Raam. Jaargang 1968

Nieuwe boeken

Fred de Swert,
Door eenzaamheid geranseld
Gedichten, serie: Onze Dichters XXII Opwenteling Eindhoven.

De kunstloos verwoorde gevoelens blijven binnen het kader van de gemeenplaatsen. Gewaarwordingen zijn altijd nieuw. Woorden, die altijd hetzelfde zijn, kunnen aan nieuwheid geen recht doen. Als een vermoeid man zegt: ‘Ik ben moe,’ is hij geen dichter, maar offert hij de gevarieerde werkelijkheid op aan éénduidigheid. Voor een lezer heeft een dergelijke uiting niets interessants. Van een dichter wordt gevraagd dat hij de taal met zichzelf verslaat en de botheid van de woorden omzeilt. De arme sloeber die ‘door eenzaamheid geranseld’ wordt (stuur die eenzaamheid maar eens naar mij toe), is aan deze drempelontdekking nog niet toe. Zijn techniek is zeer arm. Men kent het

[p. 76]

wel: hak een zin in kleine mootjes en druk die onder elkaar af, dan klinkt hij als poesia. Daar is dinges ingetuind. De versregels zijn kort, de aandacht wordt telkens op de woorden apart gericht. Omdat die woorden afgezaagd zijn en niet boeien, blijft dat met trieste regelmaat op teleurstelling uitlopen. Een hele bundel vol met dat soort korte regeltjes, dat is de klakkeloze toepassing van een slechtbegrepen truc.

Cor de Back,
lieve aarde
Bosch & Keuning N.V. Baarn.

De kale poëzie heeft weinig eigen merite en teert op de verworvenheden van voorgangers. De onttooide constateringen à la Buddingh' ontlenen hun betrekkelijke en snel slijtende charme aan een paradox. In een gedicht uitrekenen hoe vaak we adem halen per jaar betekent op zich zelf niets, maar is wellicht een verrassing voor een lezer die grote retoriek verwacht. De idee van de dichter als diepe geest die vervoerde orakels uitzweet, is gemeengoed. In tegenstelling daarmee een nuchter en onbenullig zinnetje in het gedicht opnemen is om een bochtje schieten. Een enkele keer aardig, maar dat de adepten van de onttakelde poëzie van geen ophouden weten, duit op gebrek aan hersens en nog meer. De kale dichters hebben hun karretje aangehaakt aan de grootademige poëzie en vormen een klein wormvormig aanhangsel. Zij brengen tweedehandsspullen. Daarom zijn die gedichten zo klein en kaal: omdat die poëten geen arsenaal hebben: geen vondsten, geen woorden, geen talent. Marsman is niks, contrapseudo-Marsman nog minder. In onderhavige gedichten ter grootte van keutels wordt de kaalheid nog niet eens volgehouden. Hij grijpt decade terug en begint weer helemaal opnieuw te zeuren over ‘de woorden’ en ‘de taal’. Wat heb je aan die loze beloften? Hij houdt er bovendien best van om met een heleboel hokuspokus te suggereren dat er heel wat in hem omgaat, even groot bedrog als in de burgelijke lectuur, de doktersromans en de trilogieën. Dichters zijn zakelijk in een materie die nog niet als materie erkend wordt. Dit vage wezenloze gezwets ‘Lieve Aarde’ is van geen belang. Trouwens, wat bezielt zo'n man toch om op te treden als 20ste epigoon?

Andre Demedts,
Daarna.........
Desclee de Brouwer.

We kennen Demedts als de auteur van enkele streekromans, weliswaar geen machtige epen, maar toch sympathieke werkstukken, waarin het zware bestaan van knoestige boeren onder een sombere Vlaamse hemel getekend wordt met trefzekere hand. Eigenlijk gezegd een dichter is hij niet. Maar, zoals hij zegt, ‘soms schreef ik een gedicht als de innerlijke aandrang mij te machtig werd’. Men verwachte hier dus geen brave gelikte producten van een geduldig, dag aan dag volgehouden huisvlijt, geen alledaags geknutsel, we hebben hier met iets bijzonders te maken. De gegrepenheid van zijn grootvoelende dichterziel uit zich in machtig zingende verzen van een bronzen beelding. De bittere verscheurdheid van zijn worstelend gemoed klinkt hoog op uit deze zangen die louter inspiratie en expressie zijn. De thema's van het romanoeuvre worden hier hernomen, maar verdiept en geconcentreerd. Weerom horen wij van het ‘oud zeer’ (p 9) ‘de weerwolven’ (p 11) ‘outer en heerd’ (p 23) en ‘God’ (p 14). De donkere klank van deze taalmuziek, als de woorden met meesterhand worden aangestreken, maakt een brede opvlucht en zweeft koninklijk door het vertrek. Ik moet bekennen dat Demedts zijn grote voorbeeld Clinge Doorenbos heel dicht is genaderd.

Peter Liedmeier