Raam. Jaargang 1972

[p. 13]

Huub Oosterhuis
Tien fragmenten over god

De jaren 70

God is er nog. Is er weer. Dood was maar schijndood. Was maar een ander woord ‘verweg-heilig-eeuwig-onuitsprekelijk’. Dood was, bij nader inzien en even doordenken: Goddelijk-dood, meer-dan-levend. Het werkte wel, zeggen ‘Hij is dood’. Dat schokte en kwam in de publiciteit, en prikkelde tot persoonlijke stellingname. Wat is er niet gepraat, van hoog tot laag, - en gebeden. Vooral ook door eenvoudigen. En niet te vergeten de invloed van de oosterse religies. Het heeft niet lang geduurd, gelukkig. Reeds na een jaar of acht is Hij nieuw en vrij-gesproken en glanzend uit de diskussie te voorschijn gekomen.

We moeten er niet aan denken dat Hij niet... Maar Hij heeft alle theologen overleefd, die God.

We zijn dankbaar dat Hij er weer is. We wisten het eigenlijk wel, heel diep, dat Hij terug zou komen. Dat Hij onuitroeibaar is.

Welkom God. Wij groeten U, of liever: Jou. Je hebt in ons midden voortaan weer Je vast plaats: dáár, op die paal boven water.

[p. 14]

Zoon van

Spreken over god is water dat uit heldere en troebele bronnen bijeen is gevloeid. Van onder een steen, uit de wolken. Uit kraantjes die nooit helemaal dicht willen en gestadig druppelen en tikken.

Mijn kraan is aangesloten op een vrij gammele leiding die via een pomp in verbinding staat met een vijvertje (ergens in een kloostertuin), waarin een kanaaltje uitkomt dat weer vast zit aan de arm van een rivier die naar de zee stroomt.

Zoals geschreven staat: hij was nu eenmaal de zoon van Toon, zoon van Hendrik, zoon van Tjeerd Pieter postbode te Uithuizen halverwege de 19e eeuw, zoon van Pieter Tjeerd, zoon van -, dan een sliert van magere en vette jaren niks, zoon van Claus de tolbeambte in de buurt van Bedum 1678 een bastaard zei men van de bisschop van Munster, zoon van melken en maaien, zoon van varen thuiskomen en weer weggaan, zoon van kreten woorden liederen (een vaste burgt), zoon van zuchten ‘alle dinghe sijn mi te inghe’, zoon van rusteloos mijn hart totdat -, zoon van waarom hebt gij mij verlaten, zoon van Josef zeggen mensen, zoon van Eli, zoon van Mattat, zoon van zoon van zoon, klei van klei, schemerlicht van schemerlicht, kwaad uit goed uit kwaad uit erger, zoon van David, zoon van Juda, zoon van Jacob Israël (‘gevecht met god’), zoon van Isaäk (die scheelde maar een messteek), zoon van Saraï's dorre schoot, zoon van Terah handelaar in goden, zoon van Nachor, zoon van Seroeg, zoon van de slaaf van de knecht van de zoon van de heer van de toren van Babel, zoon van Sem, zoon van Noach, zoon van Reuzen, zoon van Henoch die zo aardig was dat hij niet hoefde sterven - niemand heeft hem meer gezien - dat was toen op de maan de laatste vulkanen al drieduizend miljoen jaar waren uitgedoofd, kortom van Jared en van Kaïnan en Enos, zoon van Seth (‘in plaats van Abel’), zoon van Adam, zoon van jij.

[p. 15]

Hij zal ze

Een bewerking vani psalm 12

Weg betrouwbaarheid
weg ongeveinsde vriendschap
zoek geraakt vergeten verloochend
dat een man een man
een woord een woord is
niemand onkreukbaar
niets waardevast
geen schouder een houvast
leugens uit angst om bestwil
eigenbaat en vleierei
zo zijn we.

Hij zal ze
de mooipraters grootdoeners
wereldverdelers
hun tongen uitrukken
hun lippen afsnijden
die zeggen mijn mond is een mes
mijn tong is een weermacht
mijn woorden een spervuur -

ach heren
laat hij je niet horen.

hij zegt: ik hard het niet langer,
die slachtpartijen,
dat kermen van weerloze mensen.
ik kom.

Zijn woord is geen woord
als van mensen.
het is bevochten. gelouterd.
in wanhoop en moeten aanzien.
in dulden. vergeven tot in
het oneindige. hopen.

Het doet.
het weet niet van wijken.
rukt maskers af
roept mensen toe:

wat lieg je
wie ben je.

[p. 16]

Stem

Stem als een zee van mensen
om mij door mij heen.
stem van die drenkeling
van dat stuk wrakhout
dat een mens blijkt
als hij mij aankijkt.

Stem die mij roept: wie ben je
mens waar is je broer.
stem die mijn vliezen breekt
en mij bevrijdt, die
vuur uit steen slaat,
jij die mij ik maakt.

Stem die geen naam heeft, nog niet,
mensen zonder stem.
stem als een specht die klopt
aan mijn gehoorbeen.
woord dat aanhoudt.
god die mij vasthoudt.

Psalm

Lieve boetseerder
trek me uit de klei.

[p. 17]

Hij is vriend

Hij straft niet. Wie niet goed is, straft, - moet wel. Kwaad
straf zichzelf. Mensen, in hun onmacht, straffen elkaar.
Hij is menselijker dan de mensen. Hij weet. Ziet meer. Maakt
nieuw. ‘God is vriend, wij zijn vreemd’: een spreuk van
Eckehart (13e eeuw).

Hij beloont? Hij is mijn heer-en-meester niet. Oefent
geen macht uit, beveelt mij niet. Hij beloont zoals vrienden
elkaar belonen: met vriendschap. Vriendschap is onbe-
taalbaar: elkaar vriendschap verschuldigd zijn.

Heeft hij mij gemaakt? Wij maken elkaar. Zoals
vriendschap jou jij maakt, mij ik maakt, ons elkaar
maakt: wie wordt in wie veranderd?

Hij wil niet verzoend worden; zich wreken; bloed
zien. Hij wil gekend worden: jou zien.

Hij kan niet alles. Hij kan niet maken dat jij niet
mijn naaste bent. Hij kan mij niet vergeven wat ik tegen
jou misdoe. Hij kan mij niet vergeven, als ik
jou niet wil vergeven. Hij kan niet maken dat ik
niet jouw naaste ben.

Je hebt niets aan God. Een vrouw versieren, de maan
betreden, winst maken of gedichten, gaat beter zonder
hem (kost minder tijd). Hij neemt de dood niet van je
schouders. Je wordt niet beter van hem. Ook vervult hij
je verlangen niet, hij maakt het alleen maar erger.

God hebben. Nodig hebben, voor nu of later; achter de hand,
ter verdediging van; of lief, zoals men meestal kinderen
liefheeft: om bemind en onmisbaar te worden. (Eeuwige
wensdroom: ‘god heeft mij nodig’) Dat is menselijk, gods-

[p. 18]

 

dienst. Nergens-om hem groeten, god noemen om niet,

 

omdat hij niets ‘is’, god is; niets van hem verlangen,

 

geen besef, geen gevoel, geen ‘ik’, (‘geen loon, geen eer,

 

geen heiligheid, geen hemel’, zegt Eckehart) - dat is

 

bidden. Dat is wat vriendschap doet.

 

 

 

Bestaat God? Getallen bestaan. Nul bestaat. De

 

hobbits. Alice bestaat in Wonderland. De wereld bestaat,

 

nog. Jij bestaat, - je moet wel, blijkbaar. Alle dingen

 

zijn: hier, of daar, evident, noodzakelijk, feitelijk.

 

Is God een ding, een feit? Is hij hier of daar?

 

Of overal nergens? Is niemand zijn naam, niet-

 

god, niet-is, onbestaan. ‘Bij God sterft niets,

 

alle dingen worden in hem levend’. Zegt Eckehart.

 

 

 

Doodgaan: naar hem toe gaan. Verborgen worden

 

in zijn onbestaanbaar hart. Niet langer dolen in

 

dit schimmenrijk, achter glas, onder de roetkap, on-

 

gekend. Hij is vriend.

 

 

 

God liep over de ruimte, alle zonnestelsels en

 

sterrenevels waren als een akker onder zijn

 

voeten. Toen vond hij een schat, in die akker verborgen.

 

Het was deze aarde, met een mens erop. En in zijn

 

vreugde verkocht hij alles wat hij had, zijn almacht en

 

zijn alziend oog, zijn hemel en zijn hel, en kocht

 

de aarde.

[p. 19]

Uit staat en stand

Uit staat en stand en wijsheid losgewoeld
omgewaaid ontwortelde plataan
toen heeft hij licht onder zijn schors gevoeld
een vlaag van knoppen die op springen staan.

Uit jij en jou en woorden weggevlucht
ergens heen gejaagd boomgrens voorbij
op adem komen in de dunne lucht
je eigen hartslag horen vogelvrij.

Uit eigen aard en huid naar iemand toe
onontkoombaar en niet wonen meer
tot ik hem hij mij vinden zal en hoe
een zee van dromen gaat in mij tekeer.

Spreuk

Wie zijn leven
niet wil geven
niet wil delen
met zovelen
met een ander
gaat verloren
wie wil geven
wat hij heeft
die zal leven
opgegeten
die zal weten
dat hij leeft.

[p. 20]

29 Namen voor Jesus van Nazareth

Naaste. Vreemde. Jood. Zaad.
Boom aan de bron. Bruidegom. Weg.

Droom van een mens. Deur open. Hoeksteen.
Sleutel. Leeuw van Juda. Lam. Gerechte.

Herder. Parel. Twijgje. Vis. Brood.
Woord. Wijnranken. Zoon van. God. Knecht.

Stromen levend water. Morgenster. Koploper.
Enige. Onzegbaar gezegde.

Naam

Spijze ging uit van de veelvraat

zachtheid van de hardhandige

water beklom de vulkaan

kwam op gevleugelde voeten

over de golven de kreupele

in de betonnen muur van de metro

kraste iemand een hart

en de naam van zijn dochtertje.