Pseudo-Bonaventura-Ludolfiaanse leven van Jesus

Hoe onse Heer in Egypten vloech. Dat tiende capittel

Als si dus toghen tot Nazareth wart, ende den raet ons Heren daer of niet en wisten, ende He\rodes

[fol. 44r]

hem bereide dat kint Jhesum te doden, so openbaerde hem die enghel Josep in sinen slape enen dach te voren, eer Herodes die kinder dode, ende seide hem dat hi mitten kinde ende mitter moeder vlien soude in Egypten, want Herodes dat kint sochte te doden. Josep stont op ende wreckede die moeder ende seidet hoer. Ende si stont op sonder merren ende bereide haer totten weghe, want al haer binnenste uut desen woerden beroert worden, ende si en woude niet versumich gevonden warden inder salicheden haers kints. Aldus begonsten si inder nacht te trecken tot Egypten. Sich ende overdenc dese dijnghe, hoe si dat kint Jhesum op heft ende doecht mit hem eernstelike, want du veel goeder dijnghen merken mogheste in desen teghenwoerdighen capittel.

Ten eersten merc ende sich, hoe dat onse Heer in sinen eyghen persoen inden dijnghen die voerspoedich schenen, oec yeghenheit woude ontfangen. Sich, in sijnre gheboerten was hi gheloeft ende aenghebedet vanden herden als God ende cort daer na was hi besneden als een sondaer. Daer na quamen die coninghen die hem zeer eerden, ende hi bleef nochtan inden stal onder die beesten ende screiede als eens anders wijfs kint. Daer na was hi ghebrocht totten tempel, daer hi van Symeon ende van Anna

[fol. 45r]

zeer verheven was. Ende nu wart hem gheseit vanden enghel, dat hi vlien soude tot Egypten. Ende veel deser ghelike moghen wi merken in sinen leven, die wi trecken moghen tot onser leringhen. Als du dan ghetroest warts, so verwacht der tribulacien, ende als du wertste bedruct, so wacht den troest, also dat wi daer in noch verheven en sellen warden noch ghebroken. Want onse Heer gheeft troestinghe om onse hope op te heffen, op dat wi niet en ghebreken. Ende hi gheeft ons tribulacie om ons te onthouden in oetmoedicheden, op dat wi onse onsalicheit bekennen ende altoes staen in sinen anxte.

Ten anderen male so mercke inden gaven ende troestinghe Gods, dat die gheen die gaven van Gode ontfaet, hem daer niet in verheffen en sel, noch hem trecken boven den ghenen diese niet en ontfaet; ende diese niet en ontfaet, en sel daer bi niet inden moede verslaghen warden noch beniden den ghenen diese ontfaet. Dit segghe ic daer om, want die enghel toe sprac ende openbaerde Joseph, ende niet Marien, ende hi nochtan veel beneden hoer was in dogheden. Ende die gheen die troest van Gode ontfaet tot sinen wille, hi en sel nochtan niet ondancsom wesen, noch murmurieren, want Joseph die so hoghe ghe\acht

[fol. 45v]

was van Gode, niet openbaer, mar inden slape die toe sprekinghe des enghels ontfenc.

Ten derden male merc, hoe dat onse Heer verhenghet, dat sijn vriende mit tribulacien ghemoeyt warden. Voerwaer het was der moeder ons Heren ende Josep grote tribulacie, als si saghen dat dat kint Jhesus ghesocht wart om te doden. Want wat mochten si horen, dat hem swaerre was te horen? Het was hem oec een groete tribulacie dat si tot enen vreemden lande dat si niet en kenden, gaen mosten, ende enen harden swaren wech, want si onabel waren te gaen, onse Vrouwe om hoerre joncheit, Josep om sijn ouderdom, ende si oec onder hem beiden dat kint te draghen hadden, dat kume twe maende out was, ende si arm waren, niet hebbende, ende in enen vreemden lande trecten. Al dese dijnghe sijn een materie van pinen. Als du dan tribulacie hebste, so hebbe verduldicheit, ende en wane niet, dat di dat van Gode ghegheven sal warden, dat hi hem selven noch sijnre moeder niet en gaf.

Ten vierden male merct die goedertierenheit ons Heren. Sich hoe vroe hi beghint persecucie te liden ende ghejaghet wart vanden lande sijnre gheboerten. Sich hoe goedertierlic hi wijct der verwoetheit Herodes, dien hi in enen ogheblic verdoe\men

[fol. 46r]

mochte. Groet was dese oetmoedicheit ende verduldicheit, dat hi hem des ghelijcs niet weder doen en woude, dat Herodes hem ghaern hadde ghedaen, noch hem oec vertoernen, mar dat hi vliende sijn laghen woude schuwen. Daer hi ons exempel in ghegheven heeft dat wi ons oec pinen sellen so te doen, als dat wi die gheen die ons bespotten ende persecucie doen niet wederstaen en sellen, noch wrake van hem begheren, mar duldelic te verdraghen ende hoer verwoetheit wiken, ende dat meer is, wi sellen oec voer hem bidden als onse Heer leert anderswaer inden ewangelie.

Onse Heer dan vloech voer sinen knecht, ja den knecht des viants vander hellen. Die teder ende jonghe moeder ende die heilighe oude Josep droeghen hem in Egypten doer enen wech die woest was, doncker, bosschelijc, scarp, ende daer nyement en woende, doer enen wech die oec seer lanc was, so men seit van .xij. of van .xv. dachvaerden eens lopers die over wech wandert, op wilken wech si bi aventueren ghinghen twe maende of meer. Want si ghinghen, als men seit, den selven wech ende die selve woestine die die kinder van Israhel ghinghen, daer si in waren viertich jaer. Mar wat mochten si doen van horen cost mit hem te draghen,

[fol. 46v]

ende waer ende hoe mochten si nachts rusten ende herberghen? Want si selden huse inder woestinen vonden. Doech daer om mit hem, want si swaren arbeit ende langhen wech hadden, Joseph, Maria ende dat kint Jhesus. Ganc mit hem ende helpt hem dat kint draghen ende dien hem in allen dattu mogheste. Het en soude ons billix gheen arbeit doncken voer ons selven penitencie te doen, want om onsen wille van anderen luden ende van so groten luden also groet arbeit ende so dicwijl ghedaen is. Van desen vlien ons Heren sprect Ancelmus aldus: "O Criste, dijn teder joghet en was niet vri vander viande swaerden, want du noch dijnre moeder borsten sokeste, doe die enghel openbaerde Joseph inden slape ende seide: Stant op ende nem dat kint ende sijnre moeder ende vlie in Egypten ende wes daer tot dat ict di segghen sel, want het sel comen dat Herodes dat kint sel soeken om te doden. Daer om van dier tijt, o goede Jhesu, begonste te liden. Ende niet alleen en leetstu alleen dese moyenisse in dijnre kintscheit in di selven, mar du leedste mede den doot in dinen cleynen onnoselen kinderen, der wilker Herodes veel dusent onder den borsten der moeder dede doden". Dit seit Ancelmus.

Ende als si dus quamen in Egypten

[fol. 47r]

vielen alle die afgoden des lants alst te voren vanden prophete Ysaias gheprofetiert was. Want men seit, also als doe die kinder van Israhel uut Egypten sceiden, en gheen huus en was in Egypten, daer en was een dode vanden eersten gheboerten, dat also nu gheen tempel en was, daer gheen afgod in en viel.

Si quamen dan tot eenre stat in Egypten van Thebayden, die gheheten is Hermopolis, ende daer huerden si een huuskijn, daer si seven jaer in woenden als vreemde pelegrime ende arme lude. Mar hoe ende waer of leveden si in deser langher tijt? En baden si niet hoer broet? Men leset van Onser Vrouwen, dat si mitten spynrocken ende mitter naelden sochte hoer ende horen kinde hoer nootdruft. Si naeyde dan ende span die Vrouwe der werelt overmids minne der armoede. Och hoe veel ende hoe groet onrechte worden ghedaen desen inden vreemden lande, wilke onrechte onse Heer niet en quam te schuwen, mar tontfanghen. Ende of dit kint biwilen, alst hongher hadde, na ghewoente der kinder broet eyschede, ende die moeder gheen broet en hadde, dat si hem gheven mochte, en mosten niet al hoer binnensten daer of bedruct warden? Si troeste hoer kint mit woerden, ende mit horen

[fol. 47v]

arbeide als si mochte wan si haer broet. Ende bi aventueren si ontoech haer selven bitiden wat van hoerre noettuerfte, op dat si dat den kinde houden mochte. Ende moste si mit horen arbeide hoer broet winnen. Wat sel wi segghen van horen clederen, van inboedel, als van bedden ende van anderen dijnghen, die hem inden huse noot waren? Men en darf niet wanen dat si alsulke dijnghe yet twivoudich of overtellic of sierlic hadde, want dat hadde jeghens die armoede gheweest. Ende al hadde si die moghen hebben, si en hadder niet ghewilt, want si een mynster was der armoede.

Nu mochte yement vraghen of Onse Vrouwe in horen nayen of in horen anderen arbeit yet plach te maken curiose werke na ghewoente sommigher lude. Dat si verre van hoer. Want het is een harde anxtelike ende een harde groet quaet.

Ten eersten om dat die tijt die den menschen ghegheven is Gode in te loven, yeghens der eren Gods in ydelheit verloren wort, want sulke werke veel meer tijts nemen dan oerbaerlic is, ende dat is harde quaet.

Ten anderen male, want den ghenen diet maken ist een sake ydelre glorien. O hoe dicke siet hijt aen, hoe dicke denct hi daer op

[fol. 48r]

, oec als hi niet en werct! Ende oec als hi godlike dijnghe in sinen ghebede dencken soude, so denct hi hoe hijt schone mochte maken, ende daer of rekent hi hem selven ende wil gherekent wesen.

Ten derden male: den ghenen, dien hi dat maket, is hi een sake der hoverdien, want mit sulken olye dat vuer der hoverdien ghevoet wort ende meer ontsteken, want ghelike als rude, grove dijnghen sijn voetsel der oetmoedicheit, also sijn dese dijnghen voetsel der hoverdien.

Ten vierden male want het is een materie dat herte van Gode te trecken, want als Sinte Gregorius seit: "Also veel wart die mensche van Gode ghesceiden ende van godliker minnen, als hi ghenoechten soect in desen aertschen dijnghen".

Ten vijften male wanttet een begheerlicheit is der oghen een vanden drien, daer alle die sonden der werelt toe ghevoeghet warden, want sulke sierheit nerghent anders toe en doech dan dat des menschen oghen daer of ghevoet warden. Want hoe dicke yement sulke dijnghe mit ghenoechten siet ende ydelijc sijn oghen voet, so dicke vertoernt hi Gode, beide diet ghemaket heeft ende diet draecht.

Ten sesten male want het is een strijc ende een val van veel menschen,

[fol. 48v]

want die gheen die sulke dijnghe sien, in veel manieren daer bi ghehindert moghen warden, als een quaet exempel daer of te hebben of mit begheerten aen te sien of des ghelikes te begheren of daer om te oordelen of te murmureren of achtersprake te doen. Denc dan hoe dicwijl Gode vertoernt mach warden eer dat curiose dinc versleten wart. Ende van allen desen sunden so is een sake die gheen diet maket, so dattu om nyements wille die levet sulke dijnghen maken en soudes, want du om gheen sake consent tot enighen sonden gheven en soutste. Ende een yghelic is hem schuldich te hoeden in alre manieren, dat hi Gode niet en vertoerne, want alle sonde om der overtredinghe wille oneert Gode. Is dan alle sonde Gode oneer, so en soude die mensche gheen sonde doen, al soude alle dat God niet en is, verloren warden. Hoe veel meer dan misdoestu, ist dattu uut dijns selfs wille om yement te behaghen sulke dijnghen makes ende begheerste meer te behaghen den creaturen dan den Scepper der creaturen! Soe wie dan sulke dijnghe maken of draghen, die dienen ende leven der werelt, want sulke dijnghe sierheit sijn der werelt, ende blasphemie

[fol. 49r]

ende laster Gods. Soe wie dan in puerheit der consciencien leven wil, mi wondert, hoe hi sulke dijnghe maken dar ende hem mit sulker heffen ende onreynicheit besmetten. Sich hoe veel quaets van sulker curioesheit comet. Ende noch is een ander harde groet quaet, dat sulke cierheit recht teghen die caritate is ende teghens der armoeden, ende boven al so ist een tuuch eens lichten, eens ydelen ende eens onghestadighen sins.

Dit hebic gheseit, op dattu curiose dijnghe scuwen soudeste ende di hoeden beide van maken ende van draghen als van enen ghevenijnden serpent. Men en selt nochtan also niet verstaen ten si wel gheoerloft in sommighen saken schone ende verweende dijnghen te maken, ende sonderlinghe inden dijnghen die te Gods dienst ghemaket warden. In wilken men nochtan al ongheordenierde begheerte, aendenckinghe ende ghenoechte mit groten aernst moet scuwen ende vander herten driven ende Gode alle dinc toe scriven, want als Sinte Augustijn sprect: "Ist datmen totten Scepper die minnen der creaturen trect, so en ist gheen ghiericheit, mar het is minne ende caritate. Mar dan so ist ghiericheit, als die creatuer om hem selven ghemint wort, want dan en hel\ptet

[fol. 49v]

niet den ghenen diet besicht, mar het verderft den ghenen diet ghebruuct".

Mar laet ons weder kieren tot Onser Vrouwen in Egypten, daer wi ons of ghekeert hebben om der vermaledider sonden wille der curioesheit. Ende sich onse Vrouwe aen in horen arbeide neyende, spinnende ende wevende; hoe dat si dat trouwelike, oetmoedelic ende aernstelic dede, ende hoe si nochtan grote sorghe hadde van horen kinde ende vanden regimente haers huus ende hoe si na hoerre macht altoes was aendachtich in waken ende in ghebede. Ende doech mit hoer van al dijnre herten ende merct dat die Vrouwe des hemels dat rike Gods altemael niet en hadde te vergheefs, ende dat die heilighe oude Joseph inden werke des tymmerens oec moste arbeiden. So sel di over al ghemoeten materie des medelidens. Als du dan ten lesten een wile mit onser Vrouwen gheweest hebste, eysch oerlof te gaen ende als du die benediccie ontfanghen hebste, eerst vanden kinde Jhesu ende na van sijnre moeder ende dan van Joseph, so selstuse ghesonden mit ghebogheden knien ende mit tranen ende mit groten compassien, want si ghelike verbannen lude ellendich uut hoers va\ders

[fol. 50r]

lande sonder sake daer wonen mosten ende hoer pelgrimaedse daer doen, seven jaer levende inden sweet hoers aensichts.