Raster. Jaargang 1

[p. 161]

Manzaburo | Genji in Suma
Vertaling: H.C. ten Berge

karakters:

shite, een oude houthakker die een verschijning van de held genji is, als een soort plaatselijke geest, de geest van de zeekust te Suma.

waki, fujiwara, een priester met een liefhebberij voor folklore, die heilige plaatsen aan het bezoeken is.

tweede shite, of de shite in zijn tweede verschijningsvorm, de geest van genji verschijnend in een soort aureool van golven en maanlicht.

waki

(die zichzelf bekend maakt):

 

Ik, Fujiwara van Okinori,

 

Ben over zee uit Hiuga gekomen;

 

Ik ben priester van de shinto tempel in Miyazaki,

 

En, daar ik ver van hier woonde

 

Kon ik niet de tempel van de grote god in Ise bezoeken;

 

En nu ben ik van plan daarheen te gaan

 

En ben naar de stranden van Suma gekomen.

 

Hier woonde Genji en hier zal ik de jonge kerseboom zien,

 

Die zo vastgelegd is in verhalen -

shite:

 

En ik ben een houthakker van Suma.

 

Ik vis in de schemer;

 

Overdag raap ik hout en maak zout.

 

Hier is de berg van Suma.

 

Daar is de boom, de jonge kerseboom.¹

1 Men moet bedenken dat de rekwisieten en het dekor niet ‘echt’ maar symbolies zijn; de held-akteur zegt in werkelijkheid eenvoudig, ‘We doen alsof dit de boom is en dat de berg.’

[p. 162]

 

En u kon wel eens gelijk hebben dat Genji hier geleefd heeft.

 

Die bloesem bloeit dadelijk open.²

waki:

Ik moet erachter zien te komen wat die oude man weet.

(Tegen shite)

Meneer, u lijkt erg arm en toch let u niet op uw weg; u stopt onderweg naar huis alleen maar om een bloem te bekijken. Is dat de boom uit de verhalen?

shite:

Zeker, ik ben arm, volkomen juist; maar u weet niet veel als u over die boom vraagt, ‘Is het de prachtige boom van Suma?’

waki:

Maar ís het de boom? Ik ben met opzet gekomen om hem te zien.

shite:

Wat! bent u werkelijk gekomen om de kersebloesem te zien en niet om naar de Suma-berg te kijken?

waki:

Ja; hier heeft Genji geleefd en u bent zo oud dat u veel verhalen over hem moet kennen.

koor

(genji's gedachten vertolkend):

 

Als ik vertel over voorbije dagen

 

Zullen mijn mouwen verschrompelen.³

 

Het verleden speelde zich in Kiritsubo af;

 

Ik ging naar de mooie stulp van mijn moeder

 

Maar de keizer was op mij gesteld.

Ik werd jonker-met-de-hoed toen ik twaalf was. De zieners ontvouwden mijn roem.⁴ Ik werd Hikaru Genji genoemd. Ik was chujo in de Hahakigi provincie. Ik was chujo in het land van de esdoornfeesten.⁵

2 Hier is sprake van dubbelzinnigheid. De bloesem zal inderdaad uitkomen: er is een verjaardag of iets van die aard, maar ook Genji zal in zijn oorspronkelijke glorie verschijnen, zoals het publiek wel - de waki echter niet weet.

3 Dit betekent: deze huidige manifestatie in de gestalte van een oude man zal vervagen.

4 De ‘ziener’ (waarzegger) is letterlijk ‘de fysiognomist (gelaatkundige) uit Korea’.

5 Chujo, naidaijin enz. zijn namen voor verschillende ambtelijke rangen.

[p. 163]

Ik kwam naar Suma toen ik vijf en twintig was, al het leed der zeevaart kennend, met niemand om naar mijn dromen te luisteren en niemand om de oude verhalen te horen.

Toen werd ik teruggeroepen naar de stad. Ik sleet funktie na funktie. Ik was naidaijin in Miwotsukushi, ik was dajodaijin in de landen van Otome, en daijotenno te Fufi no Uraba; hierdoor werd ik Hikam Kimi genoemd.

waki:

Maar zeg me precies waar hij woonde. Vertel me alles wat u van hem weet.

shite:

Men kan de juiste plaats niet vaststellen; hij leefde hier overal, langs de golven. Als u op het maanlicht zult wachten, ziet u dit alles misschien in een nevel.

koor:

 

Hij was in Suma in vroeger dagen -

shite

(maakt de zin van het koor af terwijl hij achter een scherm stapt, of een of ander gebaar van vertrek maakt):

 

- maar nu in de hemel.

koor

(tegen waki):

 

Wacht en de maan zal hem tonen.

 

Die houthakker is in de wolken verdwenen.

waki:

Die houthakker was Genji zelf die hier levende woorden sprak. Ik zal de nacht afwachten. Ik zal hier blijven om te kijken wat er gebeurt. (Zijn handeling aankondigend.⁶) Toen ging Fujiwara van Okinori liggen en hoorde de golven vol van muziek.

6 De karakters (of personages) geven vaak hun eigen toneelaanwijzingen of verklaren de betekenis van hun handelingen, zoals hier in de laatste regel.

[p. 164]

het tweede toneel begint met de opkomst van de tweede shite, dat wil zeggen, een schitterende verschijning van genji in bovennatuurlijke vorm.

genji:

Wat is deze zee mooi! Toen ik het gras hier betrad werd ik ‘de glanzende Genji’ genoemd, en nu daal ik neer uit de welvende hemel om de mensen te betoveren. In deze schaduw bezing ik de maan, hier aan de zeegrens van Suma. Hier zal ik Seikai-ha dansen, de blauwe dans van de branding.

/ En dan begint hij te dansen.

koor

(de dans begeleidend en beschrijvend):

 

De bloem van weerspiegelde golven

 

Is op zijn wit gewaad;

 

Dat beeld bedekt de mouw.

 

De lucht is levend van het fluitgeluid,

 

Op het lied van verscheidene fluiten

 

Huivert het land

 

En zelfs de wilde zee van Suma

 

 

 

Is van weerklinkende stilte verzadigd.

 

Bewegend in wolken en regen

 

Dringt de droom in de werkelijkheid door;

 

Er was een licht uit de hemel,

 

Er danste hier een jongeman:

 

Het was zeker Genji Hikaru,

 

Het was van Genji Hikaru de schim.

genji:

 

Mijn naam is bekend aan de wereld;

 

Bij de witte golven hier was mijn woning,

 

Maar ik ben uit de lucht neergedaald

[p. 165]

 

Om mijn begoocheling over de sterveling te brengen.

koor:

 

Bevallig is Genji's verschijning

 

Zoals in Suma het gevoel is van de dingen.

genji

(ook verwijzend naar een verandering in de dans):

 

De wind is gaan liggen.

koor:

 

Een dunne wolk -

genji:

 

- kleeft aan de schoongeblazen hemel.

 

Het lijkt wel voorjaar.

koor:

 

Hij daalde af als Brahma, Indra en de Vier Koningen die het verblijf van de

 

Geesten en Mensen bezochten.⁷

 

Hij, de ziel van de plek.⁸

 

Hij die slechts een houthakker scheen

 

Vlamde op met de vereerde kleuren,

 

Hij de zuiver glanzende.

 

Blauwgrijs is de kleding die ze hier dragen,

 

Blauwgrijs bewoog hij door Suma.

 

Zijn mouwen waren als de grijze golven van de zee,

 

Ze bewogen met zonderling geruis

 

Als het geluid van rusteloze golven,

 

Als de klok van een provinciestad

 

Onder de avondval.

7 De Vier Koningen, bijv. van de vier windstreken. Geesten (Devas) en Mensen bezetten de plaats die onmiddellijk onder die van de goden komt.

8 Nauwkeuriger, ‘Hij werd de plek (de plaats)’. E.P. voegt o.a. hieraan toe dat men dit kan vergelijken met Jules Romains studies van het unanimisme.