Raam. Jaargang 1974

[p. 131]

Chr. J. van Geel / T. van Deel / R. Kraak
Een motto-vers en twee brieven

Een motto-vers

Ik ben in beesten opgesomd
om weerklank die op vleugels gaat.
Geen rust is ooit geheel voltooid
dan die niet afziet van de vlucht.

Een brief

6/3/74

Beste Chris,

Remmert Kraak antwoordt mij in bijgevoegde, gefotocopieerde zin op ons probleempje m.b.t. het motto-vers van het Alfabet.^* Ik had hem gesuggereerd dat de interpretatie van de laatste twee versregels:

Geen rust is ooit geheel voltooid
dan die niet afziet van de vlucht.

ongeveer zou luiden:

Pas wanneer je - hoewel je niet meer vliegt - àf gaat zien van vliegen, is de rust voltooid; oftewel, hij is pas voltooid in de dood!

Remmert blijkt dat ook de meest gesuggereerde interpretatie te vinden, hoewel het dan niet klopt wat er staat. Hij stelt een veel ingewikkelder, maar wel aardige àndere voor.

Tom van Deel

* Dieren Alfabet, Het Omliggend Vee - eerstvolgende bundel.

[p. 132]

Nog een brief

Amsterdam 28-2-'74

Beste Tom,

Ja, ik vrees ook dat er staat wat er niet moet staan, je parafrase van wat er had moeten staan, lijkt me juist. Toch, waarom zou Chris schrijven wat hij niet wil schrijven, in een geval dat veel eenvoudiger ligt dan dat andere, waar je gemakkelijk kon struikelen over de negaties? Dus, laat staan wat staat, en lezen we.

Er kan een onrust zijn in de rust die je krijgt door van iets af te zien dat je wel zou kunnen doen (‘afzien van iets’ houdt een optie in, je doet iets niet op grond van bepaalde overwegingen). Rust door onthouding kan een hachelijk bezit zijn, onderhevig aan twijfels over de geldigheid van je overwegingen om iets nooit meer te doen, er voorgoed vanaf te zien. Is dat wel rust, is het niet negatie, resignatie, de dood zonder nog te zijn gestorven? Voor elke verslaafde bijvoorbeeld is de geheel voltooide rust ten opzichte van zichzelf waarschijnlijk pas bereikt wanneer hij weer kan doen wat hij nooit weer wou doen; pas wanneer hij er niet meer van afziet, kan hij er echt van afzien.

Er is ook een parallel met suicide als apotheose van menselijke vrijheid: of alle the creatures, only we have the choice to live; daarom is het zo funktioneel dat Dostojewski Kirilof er zo lang over laat doen, je kunt z'n vrijheid beseffen doordat hij steeds nog kan leven en weet dat hij zelfmoord zal plegen.

So far, so good, maar staat er nu in 't geheel nog iets zinnigs? Dat Chris zichzelf in beesten opsomt, allerhande, is honderdvoudig duidelijk. Hij heeft er een soort identifikatiemogelijkheid mee die mij als eigen ervaring vreemd is of eens in de 10 jaar kan overkomen, maar die ik wel bij anderen, vooral bij hem, overtuigend kan vinden. De opsomming gebeurt omwille van weerklank die op vleugels gaat: dat is een weerklank van lichtheid, vrijheid, het ideale medium. Als je dit op de rest betrekt, staat er dat de opsomming niet meer moet hoeven, als konstatering, lijkt me, dat het zover nog niet is.

Zo kan het, maar wie gelooft het?

Remmert Kraak