Raam. Jaargang 1972

[p. 6]

Manuel Kneepkens
Het bezoek

Hij lag in een witmetalen ledikant, onder twee dunne dekens, maar koud had hij het niet. De zeurderige warmte van een cv die continu aanstaat beheerste het vertrek. Heesters met grote dichtbebladerde takken wuifden voor het raam.

Hun schaduwen tekenden zich grillig vaalblauw af op de linoleumvloer. Het was zo stil dat hij het nasale zoemen van de elektrische klok die zich vlak boven de deur bevond duidelijk kon horen.

Waar was hij?

Thuis bij zijn ouders tegen elven de trap opgegaan. De langdurige treinreis naar huis, met tweemaal overstappen en een te zwaar koffer toe, had hem erg afgemat. Vermoeid was hij trouwens tegenwoordig gauw. Waarvan bleef onduidelijk. Aan zijn studie deed hij niet veel en wat Marianne betreft, zijn verloofde; zijn verhouding tot haar was zonder problemen. Hij mocht bij haar slapen zovaak hij zin had, eten ook, en bijna schaamteloos over haar inkomen beschikken. Ze had een goed betaalde baan op een psychologies adviesbureau voor beroepskeuze, als secretaresse. Nee, hij had niet te klagen.

De tijd was min of meer blijven stilstaan daar in dat slaapkamertje thuis bij zijn ouders. Menig voorwerp herinnerde er nog aan de stille wat verlegen gymnasiumjongen die hij eens geweest was. De boeken op het helblond gebeitste grenenhouten rek, een oud verjaarsgeschenk; de acne van het bruin behang; de felgekleurde tekeningen aan de wand: Karel Onymans II b, Karel Onymans IV b, Karel Onymans V alfa - het was er nog precies als zes jaar geleden.

Nog even had hij uit het raam gehangen. Al helemaal zomer. De wingerd weer volop in blad. Ook kon hij, bij het melkachtig licht van een straatlantaarn dichtbij hun tuin, aan de pereboom de eerste vruchten al zien glanzen.

Plotseling kwam 't bij hem op hoe hij vroeger, als lager schoolkind, eikels en kastanjes in de grond had gepoot - en wat was daarvan geworden?

Zeker, na verloop van enige tijd schoten er schamele miniatuurboompjes omhoog, maar onverbiddelijk had de herfstwind hen doodgeschoffeld, ieder jaar opnieuw. En was de herfst niet de boosdoener dan de winter.

Met een ruk had hij het gordijn gesloten. Sentimentaliteit. Aan vroeger denken terwijl hij toch Marianne in zijn armen sluiten kon naar believen. Haar naaktheid. Was ze maar hier! Het bedlampje aangeknipt. Vanuit bed nog enige tijd gestaard naar de vele stukgelezen jongensboeken. De Schat aan het Zilvermeer. Winnetou's dood. Ik zal ze toch eens moeten wegdoen, het Rode Kruis kan ze nog goed gebruiken. Alleen de Sprookjes van Andersen... toen moest hij zijn ingeslapen.

En nu lag hij hier en het was zijn kamer niet noch zijn bed!

[p. 7]

Waar ben ik?

Door de hoge waaiende heesters heen zag hij de onderste verdieping van een oud bakstenen gebouw met veel te veel gesausde raamkozijnen. Kabouterachtige figuren in blauw-wit gestreepte pyama's lagen daar net als hij voor zich uit te staren in bedden even smetteloos wit als 't zijne.

Wat deed hij in een ziekenhuis?

Ik ben natuurlijk niet echt wakker, dacht hij. Ik droom dat ik wakker ben.

Dat komt voor. Gewoon uitliggen. Niets om me ongerust over te maken.

Nu ging de deur open en een forsgebouwde vrouw in verpleegstersuniform kwam de kamer in. Hele verwonderde ogen had ze, die eigenlijk niet pasten bij zo'n uiterlijk, heel lichtblauw, zo knikkerrond als die van een goedkope celluloidpop. Sluik haar van onbestemde kleur dat ze zorgvuldig weggestopt hield onder haar stijfheldere verpleegsterskap. Hoe oud? Zeker vijf en dertig.

‘Goede morgen’, sprak ze monter: ‘Ik ben zuster Haftinga. Dat heeft geduurd! We dachten die wordt nooit meer wakker. Maar u bent nog jong en sterk genoeg. Met gods hulp komen we er wel weer bovenop, nietwaar, meneer Onymans?’

Karel Onymans wilde zoiets als ‘Ja zuster’ mompelen uit beleefdheid dan, want het bestaan van God was hem een duistere zaak, maar hij kon zijn tong niet bewegen. Er kwam geen geluid uit zijn keel.

‘Met gods hulp, nietwaar?’ herhaalde zuster Haftinga. Maar hij kon geen woord uitbrengen, kon geen spier van zijn lichaam bewegen bemerkte hij nu. ‘Als u niet spreken kunt’, zei de zuster, ditmaal zonder een zweem van de gemaakte vrolijkheid verpleegsters eigen in haar stem: ‘Probeert u dan eens met uw hoofd ja te knikken?’

Hij kon het niet.

‘Kunt u uw arm bewegen, meneer Onymans?’

Maar de anders zo getrouwe mechanieken van armen en benen weigerden, en handen en voeten schenen wel van leem. Ik zou me nu toch ernstig zorgen moeten maken, dacht hij, dit is heel erg. Nooit meer lopen. Geen geluid uit mijn keel.

Maar het was net alsof het hem niet aanging. Alsof het 't lichaam van een volstrekt vreemde was, dat daar in bed lag, blootgesteld aan de professionele blik van zuster Haftinga.

‘Ik zie het al,’ klonk de stem van de grote zuster, de radiator van de verwarming kon niet neutraler wit zijn dan die stem: ‘Nog erg zwak. Maar dat komt wel beter. Want we gaan goed voor u zorgen. Heus, u bent zo weer de oude.

Niets om over in te zitten, meneer Onymans.’

[p. 8]

Ze boog zich zó dicht over hem om lakens en dekens nog rechter te schikken als ze al lagen, dat hij haar ruiken kon. Een geur van ether, zweet en appelbloesem. Dat laatste duidelijk een deodorant.

‘En dan nog een verrassing voor u, meneer Onymans... Bezoek! Uw ouders staan in de gang. En uw meisje is onderweg!’

Marianne! Zo meteen zou ze binnenkomen, hem kussen, stil naast hem zitten. Het golvend zwarte haar zou hij zien, haar grote Toeth-Ank-Amon-ogen, die hem zo verliefd hadden gemaakt. En zijn ouders kwamen. Die zouden hem toch eens moeten vertellen waarom hij hier zo lag. Dat hij dat niet vragen kon! Dat hij niets kon!

Nu schoven twee mensen van middelbare leeftijd aarzelend de kamer binnen. ‘Hallo jongen’. Zozeer leken ze op zijn ouders, dat het wel een volle minuut duurde voor hij in de gaten had dat ze het niet waren...

De man stond rechter op zijn benen dan zijn vader, minder voorovergebogen. Veel magerder ook was deze man, haast een Don Quichote... het SPIEGELBEELD van zijn vader was 't, hier aan zijn bed verschenen, om de spot met hem te drijven: de zoon die in onmacht teneerlag... En de vrouw was ouder en ook duidelijk corpulenter dan zijn moeder. Ze schoot nerveus naar voren, huilend, en begon hem onaangenaam te zoenen over zijn hele gezicht, en hij kon niets terugdoen.

‘O, jongen van me,’ snikte de vrouw: ‘Wat is dat erg! Wie had dat ooit kunnen denken!’

Opnieuw kierde de deur open. Marianne! Eindelijk. Hij merkte het pas toen ze ferm de armen om hem heen sloeg en hem vurig, ongegeneerd gulzig eigenlijk, op de mond kuste. ZE WAS HET NIET! Dit meisje was groter, en zeker, het haar was zwart, maar veel krulliger haast negroïde. En haar ogen waren niet groen! Daarin zou hij zich nooit kunnen vergissen. Het had hem, toen hij nog maar pas aan haar kennis had, nogal gehinderd dat haar ogen niet BLAUW waren geweest. Hij had aan het vreemde poema-achtige groen moeten wennen. Op een goede dag had hij er niet meer buiten gekund. Hij had zich met haar ogen verloofd.

Intussen was het zeker niet onaangenaam de hartstochtelijke mond van dit onbekende meisje op de zijne, Marianne was nooit zo royaal met uitingen van liefde, althans niet in publiek... maar haar Ogen daar kon je uren door gefascineerd zijn, zelfs al moest je tijdelijk noodgedwongen met je handen van haar afblijven.

Dat Marianne van hem was! Ik blijf haar eeuwig trouw, dacht hij, wat er ook mag

[p. 9]

gebeuren! Háár blijf ik eeuwig trouw.

Het meisje was inmiddels op een stoel gaan zitten. De vrouw snikte nog wat na, maar verder was het weer geheel stil in de kamer. Het zonlicht had zijn dekens bereikt, zag hij, contourde daar de bovenkant van het raam op af, de WAJANGdans van de heesters.

‘Hoe is het op kantoor?’ vroeg de trieste figuur uit de lachspiegel aan het meisje. Marianne werkte ook op een kantoor, tenminste zo noemde ze het riante pand in de binnenstad waar ze haar werk had. Het had er weinig van. Dat kwam vooral door de hoge Jugendstil-plafonden en de dito betimmering van de wanden. Het metalen kantoormeubilair verzonk bij zoveel tierlantijnen geheel in het niet. Zelfs 's winters als de neonbuizen brandden leek elk vertrek nog een salon. Hoe vaak had hij er niet thee zitten te drinken, soms hele dagen met zijn neus in de boeken gezeten op de ‘functionele’ vangispencanapee, ‘gestudeerd’. De psychologen begroetten hem altijd vriendelijk. Als ze al bezwaren koesterden tegen zijn bijna voortdurende aanwezigheid op kantoor dan hadden ze dat toch nooit laten blijken. Daar waren het psychologen voor, natuurlijk. Eenmaal, Marianne had toen overwerk, had hij haar op de canapee getrokken; liefgehad daar onder dat Jugendstil-plafond, maar dat was ver na kantoortijd, met de beide doctorandi allang naar hun bungalows, in de voorstad. Marianne, zou hij haar ooit nog terugzien? Hij zag naar de elektrische klok en het leek net alsof iedere tik van de seconde-wijzer hem een nieuwe vraag stelde:

Waar zijn mijn ouders?

Waar is Marianne?

Waar zijn mijn ouders?

Waar is Marianne?

Opgelucht zag hij tenslotte zuster Haftinga verschijnen om het wonderlijk bezoek de gang op te loodsen. Dat nooit weer!

Winter. De heesters, kaal, zwiepten bij oostenwind als de tentakels van een reusachtige mier voor zijn raam op en neer, of stonden doodstil, de schaarse keren dat het niet woei: dunne sepia strepen op 't wit vlak van een japanse prent. Je kon de patiënten in het paviljoen met de geelgeverfde raamkozijnen nu ook veel duidelijker zien liggen. Hun hoesten, hun verveling.

Karel Onymans stond wankel naast zijn ledikant. Zuster Haftinga hees net zijn broek op, snoerde die vast met een riem om zijn lijf, want al zijn kleren waren hem te groot geworden. Om het zuster gemakkelijk te maken hield hij zijn

[p. 10]

armen zoveel mogelijk omhoog.

Dit kon hij immers alweer, en ook voetje voor voetje door de kamer schuifelen zo ongeveer als ouden van dagen dat doen in de plantsoenen. Hij mocht vandaag dan ook het ziekenhuis uit.

‘Uw ouders kunnen elk moment arriveren om u op te halen,’ zei de zuster; terwijl ze zijn armen in de mouwen van zijn colbert wrongen dat vervolgens van voren dichtknoopte: ‘En uw verloofde komt ook. Een knap kind! Die zou gezonde mannen bij de vleet kunnen krijgen. Maar dat interesseert haar niet.

Direkt van haar werk komt ze hierheen. Alleen u telt. Je houdt het gewoon niet meer voor mogelijk in deze tijd.’

Karel Onymans gaf haar geen antwoord, doodeenvoudig, omdat hij nog steeds niet spreken kon.

Nu kwam de dikke vrouw die zich onderhand al sinds ruim een half jaar aan hem opdrong als zijnde ‘zijn moeder’ de kamer binnen in een dikke grijze mantel met een kraag van vos, want het was hartje winter. Ze begroette hem uitbundig. Zoenen. Ze zag er erg gelukkig uit ditmaal, zeker omdat hij het ziekenhuis uit mocht. Zuster Haftinga reikte ze een fonkelnieuwe beige winterjas aan. ‘Uit een boetiek.’ Veel te wijde revers, dito ceintuur. Een jas voor Al Capone!

Zuster Haftinga hielp hem erin, efficiënt, zonder pardon.

‘O, Karel,’ riep het meisje, dat nu ook was binnengekomen: ‘O, wat staat ie je beeldig. Laat me je eens kussen.’ Ze ging tegen hem aanstaan, haar gezicht tegen het zijne, aangenaam koud, en kuste hem.

‘Straks kunnen we weer lekker samen wandelen, Karel. Jij in je mooie jas, en ik, ik koop óók iets nieuws! Over een week heb ik salaris, dus het kan best.’

Je bent aardig, dacht hij, heel aardig eigenlijk, maar nee, haar blijf ik trouw.

Hoezeer je ook op haar lijkt, je bent 't niet! Ik weet dat haar ogen groen zijn. En de jouwe zijn blauw! Je bent 't niet. Je bent 't niet.

Nu duwde zuster Haftinga een rolstoel aan.

‘Kom, meneer Onymans, gaat u hier eens in zitten. Dan rijd ik u naar de uitgang. Daar wacht u vader op u met de auto!’

Moeizaam nam hij plaats, daarbij geholpen door Marianne en de moeder.

Vervolgens laveerde zuster Haftinga de rolstoel de gang op, naar de uitgang.

De moeder die naast zijn schouder liep, begon weer eens te huilen.

‘O, jongen, ik ben zo blij... o, jongen, als je eens wist hoe we in angst hebben gezeten...’ etc.

Ze naderden nu de uitgang. Door de glazen deuren heen kon hij zijn zogenaamde

[p. 11]

vader zien staan voor een zwarte Opel Rekord. En zij hadden thuis een donkergrijze! Hij was niet gek, dit waren zijn ouders persé niet.

Ik moet nu spreken, dacht hij, ik moet nu spreken, anders zal het nooit meer kunnen. Jullie zijn mijn ouders niet! Jij bent mijn meisje niet! Ik wil niet met jullie mee! Waar zijn mijn ouders? Wat hebben jullie met mijn ouders gedaan? Waar is Marianne? Waar brengen jullie mij heen? Maar er kwam geen geluid van zijn lippen.

Ze schoven hem de rolstoel uit, merkten niet eens dat hij zich verzette, en zo tussen hen, min of meer van de grond getild, ging hij mee, de auto in.

De Opel startte meteen, rondde het ondergesneeuwde rozenperk voor de ingang van het ziekenhuis, gleed dan de straatweg op. En het laatste wat hij zag, was zuster Haftinga, een eenzame witte figuur, die alsmaar zwaaide met een zakdoek, eveneens wit, op de trappen.