopieerd, dan wel door beroepsbloemlezers geplunderd - ten gerieve van hun kritiese en andere antologieën, à raison van f 2,50 per bladzijde.