Raam. Jaargang 1970

[p. 35]

Otto Dijk
Bestormbare stellingen met betrekking tot de verhouding schrijver-uitgever

1. De samenleving berust op economische principes. Er wordt gedacht in geld. Geld is macht. De gedachte dat ideeën een macht zouden kunnen vormen is ridicuul. De aanspreekbaarheid van de mens beperkt zich tot de aanspreekbaarheid van zijn economische positie.

2. Geestelijke waarden zijn niet te taxeren. Zij worden gewaardeerd in de mate waarin zij te gelde te maken zijn. Uitgevers maken van geestelijke waarden economische waarden, onteigenen ze daarmee aan hun doel, gebruiken ze zelfs vaak ter handhaving van het systeem waartegen zij gericht zijn, en leven vaak riant van de aldus verworven pegulanten. De gedachte dat men in dit land niet van literatuur zou kunnen leven geldt niet voor uitgevers, drukkers, binders, boekhandelaren.

3. Uitgeverijen zijn instellingen om geld te verdienen. Zij moeten zich, willen zij aan dit doel beantwoorden, ‘positief’ opstellen tegenover de maatschappij waarin zij hun produkten moeten slijten. Elke maatschappelijke verandering is voor hen een verslechtering. Een wijziging zou nl. het economische systeem kunnen verstoren, de kanalen der verkoop kunnen verstoppen of hun winsten kunnen reduceren, waardoor het instituut als zodanig in het bestel onmogelijk wordt gemaakt. Uitgevers zijn derhalve principieel legaal, hetgeen wil zeggen dat zij omwille van hun bestaan vrede hebben met het economische systeem waarvan zij onderdeel vormen. Zij zijn dus behoudend, dus rechts.

4. Literatuur is onmaatschappelijk of anti-maatschappelijk, omdat zij voortkomt uit de spanning tussen maatschappij en maker. Literatuur is in haar beste vorm illegaal. Het verspreiden van literatuur, van illegale geschriften, via legale kanalen reduceert deze geschriften tot estheticisme en werkt dus het niet-functioneren in de maatschappij van de verbreide ideeën in de hand.

5. De persvrijheid is in de praktijk een economische vrijheid. Wie over geld, en dus over het apparaat beschikt om uit te geven, mag uitgeven (behoudens ieders verantwoordelijkheid etc.). Wie niet over geld beschikt, wordt gedwongen niet uit te geven of zich te wenden tot hen die over geld en macht beschikken. De vrijheid van de schrijver is theoretisch: hij is in de praktijk de slaaf van zijn uitgever.

[p. 36]

6. Concentraties van uitgeverijen betekenen voor de schrijvers een vermindering van aanbiedingsmogelijkheden, een versterking dus van hun slavernij. Zij betekenen voor de uitgevers een concentratie van macht, niet alleen economisch, maar ook t.a.v. de beïnvloeding van de openbare mening.

7. Een uitgever is een mens. Hij zal liberaal blijven zolang dat in zijn financieel belang is. Het verspreiden van geschriften van revolutionaire aard, kan hij zich permitteren dank zij de zekerheid dat zijn liberaliteit de revolutie tot papier reduceert.

8. Door de inpassing in het economische systeem is literatuur een luxeartikel geworden. Wil literatuur voldoen aan haar funktie van ‘bewustmaker’, ‘onrustzaaier’, dan zou ze eigenlijk gratis, of tegen geringe vergoeding desnoods gestencild verspreid moeten worden onder zeer velen. Dan eerst gaat literatuur werken.

9. Schrijvers verenigt u, zet een eigen uitgeverij op en vorm uw eigen verspreidingskanalen. Breng uw eigen waar aan de man via scholen, markten, fabrieken. Literatuur hoort niet thuis in de commerciële sfeer, waarin de schrijver dan bovendien zelf nog als sluitpost fungeert.

10. Aangezien er geen commercieel ingestelde schrijvers zijn, vrees ik dat de oproep in punt 9 een illusie zal blijven. Men blijve derhalve zijn vrijheid zo duur mogelijk verkopen.