Randstad 11-12

[p. 92]

Antonin Artaud
De activiteit van het Bureau voor surrealistische onderzoekingen

Het feit dat er een surrealistische revolutie plaatsvindt kan betrekking hebben op alle geestestoestanden,

op alle menselijke activiteiten,
op alle geestestoestanden in de wereld,
op alle feiten die voortvloeien uit de moraal,
op alle gebieden van de geest.

Deze revolutie beoogt een algemene ontwaarding der waarden, de ontwaarding van de geest, de ontmineralisering van de klaarblijkelijkheid, een absolute en vernieuwde spraakverwarring, de vervlakking van het denken.

Zij beoogt de afschaffing en diskwalificatie van de logica, die zij zal achtervolgen tot dat haar primitieve overblijfselen zijn uitgeroeid.

Zij beoogt een spontane indeling van de dingen volgens een diepere en fijnere orde welke niet door de gewone rede kan worden verduidelijkt maar toch een orde is die door welk onbekend zintuig dan ook te doorzien is... maar dan ook doorzien wordt: een orde die in het geheel niet tot de dood behoort.

Tussen de wereld en ons is die breuk al tot stand gekomen. Wij spreken niet om ons verstaanbaar te maken, maar spreken alleen binnen in ons zelf met angstkreten, met een scherpe en verwoede koppigheid keren wij terug, vervlakken wij het denken.

Het centraal bureau voor surrealistische onderzoekingen legt zich met alle macht toe op deze nieuwe waardebepaling van het leven. Er moet een filosofie van het surrealisme tot stand komen of dat wat ervoor in de plaats kan komen.

Het gaat er niet zozeer om formules of voorschriften vast te leggen, maar om:

[p. 93]

1.	Surrealistische middelen van onderzoek te vinden die uit het surrealisme voortkomen,
2.	aanknopingspunten, kentekens, geleidingen, eilanden van de geest vast te stellen.

Men kan, men moet tot op zekere hoogte een surrealistische mystiek erkennen, een zeker stelsel van vluchtige geloofswaarheden met betrekking tot de gewone reden, maar dan ook zeer bepaald en definitief vastgestelde punten van de geest rakend.

Het surrealisme legt, liever dan geloofswaarheden, een bepaald stelsel van afkeer vast.

Het surrealisme is voor alles een geestestoestand, zij beveelt geen recepten aan.

Het voornaamste punt is zich goed in de geest te nestelen.

Geen enkele surrealist is op de wereld, denkt zich niet uitsluitend in het heden in, gelooft niet in de efficiency van de aangespoorde geest van de guillotine, de geest van de rechter, de geest van de dokter en resoluut hoopt hij naast de geest.

De surrealist heeft de geest veroordeeld.

Hij heeft geen gevoelens die voor hem zelf partij trekken, bij erkent geen enkel denken. Zijn denken maakt voor hem geen wereld waarin hij redelijkerwijs berust.

Hij wanhoopt met de geest in aanraking te komen.

Maar uiteindelijk is hij in de geest, die behoort tot het innerlijk waarvan hij rekenschap geeft en voor zijn denken weegt de wereld niet zwaar.

Antonin Artaud (1896-1948) rond 1920. In een brief twee maanden voor zijn dood schrijft hij:
de plicht
let wel
de plicht
van de schrijver, van de dichter, is niet om zich laf op te sluiten in een tekst, een boek of een tijdschrift, waar hij nooit meer uitkomt,
maar integendeel om naar buiten te gaan
om aan te vallen
de publieke geest
en zo niet
waar dient hij dan voor?

[p. 94]

Maar gedurende een periode van verlies, een soort tekort in hemzelf, een of andere plotselinge opslorping van de geest, zal hij het witte beest, het glazige beest, zien verschijnen, en dat beest denkt.

Daarom is hij een Hoofd, hij is het enige hoofd dat in het heden opduikt. Uit naam van zijn innerlijke vrijheid, terwille van zijn rust, zijn vervolmaking, zijn zuiverheid stort hij zich op jou, wereld die zich heeft uitgeleverd aan de verschrikkelijke rede, aan de in de modder der eeuwen geraakte mimicry, en die jouw huizen heeft gebouwd en die een reeks recepten heeft gegeven waaraan hij zich niet meer kan houden tenzij de surreële geest explodeert, de enige die in staat is ons te ontwortelen.

Een dichter en zijn leven: Antonin Artaud. Van 1896 tot 1948. Negen jaar in krankzinnigengestichten als buitenstaander in een zieke maatschappij. Een van de tekenen dezer tijd: zie het provo-teken, het derde oog, op het voorhoofd van de bovenste figuur links, op het dagboekblad gemaakt tijdens zijn internering in Rodez.
Een dichter en de waarheid. Ik geloof dat Gauguin dacht dat de kunstenaar het symbool, de mythe moet zoeken, levende zaken tot aan de mythe vergroten, terwijl Van Gogh dacht dat je de mythe moet weten terug te brengen tot de meest aard? se zaken. Waarin ik geloof, dat hij om den donder gelijk had. Want de werkelijkheid is verschrikkelijk superieur aan elke geschiedenis, elke fabel, elke godheid, elke surrealiteit. Het is voldoende het genie te hebben het te verklaren.
(Antonin Artaud: Van Gogh, ou Le suicidé de la société, Parijs, 1947.)