Randstad 11-12

(1966)– [tijdschrift] Randstad– rechtenstatus

Bureau de recherches surréalistes
Het surrealisme, een overzicht van zijn aanwezigheid

surrealisme, zn. m., louter psychisch automatisme waarmee men zich voorneemt om in woord of geschrift, of op welke andere manier ook, de wezenlijke werking van het denken tot uitdrukking te brengen. Diktaat van het denken, bij afwezigheid van elk door de rede uitgeoefend toezicht, buiten elk estetisch of zedelijk vooroordeel om.
encykl. Filos. Het surrealisme berust op het geloof in de hogere werkelijkheid van bepaalde tot dan veronachtzaamde associatievormen, in de almacht van de droom, in het onbaatzuchtige spel van het denken. Het streeft ernaar voorgoed alle andere psychische technieken af te breken en zichzelf daarvoor in plaats te stellen bij de oplossing van de voornaamste levensvragen. andré breton: Manifeste du Surréalisme.

Guillaume Apollinaire

Alles welbeschouwd, geloof ik inderdaad dat het beter is om surrealisme te nemen en niet surnaturalisme dat ik eerst gebruikte. Surrealisme bestaat nog niet in de woordenboeken, en het zal makkelijker te hanteren zijn dan surnaturalisme dat al gebruikt is door de HH. Wijsgeren.

Louis Aragon

Dat nu noemen wij surrealisme, dat de metode is van de kennis van het werkelijk mechanisme van het denken, en van de werkelijke verbanden tussen de uitingen en het denken, en van de ware verbanden tussen het geuite denken en de wereld waarop dat werkelijk inwerkt.

Jean Arp

De dromer die de wereld inricht met een beperkte keuze aan gelijksoortige vormen, bijvoorbeeld met een reeks vierkanten en lijnen is een werkelijkheid, een wonder. De beeldhouwer heeft zich altijd aan een inhoud, aan een konstruktie moeten houden. Hij kan zich niet wijden aan een mistbank, een verwarring. De beeldhouwer is een konstrukteur, een architekt van de droom.

Fernando Arrabal

Uitvindingen en verhalen, onze biografieën. De gehele werkelijkheid en alle nachtmerries. Panische god en grappige paniek. Tot wanneer?

Scheppingen en vernietigingen, onze biografieën. Vooruitgangen die verlokken, die benevelen. Gelijkheid van mijn veelvuldig ‘ik’ door de nauwgezetheid heen. Tot wanneer?

In de tijd en in de ruimte, onze biografieën. Ook de mijne, ook de anderen. Alle biografieën die mij vervolgen. Op welke wijze?

De walging en de verrassing. Ook het wonderlijk panische. Biografieën die ‘her’scheppen.

Antonin Artaud

De biechtstoel, dat ben jij niet, Paus, dat zijn wij, maar begrijp ons, en moge de katoliciteit ons begrijpen.

In naam van het Vaderland, in naam van het Gezin, zet je aan tot verkoop van zielen, tot vrije vermaling van lichamen...

Wij hebben tussen onze ziel en onszelf genoeg wegen om te overschrijden, genoeg afstand om er jouw waggelende priesters tussenin te zetten en ook dat samenraapsel van onzekere doktrines waarmee alle gekastreerden van het wereldliberalisme zich voeden.

Jou katolieke en christelijke God, die, zoals andere goden, al het kwaad heeft bedacht!

1.	die heb je in je zak gestoken.
2.	Wij hebben alleen te maken met je canons, index, zonde, biechtstoel, pijenvolk; wij denken aan een andere oorlog, een oorlog tegen jou, Paap, hond.

Hier biecht de geest aan de geest.

Wat er van hoog tot laag over je roomse verkleedpartij zegeviert, dat is de haat van de onmiddellijke waarheden van de ziel, van de vlammen die de geest in vlam zetten. Er is geen God, Bijbel, of Evangelie, er zijn geen woorden die de geest tegenhouden.

Wij zijn niet op deze wereld. O paus, opgesloten in de wereld, noch de aarde, noch God spreken door jouw mond.

De wereld, dat is de afgrond van de ziel, kromme Paus, Paus buiten de ziel om, laat ons zwemmen in onze lichamen, laat onze ziel zitten, we hebben je mes van het heilig licht niet nodig.

Jean-Louis Bedouin

Hoewel het letterkundig onderwijs paradoxaal genoeg tegenwoordig een plaats inruimt voor het surrealisme, is dat geen leer die zich onderwijzen laat. Ook al gaat het, op het filosofische vlak, uit van de hegeliaanse dialektiek; ook al heeft het, op het vlak van de traditionele kennis, enkele grote bronnen van de hermetische filoso-

fie erkend; ook al heeft het, in een bepaalde periode van zijn ontwikkeling, de beginselen onderschreven, die de grondslag vormen van het leninistisch marxisme, toch volgt daar nog helemaal niet uit dat het, hoe synkretistisch men dat ook wil, een filosofie is. Het is evenmin een psychologie, hoewel de ontdekkingen en theorieën van Freud sterk ertoe hebben bijgedragen om het op haar eigen weg te brengen. Minder nog is het een literaire of artistieke school, hoewel het toch door literaire of artistieke werkstukken zou zijn dat het op de zuiverste wijze zijn invloed zou hebben uitgeoefend, wat nog te bezien valt. Zeker, die werkstukken bestaan, en in grote getale tegenwoordig. Dat verhindert niet dat hun opeenvolgende bloeiperiodes, vanuit het strenge gezichtspunt dat de manifesten hebben omschreven (dat van 1924 en dat van 1929), zonder te spreken van heel wat andere theoretische geschriften die aan Breton of zijn vrienden te danken zijn, geen doel op zichzelf zouden kunnen vormen. De taak die de surrealisten zich gesteld hebben vanaf het begin van hun beweging is inderdaad van een andere orde, en vereist, van de kant van degeen die zich daaraan wijdt, nog wel iets anders dan artistieke begaafdheid.

Robert Benayoun

De erotiek van het surrealisme neigt ertoe om het diktaat van het verlangen met dat van het onbewuste te vereenzelvigen, om van de liefde een ekwivalent te maken van die ‘onirieke metafoor’ die ten grondslag ligt aan elke schepping, en juist daardoor om de liefdedaad te vormen tot een wereldvormende daad. De erotische drang wordt alleen dan liefde wanneer hij schept. Het surrealistische avontuur bezit dit revolutionaire (onder andere) dat ze voor het eerst wellicht in de geschiedenis het geslachtelijke begiftigd heeft met een uitdrukkingswijze. In het surrealisme komt de erotische drang rechtstreeks tot uiting, en verlaat de wereld der stilte. Deze onbegrensde overschrijding van het wezen, deze schipbreuk van de verwijzingen die de extaze veroorzaakt, heeft het surrealisme haar plaats aangewezen, en dan tot uitdrukking gebracht met obsederende bewoordingen in de automatische duizeling. Tenslotte, met een handelwijze die meer zelfbewust eisen durft te stellen, door te verzekeren wat men heeft kunnen onderkennen als de eenheid van de geest en het verlangen.

Raymond Borde

De mensenoverstroming overspoelt langzaamaan de laatste oevers van de vrijheid. De vredige geboortegolf overdekt de aarde met een weke gevangenis met vlezige tralies, waarin men bij iedere stap aanstoot tegen de mensenmuur, waarin de voortwoekerende mens zijn eigen val wordt, als een troep ratten in de verschrikking van de riolen.

Of zij nu socialistisch of kapitalistisch is, de overbevolking stelt slechts de arbeid in het vooruitzicht, slechts de behoeften om aan te voldoen, slechts de helse kringloop van de demografische stormloop en van te bouwen steden om de toevloed van de vermenigvuldigde verwekkers mee af te sponsen...

Achter de vrouw aan. Ze is er niet meer. Een werkzaam, vermannelijkt en bloot wezen heeft haar geslacht aangesloten op de machine van de echtelijke liefde. Dat leidt tot de kinderen die worden ingeschreven op de balans van de geplande toekomst in de kolom Reproducenten...

De Nekrofiel van Jean Benoit, de schilderijen van Wifredo Lam en Pierré Molinier, de vrouwevormen van Jean Arp, geven nu precies alles aan wat ons scheidt van de funktionele erotische drang en van het wiegelied. De wellust verheerlijkend, de zonde bezwerend, uitdagend en fier, blazen zij de verwerpelijke troon op van koning-kind.

André Breton

De zaak van het surrealisme is, in de kunst zogoed als in het leven, de zaak zelve van de vrijheid. Nu meer dan ooit bewijst het abstrakte beroep op de vrijheid of een konventioneel eerbetoon eraan, haar een slechte dienst. Om de wereld te verlichten moet de vrijheid zich belichamen en daarvoor zich onophoudelijk weerspiegelen en herscheppen in het Woord.

Jacques B. Brunius

Al troont de film tot de nek in het stroop-mengsel van de genres, met zijn lippen midden in een reusachtige spinneweb van praten vastgehecht, toch lijkt hij het onverhoopte instrument van de objektivering van de mentale aqua-micans.

Een uitermate gunstig klimaat voor het toepassen van een zeer aktuele tendens, die het rationele en het surrationele verwezenlijkt, die het reële en het surreële rationaliseert, en die op weg is om het

witte scherm, op het snijpunt van de meteoor van het geprojekteerde en van een fakkel van gestolde blikken, te maken tot de ontmoetingsplaats van het objektieve en het subjektieve, de meest recente kombinatie van de vlam van de fakirs, van de bol der zieneressen, en van de oude muur van Leonardo.

Luis Bunuel

Ik houd er niet van naar de film te gaan, maar ik houd van de film als middel om zich uit te spreken. Ik vind dat er niets beters bestaat om een werkelijkheid te laten zien waarmee wij niet alle dagen in aanraking komen. Dat wil zeggen dat we, door boeken, door kranten, door eigen waarneming, een uiterlijke en objektieve werkelijkheid kennen. De film zet voor ons alleen al door zijn techniek een venster open op de verlenging van die werkelijkheid. Mijn streven als toeschouwer van films bestaat daarin dat de film mij iets openbaart, en dat gebeurt mij maar zelden.

Guy Cabanel

De collages in vraag en antwoord (van de Zen-traditie) hebben een sprekende overeenkomst met de schoonheid, beschouwd als de toevallige ontmoeting van een naaimachine en een paraplu, met de werkwijzen van Max Ernst, met de poëzie zoals Reverdy die heeft gedefinieerd, en in bizonder met het vraag en antwoord-spel (waarbij de vraag onbekend is aan degene die beantwoordt).

Zulke metoden richten zich uiteraard niet op een intellektueel begrijpen; het in hoge mate irrationele karakter ervan heeft ten doel een psychologische schok teweeg te brengen, vaak vergezeld van een sterke uitwendige schok (zie de stokslagen van de Zenmeesters naast het beroep op geweld van het Tweede Manifest van het Surrealisme) die zelfs het bereiken van het hoogtepunt zal bepalen.

Salvador Dali

Wij surrealisten, zoals u zich ervan kunt overtuigen door ons met enige aandacht te observeren, wij zijn strikt genomen geen kunstenaars, en we zijn striktgenomen geen echte mannen van wetenschap, we zijn kaviaar, en kaviaar is, dat kunt u van mij aannemen de ongerijmdheid en de intelligentie zelve van de smaak...

Robert Desnos

Honderd jaren van revolutionaire mentaliteit, volgend op honderd

De snor van Salvador Dali.
Vraag: ‘Hoe krijgt u toch zulke uitzonderlijke details in uw schilderijen?’
Antwoord: ‘De natuur gaf me mijn beste werktuigen.’
Uit Dali's Mustache (een fotografisch interview door Philippe Halsmann, Simon & Schuster, New York, 1954), waarin Halsman stelt: ‘Als een surrealist iets maakt wordt hij niet gekontroleerd door zijn intellekt of enige zedelijke standaard; hij schept met zijn onbewuste geest. Raphael zocht harmonie, een surrealist tracht te storen. Zijn werk is niet op onze rede gericht; het onmiddellijk doel is ons onderbewustzijn. Als je huivert, is het positief bewijs dat hij een direkt schot op je libido heeft geplaatst.’

2. Het voederen der roofdieren door Salvador Dali, Cadaques, Spanje, 1965.
‘Ik ben een genie’ roept Dali tegen de Stern-verslaggever en -fotograaf, ‘kom morgen terug’. En hij dikteert de benodigdheden voor een te kreëren kunstwerk: ‘een meisje (Lotte, uit Denemarken, aan het strand gevonden), twee zakken bonen, een zak rijst, levende zeeegels, enkele langoustes. Elk zeedier met voelsprieten zo lang als de snor van Dali.’
Ook aanwezig, Dali's militaire attaché Captain Moore, Gala, en de burgemeester van Cadaqués. Zie reportage in Der Stern, 29 augustus '65, waarin ook de uitspraak van de Parijse psychiater Dr Rumaguere: ‘Dali beschikt over een van de best georganiseerde hersenen, die ik ooit ben tegengekomen, met strukturen die typerend zijn voor de waanvoorstellingen van paranoia. Hierbij valt op te merken, dat de paranoia een absoluut kreatieve geestesgesteldheid is. Het verschil tussen een zieke paranoïkus en Dali ligt daarin, dat Dali geen pathologisch geval is.’ Foto: Werner Bokelberg.

jaren van lossere zeden hebben ons met andere rechten ook dit recht gegeven om op de liefde onze geest evenzeer als ons lichaam te richten.

Marcel Duchamp

Wederkerige Readymade: Een Rembrandt gebruiken als strijkplank.

Paul Eluard

De verbeelding heeft geen nabootsingsinstinkt. Ze is de bron en de woeste stroom waartegen men niet kan ingaan. Uit die levende slaap ontstaat en vergaat de dag op ieder moment. Ze is het heelal zonder associatie, het heelal dat geen deel uitmaakt van een groter heelal, het heelal zonder god, want ze liegt nooit, want ze verwart wat zijn zal nooit met wat is geweest.

Max Ernst

Door natuurlijk toe te geven aan de bezwering om het uiterlijke op de achtergrond te houden en om de verbanden tussen de ‘realiteiten’ omver te werpen, heeft de surrealistische schilderkunst er toe bijgedragen om, met de glimlach om de lippen, de algemene gewetenscrisis die in onze dagen plaats moet vinden, te versnellen.

Charles Estienne

Het surrealisme voelt zich niet méér thuis in een bizarre dan in een abstracte omgeving; het voelt zich thuis (het blijft dat volhouden) daar waar de scheppingskracht van de geest heeft geweigerd zich af te snijden van de bronnen van de droom, en het bestaat alleen maar daar. ‘Het oog leeft in het wild’ en vandaaruit ‘volledige kunstvergunning’, dat is het beginsel, en zelfs het vereiste, waaraan men alle schilderkunst die surrealistisch is of beweert te zijn behoort te beoordelen.

Julien Gracq

De eeuwenoude inspanningen van al wat zich in Frankrijk ophoudt met schrijven en spreken over zijn literatuur hebben er een soort Holland van gemaakt met woeste wateren die prachtig zijn gekanaliseerd en beschaafd.

Rampen zijn niet voor immer uitgesloten: er komen in onze literatuur Rampjaren voor, Zuiderzeeën die gedurende een stormnacht weer openbreken midden in het polderland: de gewapende

weerstand die vroeger de vloed van het surrealisme heeft ontketend had minder het brutale of revolutionaire karakter van zijn beweringen op het oog als wel dat grootse schandaal voor de geest, namelijk een terugkeer tot de vormeloosheid van Genesis.

Georges Henein

Het surrealisme is, gedurende lange jaren van toegespeelde glimlachjes, de enige geweest die alarm sloeg, die vergeefs de betekenis en de omvang van de ramp te verstaan gaf, en daarbij heeft zijn werkzaamheid, in haar artistieke en literaire vorm, en meer nog in haar steeds menselijke vorm, er zich altijd voor gehoed om blindweg naar het donker te koersen. Gewapend tegen de verschrikkingen, de verplichte laaghartigheden en de niet afhoudende aanslagen op het verlangen, die de voornaamste zorg zijn van de huidige samenlevingen, heeft het aan zijn optreden de verzoenende krachten van het delier en de ernst aan zich weten te binden. En evengoed als het gisteren in de massieve bouwsels van de macht toenemende blijken van instortingen zich zag aftekenen, heeft het heden gelijk met het voornemen om de mens zijn volledige kans terug te geven, die zo graag verminderd wordt geacht, - die dobbelstenen waarvan ons wordt verzekerd dat maar één kant goed is, alsof het geldbedrag niet eerst in een bepaalde soort hand lag die even snel was om te bevrijden als om vast te knellen.

Radovan Ivsig

Wanneer zullen de meisjes hun poedeltjes eens in hun handtasje stoppen en hun lippestift aan de halsband houden? De vluchtige purperrode afdrukken daarvan zou het enige spoor zijn dat ik met hartstocht zou volgen: het is best mogelijk dat het naar vlakbij zal leiden, maar vast en zeker naar elders.

Alfred Jarry

Omdat de goegemeente een trage en onbegrijpende massa is, moet je haar van tijd tot tijd slaan, om aan haar berengegrom te weten te komen waar ze zit - en hoe het met haar staat. Ze is tamelijk ongevaarlijk, al vormt ze dan het grote aantal, want ze strijdt tegen de intelligentie.

Alain Joubert

Het negatieve idee van God, dat slechts leidt tot de overgang van

het leven in de dood, behoort te worden weggevaagd, om daarvoor in de plaats te stellen het aanhoudend uitdagende beeld van de Revolutie, begrepen als het enige deel van de mens dat altijd opkomt tegen wat men de macht van het goddelijke noemt, en het enige dat in staat is om hem uit de greep daarvan te houden.

Voor deze vrijmaking moet vanaf heden in de mens, die nog zo ver afstaat van enige ambitie van een meer bevredigend levens-niveau, de behoefte aan een grotere levens-zin worden gewekt.

Adonis Kyrou

Wanneer ik het heb over surrealisme, dan heeft dat absoluut niets te maken met de Folies-Bergères, noch met Salvador Dali en zijn misdienaar de paus, noch met de priesters van welke godsdienst dan ook, die om het hardst schreeuwen om elke grote kracht te verstikken door op de gemoederen te spelen, noch met de esteten in hun slaapkamers die weigeren handen te wassen in de opstandigheid, noch met de veinzerij van snobs en wekelingen, noch met allerlei volgzame schapen, noch met de vergane oude peuken, noch met... enz., enz.

Lautréamont

Al het water van de zee zou niet voldoende zijn om een intellektuele bloedvlek schoon te wassen.

Niets is er onbegrijpelijk.

De kritiek moet de vorm aanvallen, nooit de diepte van uw denkbeelden, van uw zinnen. Schikt u daarin.

Voor de poëzie bestaat een logika. Die is niet dezelfde als die van de wijsbegeerte. De wijsgeren zijn niet even ver als de dichters. De dichters hebben het recht zich hoger te achten dan de wijsgeren.

De poëzie moet door allen gemaakt worden. Niet door één.

Het plagiaat is noodzakelijk. De vooruitgang houdt dat in. Het trekt de zin van een auteur naderbij, het bedient zich van zijn uitdrukkingen, verwijdert een verkeerd denkbeeld, vervangt dat door het juiste denkbeeld.

Gerard Legrand

Het surrealisme is geen filosofie: het is het kruispunt, de burcht van ontmoeting van verschillende filosofieën die alleen betekenis hebben wanneer ze elkaar onderling aanvullen voor het laaiende vuur van de poëzie. Maar al heeft het op bepaalde ogenblikken kunnen sa-

menvallen met vormen van hedendaags humanisme, voor de verdediging van belangen en waarden die de ‘geest’ toebehoren, is dat niet omdat de mens drager was van die waarden, het is naar mijn inzicht om die waarden, om de geest zèlf. Het surrealisme is, kort en goed, een totalitaire denk-orde; zijn beleving is die van het Absolute met alle benaderingen en uitvloeisels die zij omvat, en in dat opzicht is de hegeliaanse filosofie ervoor een essentieel hulpmiddel.

Gherasim Luca en Trost

Er bestaan surrealistische ontdekkingen, maar er bestaan geen surrealistische maniertjes die zomaar toepasbaar zijn, en die niets anders zouden doen dan de vroegere en verfoeilijke methodes van dichters, schilders en schrijvers vervangen.

Pierre Mabille

Wij zijn lieden die onvoorwaardelijk de illusie van een paradijs in het hiernamaals afwijzen, evenals de smerige gemoedsrust van de rentenier, het kinderlijke geloof in een gouden eeuw die altijd wordt beloofd en naar later uitgesteld. Wij bedoelen vanaf dit moment te leven. Zeker moet de toekomst worden voorbereid, maar bestaat er een beter middel daarvoor dan om het heden te maken?

André Pieyre De Mandiargues

De poëzie, zoals heel de kunst, is onafscheidelijk van het wonder. Ze is gehuisvest in de ruimte van de ontroeringen en zou nergens anders kunnen leven.

Karl Marx

De wereld moet worden omgevormd.

Jehan Mayoux

‘Alle meningen zijn respektabel’: zo deze spreuk desnoods kan doorgaan voor een voldoende benadering wanneer men kinderen het begrip verdraagzaamheid wil inprenten, hij kan niet gelden in de wereld der volwassenen. Alle meningen zijn niet respektabel, er zijn belachelijke, onzinnige, afschuwelijke meningen. Hetgeen respektabel is, of liever wat gerespecteerd zou moeten worden, dat is het recht van elke burger om vrij zijn mening te uiten, welke die ook zij. Ik zeg wel vrij, in gelijkheid met de andere, wat het zoge-

naamde recht uitsluit om deze of gene mening op te dringen met brute kracht of met de koopmanskracht van de moderne kommunikatiemiddelen, pers, radio, film, of nog erger, door de ongerechtigde indoktrinatie van de jeugd. De lieden die mijn ‘welke die ook zij’ misschien verbaast, breng ik in herinnering, dat op het vlak van het denken, alleen de rechten van de slechte of als zodanig bekend staande burger die van de goede burger garanderen (hier kan men geloof ik de dialektiek te hulp roepen). Wij zijn daar nog ver van af. Wat daarentegen heel goed funktioneert, dat is een bepaalde chantage op de welvoeglijkheid. De Kerk (zij vooral vertegenwoordigt voor ons de godsdienst), waarvan men toch weet welk lot ze voor haar tegenstanders weglegt wanneer ze over alle macht beschikt, en die zich er volstrekt niet van onthoudt de niet-gelovigen te kwetsen, vraagt onder het mom van vrijheid, van tolerantie, dat ieder haar respekteert.

E.L.T. Mesens

Wat u niet begrijpt is nu juist dat wat wij u nooit zullen onthullen, zoveel als het waar is dat u zich toe gaat leggen om erin te zien wat u zult zien door het daarin te leggen.

Nora Mitrani

Tegenover alle vormen van uitbuiting, van de meest traditionele tot de recentste, stelt het surrealisme een onveranderde weigering.

J.H. Moesman

Veel mensen die mijn schilderijen zien, vragen zich af wat ik ermee bedoel, ze vragen om een verklaring en denken dat er wat achter zit; maar er zit niets achter, ik bedoel niets meer met mijn schilderijen dan om een mooi schilderij te laten zien.

César Moro

De surrealistische schilderkunst is het onderhavige avontuur bij uitstek. Zij is de uitval die de kwijlende en vormeloze koppen van het intellektueel gespuis vermorzelt. Als het surrealistisch avontuur voorbijkomt, blijven temidden van bloemen, die groter zijn dan hazewinden en kleiner dan de hemel, de jongenszakmesjes achter van degenen die beweerden schorpioenen te zijn, maar die slechts vlijtige mieren waren. Een grote zwerm nachtvlinders bedekt letterlijk elke centimeter van een surrealistisch schilderij, de

voortekenen en weelderige vervloekingen botten uit; de weerloze hemel biecht tenslotte zijn taak op van décor voor de kleurloosheid, voor de wanhopigheid van de mens. De ver verwijderde blik van de mens, hemzelf ver vooruit, begint thans de kreeftsgang om de sfinx die hem doodt, vragen te stellen en om de vangarmige duisternis, die hem van wieg tot graf omhult, met ogen te bevolken. Alleen onder deze voorwaarde rijst de poëzie omhoog wanneer de markt eindigt.

Octavio Paz

Met een betovering die de helderheid niet uitsluit heeft Breton geprobeerd om het geheimzinnig mechanisme te ontleden van wat hij het ‘objektief toeval’ noemt, de ontmoetingsplaats tussen de mens en het ‘andere’, het uitverkoren terrein van de ‘andersheid’.

Door het zwevend houden van de ‘andersheid’, beperkt de surrealistische doktrine zich niet tot een samenvattende, en per slot van rekening oppervlakkige, psychologische bevestiging, maar zij schept ruimte voor een vraagteken. Het surrealisme maakte de inspiratie niet alleen bij ons vertrouwd als idee van de wereld, maar het maakte, door hetzelfde en erkende tekort van de aanvaarde psychologische verklaring, de kern van het probleem zichtbaar: namelijk de ‘andersheid’.

Benjamin Péret

Zolang de kwaadwillige spookverschijningen van godsdienst en vaderland, welke vermomming ze ook zullen aannemen, de maatschappelijke en intellektuele dorsvloer zullen kwetsen, zal geen enkele vrijheid denkbaar zijn: de voorafgaande uitstoting daarvan is een van de hoofdvoorwaarden voor de komst van de vrijheid.

Elk ‘gedicht’ dat een vage ‘vrijheid’ verheerlijkt, wanneer die al niet versierd is met religieuze of nationalistische attributen, houdt allereerst op een gedicht te zijn, en vormt daarna een hindernis voor de totale bevrijding van de mens, want het bedriegt hem door hem een ‘vrijheid’ te laten zien die nieuwe ketenen verbergt. Integendeel, uit elk autentiek gedicht maakt zich een volle en werkzame zucht van vrijheid los, zelfs als die vrijheid niet wordt opgeroepen met zijn politieke of sociale kant, en daardoor draagt het bij tot de daadwerkelijke bevrijding van de mens...

Het wonderlijke is overal, is van alle tijden, van alle ogenblikken. Het is het leven zelf, of zou het moeten zijn, op voorwaarde dan dat

men dat leven niet bewust weerzinwekkend maakt, zoals deze maatschappij beraamt, met zijn onderwijs, zijn godsdienst, zijn rechtbanken, zijn oorlogen, zijn bezettingen en bevrijdingen, zijn koncentratiekampen en zijn verschrikkelijke materiële en intellektuele misstanden.

Arthur Rimbaud

Het gaat erom te belanden in het onbekende, door de ontregeling van alle zintuigen. Het lijden is mateloos, maar je moet sterk zijn, een geboren dichter zijn, en ik heb mij als dichter herkend. Dat is mijn schuld helemaal niet. Het is onjuist te zeggen: Ik denk. Men zou moeten zeggen: Men denkt mij. Vergeef mij de woordspeling.

Ik is een ander. Jammer voor het stuk hout dat een viool blijkt te zijn, en maling aan de ontoerekenbaren die vitten op dingen waar zij niets van af weten!

D.A.F. De Sade

Laten we ermee ophouden te geloven dat de godsdienst van nut kan zijn voor de mens.

Karel Teige

Het heelal van het denken en scheppen evenzeer als dat van de liefde en de droom, weet van geen grenzen. De waarde ervan bestaat daarbij overal waar zij zich vertonen en waar ze verstaan worden. De in een gedicht of beeld geuite droom wordt een kracht die zich wil verwerkelijken en vereenzelvigen met het leven. Wie in de mens gelooft, in zijn geestelijke kracht, weet dat de wonderen, de dromen, de poëzie en de utopieën werkelijkheid worden.

Tristan Tzara

De droom is een hoedanigheid van een gegeven psychische beweging, van een vrijkomen van krachten die, onder de werking van een hefboom voor het onbekende ogenblik, in staat is om bepaalde verschijnselen over te laten gaan van de ene toestand in de andere met het oog op een syntese die een akte van kennisneming is, die een kwantiteit is en die wij aanduiden met de naam poëzie. Hij voedt zich met de logische struktuur van het verhaal (dat de waaktoestand zou kunnen vertegenwoordigen) waarop hij zoveel invloed uitoefent dat hij de ontbinding ervan uitlokt, zoals de droomslaap zich gedraagt tegenover de uitingen van de buitenwereld, waaruit

hij zijn gegevens ontleent en die hij uit weerslag werkelijk verwart. De poëtische symbolen zijn te interpreteren met betrekking tot het rationele verhaal in dezelfde geest van ongewone onderlinge afhankelijkheid als de onirieke symbolen met betrekking tot het alledaagse leven.

Laurens D. Vancrevel

Surrealisten hebben een gemeenschappelijk idee van de begrippen Liefde en Vrijheid, en eenzelfde instelling van non-konformisme; hun groot vertrouwen in de mogelijkheden van het menselijk leven realiseert zich in hun ongebonden optreden en hun kreativiteit.

Het is onweerlegbaar dat het surrealisme in deze opzichten zijn aktualiteit zal behouden, en dat het, onafhankelijk van André Breton of wie ook, zal voortbestaan...

Her De Vries

De surrealiteit is geen trancendent beginsel, en plaatst zich noch buiten deze wereld, noch na de tijd van ons leven, zij beantwoordt aan het beginsel van de onverbrekelijkheid, zij is vervat in de werkelijkheid zelf. Het surrealisme neemt het voor zijn rekening om met een uitzonderlijke kracht en ruimheid dit beginsel van de absolute dialektiek te herbevestigen, en men heeft ongelijk met er een andere drijfveer aan toe te kennen dan de hoop de mogelijkheid binnen het bereik van de mens te brengen om - ondanks de tegenstrijdigheden die de zogenaamde Rede als onoverkomelijk voorstelt - de diepe en oorspronkelijke eenheid van zijn wezen en zijn bewustzijn te heroveren, en daardoor de totale en waarachtige vrijheid.

Het Bureau de Recherches Surréalistes oefent in Amsterdam (adres: Binnenkant 33) zijn onirische aktiviteiten uit; vraag de publikaties (‘Brumes Blondes’ en andere dokumentatie) aan.

Vorige Volgende

Bureau de recherches surréalistes Het surrealisme, een overzicht van zijn aanwezigheid