Raam. Jaargang 1974

[p. 14]

Joop Waasdorp
Onvergetelijk Zwitserland

Het was in de zomer van 1946. Ik zat in een kamer van Hotel Schweitzer Hof in Zürich, een enorm gebouw waar het personeel in generaalsuniform rondliep.

Mijn toenmalige zwager zou me daar oppikken, wat wel nodig was ook want ik had geen cent op zak. En die kamer had ik niet hoeven te nemen. Ik was namelijk nog geen vijf minuten binnen of de huistelefoon ging en stond mijn zwager, een lange dunne figuur, al beneden. Hij was per spoor helemaal uit Belgrado gekomen.

Gingen we nu Zürich eens bekijken? Geen sprake van, we reizen direct door naar Luzern, zei mijn zwager. Ik vond het best, de kamer werd betaald. Dat kostte een aardige smak geld wat mij persoonlijk niks kon schelen omdat mijn zwager volgens afspraak alles zou bekostigen. Nee, voorschieten, loog hij later toen we weer in Amsterdam waren. ‘Ik krijg achthonderd gulden van jou’. Die gaf ik hem toen niet, maar daar gaat het nu niet om.

Hoewel pas uit de trein gestapt (ik kwam van Amsterdam en hij dus van Joegoslavië) gingen we opnieuw naar de trein. Per tram. Blinkend gelakte trams reden er daar in Zürich. Zelfs de wielen waren gepoetst. Op straat lag geen papiertje, geen vodje, geen hondepoep, niks. Ofwel de Zwitsers en hun dieren produceerden dit soort afval niet ofwel ze deponeerden de kleinste ongerechtigheid direct in openbare vuilnisbakken, kunstig verdekt opgesteld (want we zagen ze nergens) ofwel heel Zürich werd onmerkbaar voortdurend gestofzuigd. Zo ongelofelijk proper was alles.

Toen we op het perron van een station stonden te wachten zagen we geen trein. Een ogenblik later stond er wèl een trein, ook weer zo'n smetteloos voertuig.

Hoe kon dat? We hadden niks horen aankomen. De trein moest op een moment dat we even niet opgelet hadden geruisloos zijn binnengegleden of zoiets. Toch vonden we het gek.

We reden tussen heuvels door en langs heuvels heen. Ze werden steeds hoger, net als op zee met de golven gebeurt wanneer de wind aanwakkert. In Luzern namen we onze intrek in hotel Osmose, een kleine zaak, ongehoord degelijk ingericht. De eetschaal, de lepels, de suikerpot, alles was van zilver, echt zwaar zilver. Het houtwerk was glanzend gelakt eiken, er mankeerde geen schroefje, de kleedjes lagen allemaal recht. En proper dat het ook daar weer was! Het is misschien een beetje raar gezegd, maar je kon in hotel Osmose pap uit de W.C. eten.

Toen we uit het raam keken zagen we vlakbij een berg. Volgens een keurig boekje over de omgeving dat als service voor de gasten op tafel lag heette die berg Pilatus, beslist een knaap van een hoogte. We huurden fietsen en gingen wat

[p. 15]

toeren. Waarom? Zomaar. Het waren piekfijne lichte karretjes en we trapten voort, sloegen een mooie geasfalteerde weg in die omhoog voerde. Al gauw kregen we in de gaten dat we bezig waren de Pilatus te bestijgen. Er kwam geen eind aan die weg, bovendien werd hij steeds steiler. Eindelijk keerden we maar om waardoor we onmiddellijk ijselijk hard naar beneden suisden en mijn zwager met zijn broek tussen de ketting van zijn fiets kwam, wat ik kon zien gebeuren omdat ik in tweede positie lag. In doodsangst raasden we eerst allerlei middeleeuws aandoende klinkerstraatjes van Luzern door voordat we enigszins konden afremmen en schrapend en knarsend uiteindelijk tot stilstand kwamen bij een rijtje kraampjes, toevallig voor de deur van ons hotel Osmose.

Het was daar markt. Op de kraakhelder geschuurde planken van die hagelwitte kramen lagen propere bosjes radijs en wortelen. Iemand deed zo'n bosje in een dure leren tas. De kooplui droegen groene jagershoedjes en prezen hun waar niet aan. Ze zeiden eigenlijk niks. Het publiek had ook groene jagershoedjes op en zei ook niks.

Het was een mooie zomerdag. Ook was er nog een groot meer. We besloten op dat meer te gaan roeien. Meteen huurden we een boot wat niet helemaal glad verliep. De botenman vroeg namelijk eerst drie keer of we überhaupt kónden roeien. Ja, zei ik, we kunnen heel best roeien, er is niks aan de hand.

Ik zette me aan de riemen, mijn zwager ging op zijn gemak achterin zitten.

De boot, een soort wherry, was een lichtlopend stuk precisiewerk van spiegelend mahonie zonder één krasje en we zetten koers naar een lage rots in de verte.

Het ging goed. Alleen werd de rots steeds hoger als ik af en toe omkeek om de koers te controleren. Toen we er dicht bij waren was hij zo hoog geworden dat ik me niet erg op mijn gemak voelde. Hij helde van nature een ietsje voorover en ik had het idee dat hij steeds schever ging hangen. Op het laatst dacht ik dat hij elk ogenblik voorover in het meer kon storten en ons verpletteren.

Zoiets heet geloof ik Alpendruk. Maar hoe het ook heet, ik kon het daar niet meer harden. Trouwens, afgezien van die rots, moesten we zo langzamerhand tóch terug, anders haalden we vóór het donker het botenhuis niet meer. En dan erbij, er stond in het boekje over de omgeving dat het weer, het weder, in Luzern van zonnig plotseling grauw met rukwinden kon worden. In elk geval was ik blij dat ik van die verrekte rots weg kon. Hard roeiende zag ik hem gelukkig langzaam maar zeker ineenschrompelen tot het onschuldige formaat van de Hilversumse kei of een Drents Hunebed.

In hotel Osmose kregen we een stevige schotel sperziebonen met gebakken aardappelen. De radio zei: Kuuchie, Mütterlie, Gute Nabend Miettenand. Toen gingen

[p. 16]

we naar buiten om het amusementsleven te verkennen. Iets voorbij het botenhuis, aan het water, lag een paviljoenachtige café met muziek. We hoorden tenminste pianoklanken. Binnen zat inderdaad een strijkje. Behalve de muzikanten was er geen mens. Ze waren bezig aan een koekoekswals en toen het uit was begonnen ze hun muziekinstrumenten in te pakken. Muziek dus afgelopen. Achter in de zaal zette een kelner zich in beweging, kennelijk met de bedoeling onze bestelling op te nemen maar dat was niet nodig want ik had geen zin om in dat dooie bierhuis te zitten en ik liep naar de uitgang met mijn zwager achter me aan.

Buiten zagen we alleen een oud dametje. Met een camera in de hand slofte ze op knoopschoenen afwezig langs het meer. Zelf sloegen we ook aan het sloffen, slenteren, hangen. Op een hoek stonden twee jongemannen van amper 25, maar toch al bedaagd. Sekure Pietjes, dat kon je zo zien. De ene had een dikke kabelsteekpullover aan, van het soort dat Hollandse meisjes in die tijd voor hun verloofdes breiden. We schoven langs ze heen en ja hoor, het waren Hollanders. De pullover was juist doende een ontzettend smerige mop aan zijn maat te vertellen. Afijn, dat was alles wat er bij avond in Luzern op de been was - die oude dwalende vrouw en deze twee smonzelaars. Andere levende wezens, hetzij mens of dier, kwamen niet in zicht.

Afgezien van dat wezenloze paviljoen was ook nergens een koffiehuis of bar open. Ze bestonden niet eens. Wel ontdekten we een soort winkelraam, flauw verlicht, waarachter iets gespeeld werd, iets uitgestrekens, een stuk van Bach geloof ik.

Was dit een bar? Het leek en klonk meer op de wekelijkse muziekavond van de amateurclub. Voor de goede orde probeerden we nog even of de deur tóch misschien los was, maar nee, hij zat stevig op de knip. We dwaalden verder door holle keisteenstraatjes, de huizen solide en afgestoft, achter gordijnen werd een lamp uitgedaan. De tocht kreeg iets van een Gothisch gruwelsprookje. We werden lammenadig en doodmoe.

De volgende morgen zouden we zo vroeg mogelijk per sneltrein naar huis gaan. Dat sprak vanzelf. Vlug weg en alle teleurstellingen vergeten - leek nog het beste. Hoewel een land dat met al die hoogten en laagten plus huizen en mensen niks voorstelt toch iets onvergetelijks is. In negatieve zin weliswaar, maar zoiets blijft toch in je geest hangen, anders was ik er in dit stukje niet over begonnen.

Dat dit Zwitserland zo totaal zonder kraak of smaak was, dat je het gevoel had dat je op sterk water stond, maar dat intussen zo'n stomme berg of rots toch op je loerde, alsof een dommelende boswachter je ineens de hersens wou inslaan en dat je na zonsondergang dan ook nog urenlang in de versteende stilte van zo'n plaats armoedig en verlaten moest rondstrompelen - ik vond het allemaal

[p. 17]

zo'n onverdiende geniepige ellende dat ik er toch nog iets tegen wilde doen, al was het niet mooi van me.

Na het ontbijt - onze koffers stonden al beneden - glipte ik gauw nog even terug naar de kamer om de handdoeken eerst drijfnat te maken en ze dan boven de tafel en de stoelen uit te wringen. Net toen ik in het douchecelletje stond om die lappen onder de kraan te houden stak mijn zwager zijn hoofd om het scherm. ‘Kom je nou nog of niet?’ vroeg hij kribbig. ‘Wat sta je daar nou te doen?’

‘Ik wou een stukkie Zwitserland verzuipen’, zei ik, ook nijdig, tegen hem.

‘Maar jij bemoeit je ook overal mee!’