Raam. Jaargang 1970

[p. 24]

Jan Engelman
Brieven aan Pieter

In ‘De Tijd’ van zaterdag 13 maart 1926 had Pieter van der Meer de Walcheren de opmerking gemaakt, dat de betekenis van het Utrechtse maandblad ‘De Gemeenschap’ vooral bestond uit wat hij ‘het paganistisch instinct’ noemde. In de volgende brief, die zoals de andere met toestemming van schrijver en ontvanger wordt gepubliceerd, repliceerde Jan Engelman op deze uitlating.

[p. 25]

Utrecht, 15 Maart '26

Geachte Heer v/d Meer,

Ik las het bijblad van ‘De Tijd’. De bedoeling van uw artikel is me niet geheel duidelijk. Maar graag wist ik: meent u werkelijk, dat het ‘paganistisch instinct’ van ‘De Gemeenschap’ het meest belangwekkende in het blad is, en dat wij ‘een schot’ zetten tusschen ons geloof en de kunst? Ik zie niet in, waarom een verschil van opvatting met Henri Bruning over de beteekenis van ‘vorm’ in de kunst (zijn opvatting wordt al evenmin aangehangen door Gerard Bruning, Knuvelder, Lichtveld, Nicolas en Wiegersma) tot die conclusie aanleiding moet geven. Hij had kunnen verwachten dat er op zijn zeer ongemotiveerde uitlatingen gereageerd zou worden. Van een ‘verbroedering met de heidenen’ was tot heden geen sprake, wèl van een grooter waardering voor het katholicisme bij mindercalvinistische typen dan Ter Braak, wiens stukje een ignobele bedoeling schijnt te hebben. Maar u moet bedenken, - vooral u, die zoo goed kunt weten, wat een erfenis van vier eeuwen renaissancecultuur beteekent - dat u heeft te maken met jonge menschen, die ieder voor-zich nog een schrikkelijken strijd met zichzelf hebben te voeren. Hoeveel grooter de kunstaanleg, hoe feller wellicht het gevecht. Schrijf mij, bid ik u (het is mij diepe ernst) of uw oordeel definitief is. Ik zou dat van u niet verdragen en direct ‘de Gemeenschap’ er aan geven.

Met vr. groeten
in X^o
Jan Engelman

P.S. Weet u meer omtrent den toestand van Gerard Bruning? Door het bericht van zijn ziekte zijn wij hevig opgeschrikt. De ontsteltenis is algemeen. Weet hij er zelf van?

[p. 26]

In 1927, korte tijd dus na de oprichting van ‘De Gemeenschap’, wilde Engelman met Gerard Bruning en Marsman een ander, minder programmatisch periodiek opzetten. Pieter van der Meer de Walcheren, die in de uitgeverswereld geen onbekende was, had de plannen bij Uitgeversmaatschappij Querido in Amsterdam geïntroduceerd.

Utrecht, 30 Aug. '27

Beste Pieter,

Ten zeerste dankbaar voor de aanbeveling. Als Querido nader uiteenzet wat hij bedoelt zal ik er zeker ernstig over denken. 't Zal natuurlijk van zijn tijdschrift afhangen of er ‘behoefte’ aan bestaat. Voor een eenigszins ‘socialistische’ levens- en schoonheidsleer ben ik overigens wel beducht, en of De Jong wel zoo'n goed comparant is betwijfel ook ik... Maar wellicht kan het geen kwaad, dat we ook in deze richting een kleine tribune bezetten en dat P. v/d Meer preludieert lijkt me uitstekend. Als dat ding maar niet begint met het bestaande Hollandsche proza, dat zoogenaamd miskend wordt, belangrijk te vinden. Het reikt niet, zeer enkele uitzonderingen daargelaten, aan de poëzie, wat men overigens van de levenshouding van Gids- en Vrije Bladen-menschen moge denken.

Las je Van Poll in De Morgen over de Politiek en de Jongeren? Verdomd flauw. Stijf als een hout. Was de N. Eeuw in den eersten tijd iets anders dan critiek, zonder de lust, zelfs, om méé te doen? Wat worden we oud!

Is de muurschildering van Matthieu Wiegman al gereed?

Groeten aan mevrouw s.v.p.

toegenegen in X^o
Jan Engelman