Raam. Jaargang 1963-1964

[p. 88]

Journaal

TEGENBOSCH: Nadat ze alles van zijn leven hebben gelezen, vooral dan van die vloek van zijn vader en van de kwestie met zijn verloofde Regina, lezen ze tenslotte, dat hij de bisschop en diens pomperijen niet aan zijn sterfbed toeliet. En dat hij dus stierf zonder de sacramenten te willen ontvangen.

Verschrikte ogen: ‘Hij méénde het’. De Kierkegaardfans willen de grote man in alles navolgen. Twijfelen en vervolgens vertwijfelen. Desnoods een nieuw proefschrift over de ironie in het bijzonder met betrekking tot Sokrates samenstellen. Het begrip angst uitdiepen. Vrezen en beven. Alles. Maar de sacramenten weigeren, let wel: de Láátste Sacramenten, nu - wat hèm betreft, het bewijst natuurlijk wel dat hij het meende, maar, wat vervolgens de lezers betreft, men volgt ook de grootste held niet in álles na.

Dat verklaart waarom, hoewel het aantal kerkbezoekers elke week slinkt, het aantal roomse begrafenissen niet terugloopt. Baat het niet, het schaadt ook niet. Wij willen bij leven best Kierkegaard bewonderen, maar niet ons lichaam onder de aarde vooraleer daarover de requiem gezongen.

O roomsen, liefste vee van 's Heren boerderij.

bontgepluimd
onafgebroken kakelend
scharrelen zij 's middags na de dut
een beetje langs de heiderand
sinds jaren van de leg af
rekken zij nochtans
hun existentie met het uur
waarin zij arm in arm
en drie aan drie
zacht zeurend overleggen
omtrent het dagelijks voer.

klaas de wit

De eerste dagen
hebben ze in de kuil gespeeld -
een zweefvliegtuigje dat
de dolste loopings draaide
of met een vogelpiek geworpen
wie de meeste punten had.

Hij heeft de baas gespeeld
zij was alleen het bijna meisje
kind van te oude ouders
Liesje in Wonderland
dat zich de wilde haren
uit de ogen veegt
met nonchalante hand.

[p. 89]

 

Dan is er plotseling ruzie

 

om de puntentelling

 

of over wie de flinterdunne wiek

 

gebroken heeft -

 

in de brandende zon vermoeit

 

het honen en als een krekel lacht

 

het meisje dat een grappig

 

scheldwoord heeft bedacht.

 

 

 

Wanneer de jongen opstaat en

 

nog namokkend

 

de richting van het bos inslaat

 

is zij hem zachtjes zingend

 

achterna gegaan -

 

toen was het met het spelen

 

wel gedaan.

 

 

 

klaas de wit

WOLKEN: The Life and Loves of Frank Harris, in pocket-editie. Dan moest 't er maar eens van komen. (Ik weiger veel geld uit te geven voor nodeloos-dure uitgaafjes van erotisch-merkwaardige werken; het ongetwijfeld immorele ervan zit in de onmatige winst van de uitgever). Nu, je kan met Harris wel even je hart ophalen. Op den duur is het een vreselijke zeur. Alle grote mensen van zijn tijd heeft hij in een vertrouwelijk gesprek hun feilen onder ogen gebracht, hij heeft hun rechtuit gezegd wat hij van hun werk dacht. En ze gaven hem nog gelijk ook. Het verheelt het feit niet, dat Harris een klein mannetje is. En maar aan de vrouwen likken. Hij vertelt er elke keer ook nog bij, wat hij ervan leerde: het paste allemaal in zijn ontwikkelingsgang, zijn wijsheid nam almaar toe. Deze man moet eigenlijk een ontzaglijke behoefte aan bewondering gehad hebben, veroorzaakt door het feit dat hij zijn gaven eigenlijk toch niet goed gebruikt heeft. Als zo iemand aankondigt, dat hij onbewimpeld en volledig alles van zichzelf vertellen zal, pas dan op. Je wordt beduveld waar je bij staat. Tegenover al dergelijke zelfonthullers past een grondig wantrouwen. Zo er al niet steeds een bewust bedrog van de lezer bedoeld hoeft te zijn, geeft het gebrek aan zelfkennis van deze naïevelingen de garantie, dat de onwaarheden in hun verhaal het rijkelijk tegen de waarheden kunnen opnemen. De man die ‘Wahrheit und Dichtung’ als ondertitel bij zijn autobiografie zette, begreep meer van zichzelf. Zijn verhaal geloof ik eerder.

TEGENBOSCH: Harer Majesteits Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, de briljant aan Hollands Constitutionele Monarchie, heeft weeral Licht gegeven en wij die het hebben gezien en de schittering hebben aanschouwd, berichten het aan alle gekluisterden in de grot die is ons dagelijks bestaan: een gedicht is een gedicht als het twintig - god houdt van het ongelijk getal, maar een staatssecretaris, minister of welke okaweetikveel is geen god, nee zeker niet, geen god, en dus - als het twintig regels telt: twintig regels is een gedicht, en dat dan subsidieert het Rijk, waaruit iedereen gemakkelijk af kan leiden, de De Grooten, Stutterheimen en tanti

[p. 90]

quanti theoretici van het vers er in dit altijd maar o zo mooie land van ons gedijen willen, dat een Rijksvers, over de voeten en rijmen niet gesproken, maar wat de regels aanbetreft, daarover hebben we nu, bij schrijven van 9 september 1964, Kenmerk Kunsten, T.L. no 61622, uitgaande van bovengenoemd Ministerie, volstrekte zekerheid, dat een Rijksvers twintig regels telt. En áls het dat telt, dan ook zomaar of het niks is drie riks subsidie voor zo'n Rijksvers. En daarmee is de experimentele revolutie dan eindelijk helemaal afgedraaid, of afgeritseld, wat wilden ze destijds ook weer. Nu is het gedaan met de sonnetten. Geen gulden, geen stuiver, geen cent voor een sonnet. Om van kwatrijnen - kwatrijnen, het mocht wat! lanajelache Boutens, Leopold, ouwe tentenbiezer Omar, en dan heb je nog de jongens van de distichonnen - nee, nou wordt het helemáál gard sivik, subiet zullen we ons dure belastinggeld nog moeten betalen aan van die dichters, ja ze noemen zich maar wat, die bijvoorbeeld honderd bladzijden aan een stuk hun kaken niet van mekaar doen, of het kamerleden zijn, parlementsleden zogezegd, die toch ook niet stuk voor stuk met niks zeggen en andere vormen van absenteïsme hun honoraria met ere toucheren, kom nou, twintig regels of de ballen blijven in de schatkist. Het beste maar ook. Ze gaan het anders toch maar verzuipen, die dichters die zo weinig regels schrijven.

P.S. Mijn mederedacteuren maken me attent op de mogelijkheid dat de Rijkslezer die de Rijkstoeslagen op deze overigens geen rijkdom bezorgende pagina's regelt, zich oneerbiedig bejegend zou kunnen gevoelen. Maar dan haast ik mij met alle haast waartoe ik, zonder nu meteen tot op duiten beluste serviliteit te willen schijnen te vervallen, dat geenszins nooit of te nimmer oneerbiedige bejegening van de Rijkslezer en de Rijkstaster in de Rijksschatkist mijn oogmerk is geweest, noch uitdrukkelijk noch onuitdrukkelijk noch zelfs maar drukkelijk. Maar ieder die weet hoe hard iemand er voor kan zitten in de wintermaanden, met sinterklaas in het vooruitzicht en de nieuwe truien voor de jongens en je vrouw wil tenslotte ook wel eens wat anders, zal toegeven, ieder die dat allemaal van eigen ervaren weet bedoel ik, dat je een stukje als dit wat uit moet rekken om het tenslotte lang genoeg en aldus additioneel gehonoreerd te krijgen en vandaar die misschien wel hier en daar mogelijk naar oneerbiedigheid zwemende woordjes nu en dan, die ik betreur en nooit meer zeggen zal, nooit meer, tijdens dit kabinet niet, noch gedurende het volgende en zoveel kabinetten niet meer als god ons belieft te geven en wij voor mogen stemmen, maar als de Rijkslezer - die ik toewens: hij moge promotie maken per 1 jan. a.s., als dat tenminste nog mogelijk is, ik meen: erin zit, voor iemand reeds zo gepromoveerd als wis en

[p. 91]

zeker de Rijkslezer is - dan meen ik, dat als de Rijkslezer, die zijn portie van twintig regels nu toch dubbel en dik gehad heeft, en voor de hele literatuur is het trouwens ook goed dat ik dit eens in wat meer regels heb neergelegd, dat dan de Rijkslezer dus niet boos of zelfs maar iet of wat gefroisseerd moge zijn, maar dan nu, och we moeten tenslotte terzake komen, nu dan dus bedoel ik a.u.b. die dingen graag, ik bedoel die f 7,50, waarover de Rijksschrijver op de reeds gemelde datum een brief heeft doen uitgaan en waarvoor ik meen, over de dichters spreek ik niet, dat zijn, het ganse volk weet dat, lanterfanters, maar ik mijn hemel doe mijn best en dus a.u.b. die dingen graag, die f7,50, waarvoor ik werkelijk meen in aanmerking te mogen komen. Omdat ik boven de twintig ben.

WOLKEN: Tijdens een paar dagen ziekzijn had ik behoefte aan wat verstrooiende lichte lektuur. Laat ik eens een detektive nemen, daar is zoveel over te doen tegenwoordig. Vooruit maar, Simenon, dat schijnt een goed merk te zijn. De teleurstelling was grenzenloos. Flauwe onwaarschijnlijkheden en gezochtheden naast cliché-beschrijvingen en cliché-geestigheidjes. Heb ik net de verkeerde Simenon gehad? Het spijt me, maar een winkel waar je je één keer zo bekocht hebt, loop je niet meer binnen. Het ergste is misschien de pathetische verontwaardigdheid waarmee de auteur de misdaden opdist. Voor mij geen lichte verstrooiende lektuur meer. Omdat ik nu pas goed behoefte had aan iets aardigs voor een ziek mens, heb ik toen Molière maar uit de kast genomen. Dat was het dan wel. Het ene stuk na het andere uitgelezen; het moet mijn genezing bevorderd hebben, ik lag in bed hardop te lachen. Waarover? Ach, ik ben eigenlijk gauw tevreden. Een scène als die in l'Avare, waarin de knecht twee ruziënde partijen in schijn verzoent, door hun elk buiten gehoorsafstand van de ander wijs te maken, dat deze op alle punten ongelijk bekent, en ze dan in de beste stemming op elkaar loslaat, doet me intens genieten. Zelfs Dandin, altijd uitgekreten voor Molière's meest vulgaire werk, heeft iets bizonder geestigs. De climax in de drie volkomen parallel gebouwde bedrijven bevat een humor die de affaire van de bedrogen echtgenoot aanvaardbaarder maakt dan de obligate verontwaardiging van de detektive-schrijver zijn misdaadgeval.