Raam. Jaargang 1963-1964

[p. 41]

Dr. P.C. Paardekooper
Wendier tegen wetenschap

In ieder mens leeft het wendier, of beter gezegd: het ligt daar log te luieren, het vegeteert. Bij de een is het groter als bij de ander, maar naarmate we ouder worden, wordt het vetter en vadsiger. Vergeleken met het wendier is de lintworm een eterisch wezen.

De ene man wordt boos als hij een ander buro krijgt op z'n kantoor, de ander als z'n vrouw hem een andere plaats aan tafel geeft, een derde is al ongenietbaar als hij z'n eigen vertrouwde teekopje niet krijgt, en tee uit een glas gooit hij net zo lief door de gootsteen, tenzij hij een Rus is want dan is tee drinken uit een kopje juist een vreselijke kwelling. Wee hem die het wendier in z'n evenmens prikkelt; ondanks de edelste bedoeling bij de prikkelaar zal het gaan grommen en bijten. Het beschouwt élke ontwenner als een bruut.

Geen wonder dus dat mensen die tijd, geld en inspanning op zeer grote schaal willen sparen door enkele dwaasheden uit onze spelling weg te nemen met een heel lelijk grauwend wendier te maken krijgen. Tandartsen mogen weinig waardering genieten bij het publiek, dokters en verpleegsters mogen hun weldaden vaak beloond zien met ondank van de patiënt die naar kwakzalvers loopt, spellingsdokters genieten na het doorprikken van enkele kolossale etterbuilen nog minder dank. Dat koolen en kolen de bloem- niet meer van de steenkolen mag onderscheiden - o geliefd stokpaard van vroegere wendieren -, dat de vrouwtjesolifant buiten het onderwerp haar mannelijkheid niet meer hoeft te bewijzen met n's na lidwoorden en andere bijvoeglijke bepalingen, dat we voor het schrijven van ik bedoel het in dien zin welken mijn geachte kollega daaraan hecht geen woordelijst meer mee hoeven te dragen als een buideldier z'n teer gekoesterd jong, dat alles heeft onze taalgemeenschap ook na jaren nog niet op het

[p. 42]

idee gebracht dat een man als Kollewijn onze blijvende dank verdient omdat hij zulke grote etterbuilen hielp genezen, ons nog dagelijks naar schatting tien minuten tijd bespaart en zo ons leven verlengt.

Het verschil tussen een taalkundige en een gewoon mens is dat de eerste aan die pionier denkt in termen als ‘Kollewijn behoeft geen krans’ en de tweede in de trant van ‘Kollewijn behoeft geen dank’. Wie dus enige inspanning doet om onze spelling altans van enkele reeksen zotheden te bevrijden en wat meer wetenschap, orde en konsekwentie in de zaak te brengen, die moet bestand zijn tegen uitbarstingen van hele boze buien en van de ergste onredelijkheid. Het wendier openbaart zich zelden rechtstreeks want het is zich van zijn belachelijkheid en lelijkheid diep bewust. Dus trekt het de schaapskleren aan van de redelijkheid, als het daar de kracht toe heeft, en het spreekt dan in schijnargumenten als: ‘U doet een aanslag op de gaafheid van de taal! Schaam u.’ Of: ‘Vier uw vernielzucht bot op andere, minder kostbare dingen.’ Of: ‘U bent een bolsjewist, een beeldstormer, een ontluisteraar van taal en letterkunde. Hoe eenvoudiger we gaan spellen, hoe slordiger het spreken wordt.’ Enzovoort.

Eigenlijk is het wendier nog op z'n sympatiekst als het zonder die schaapskleren eerlijk zegt: ‘Laat me met rust.’

Vaas spellen we met een s ondanks de z van het meervoud vazen, en dief eindigt op een f ondanks de v van dieven. Geen gezond of ziek mens heeft daar last van en een kind kan daaruit konkluderen tot de volstrekte overbodigheid van de d in bond die daar heet te moeten staan vanwege die in bonden. De b in web vindt natuurlijk evenmin z'n rechtvaardiging in die van webben. Wie overigens klanken van meervouden in spellingen van enkelvouden aan wil treffen, die moet evenmin de konsekwentie schuwen van daak en hool (i.p.v. dak en hol) omdat de meervouden daken en holen luiden.

De spelling laadt lijkt door z'n analogie iets wetenschappelijks te vertegenwoordigen, maar het tegenovergestelde blijkt uit het

[p. 43]

strenge verbod om hij laatt en hij praatt te schrijven. Dat er in iets geks een s aan gek toegevoegd is mag in iets booss of iets dwaass nooit tot analogiespellingen aanleiding geven.

Dat niemand een d moet hebben ofschoon twee niemanden niet bestaan, hindert niemand; dat Brabant een t heeft ondanks Brabander, lijkt het wendier weer volstrekt geen bezwaar. Het heeft zich evenmin ooit geërgerd aan de s van verbaasde of de f van bedroefde. Het beseft volstrekt niets waar verstand voor nodig is, dus niet dat de stam van verbazen en bedroeven even goed een stemhebbende z en v laten horen als verbaasde en bedroefde zelf. In al zulke gevallen en in talloze andere zingt onze spelling de lof der zotheid.

Wie de woorden die hij over spelling schrijft de moeite van het drukken waard vindt, die moet zich naar best vermogen eerst dokumenteren als hij zich niet volslagen belachelijk wil maken. Wie meent dat taalkunde geen wetenschap is, zal mij altans geen moeite zien doen om dat te bewijzen. Ik zou hem in zo'n geval de raad geven om vlug even die paar handboeken door te werken over fonetiek, fonologie en syntaksis: het is uiterst eenvoudige en aangename lektuur en wie dit onder de knie heeft, kan direkt op voet van gelijkheid met elke taalkundige diskussiëren, en er misschien zelfs enkele schaakmat zetten.

Maar hoe we de stof ook noemen waarin wij taalkundigen een klein aantal maanden van ons leven vrolijk gegrasduind hebben, er is voldoende aanleiding in te vinden om te erkennen dat de strijd om de sanering van de spelling altans in zover gelijk te stellen is aan die van goed tegen kwaad, dat hij in het binnenste van elk van ons gevoerd moet worden, en wel tegen hezelfde dier dat zich vroeger zo fel verzet heeft tegen het duivelse stoombeest en de draaiing van de aarde om de zon, tegen het afschaffen van pretjes als de hekseverbranding en het folteren van misdadigers. Mogen onze kinderen en kindskinderen nog tientallen jaren geradbraakt en gevierendeeld worden met de folterinstrumenten van onze heerlijke en ons zo vertrouwde spelling! Wie z'n kind bemint, leert het spellen.