|
| |
Vander gheboerten ons Heren. Dat vijfte capittel
Als dat eynde van neghen maenden ghecomen was, een ghebot uut ghinc vanden keyser Augustus, dat alle die werelt bescreven soude warden, elc in sijn stat. Augustus die keyser .xij. jaer voer ons Heren gheboert in groten vrede regneerde. Ende inder tijt woude Cristus gheboren warden, want hi seer den vrede sochte ende minde ende minres des vreden daer om ghesent hadde. Als dan alle rike over
| |
| |
al die werelt in rusten waren ende die voerseide Augustus begheerde dat ghemeen oerbaer te voeden ende te gheliken in vreedsamer ewen, so gheboet hi datmen alle die werelt soude bescriven. Ende want hi weten woude dat ghetal der rike ende den roemschen rike onderdanich waren ende dat ghetal der steden in elken rike ende dat ghetal der hoveden in elker stat, soe gheboet hi dat vanden cleynen steden, dorpen ende buerscappen die menschen comen souden tot der hovetsteden ende sonderlinghe daer si uut gheboren waren, ende een yghelijc enen sulveren penninc die tien peninghe ghemeens ghelts guet waer, gheven soude den voersten vanden provincien ende hem so belien onderdanich te wesen den Roemschen rijc. Want die penninc dat beelde des keysers hadde ende sijn name daer op ghescreven stont. Ende dat ghetal der gheenre die tins hoers hoefts gaven, worden bescreven.
Joseph daer om op ghinc van Nazareth tot Bethlehem der stat van daer hi gheboren was, want hi vanden huse heren Davids was, om dat hi hem oec belien soude mit Marien sinen wive, die groet ghinc
| |
| |
van kinde. Onse Vrouwe nu oec arbeit in desen langhen weghe, want Bethlehem bi Jherusalem is op vijf milen.
Ende als si quamen tot Bethlehem, want si arm waren ende veel volcs inder stat comen was om der selver saken wille, en consten si gheen herberghe vinden. Doghe hier mit onser Vrouwen ende sich hoe si teder was ende jonc van .xv. jaren ende zeer vermoeyet vanden langhen weghe ende mit scaemten onder tvolc wanderde ende sochte waer si rusten mochte ende gheen herberghe en vant, so dat si van node trecken mosten tot enen weghe die overdecket was, daer die menschen te sitten plaghen in ledighen tiden om tijt corten ende lucht te rapen. Ende Joseph al daer, want hi een tymmerman was, bi aventueren maecte dat si hem besloten, ende een crebbe sinen osse ende esel die si mit hem ghebrocht hadden.
Ende als die tijt der gheboerten quam ter midder nacht des Sonnendaghes - want op den selven dach, dat God eerst dat licht maecte, so vande hi ons, uut comende uut den hoghen - ende die maghet baerde horen soen, den si altehants aenbede als God, ende bewanten mitten doeken van horen hovede ende legheden in die cribbe. Die os ende die esel, als
| |
| |
si hem voer hem hadden, bogheden si hoer knien ende sonder onderlaet beden si hem aen, ghelijc als vanden prophete Abbakuc voerseit was.
Ende die enghelen, als onse Heer gheboren soude warden, Marien omme ringheden, ende als hi gheboren was, aenbeden si hem ende seiden: "Glorie si Gode inden oversten ende in der aerden vrede den luden van goeden wille". Ende altehants sulc van den enghelen quamen totten hierden die bi Jherusalem waren op een mile ende boetscapten dien die gheboerte ons Heren ende die stat daer si hem vinden souden. Ende die enghelen weder in den hemel clommen mit sanghe ende mit bliscappen ende boetscapten horen ghesellen ende mede burgheren dese gheboerte. Alle dat hemelsche heer was doe verblijt ende maecten grote feest, ende spraken lof ende dancbaerheit Gode den Vader, ende quamen alle allenken, elc in sijnre oerden, om te sien dat aensicht hoers Heren, hoers Gods ende aenbeden hem mit alre waerdicheden ende oec sijn moeder ende songhen hem sanghe des loves. Want wie vanden enghelen soude inden hemele moghen bliven als hi sulke nymare ghehoert hadde, hi en soude sinen Heer visitieren,
| |
| |
die so oetmoedelike lach inder aerden? Want als die apostel sprect tot dien van Hebreen: "Als hi in leide den eersten gheboren inden ommerinc der werelt, so sprac hi: Ende hem sellen aenbeden alle die enghelen Gods".
Die herden quamen oec ende aenbeden hem, vertellende dat si vanden enghelen ghehoert hadden. Ende Maria die alre vroetste moeder onthelt alle die woerde, die van hem ghesproken worden, ende vergaderdese in horen herten. Ende want si die Heilighe Scrijft ghelesen hadde ende die propheten wiste, so vergaderde si die dijnghen die van onsen Heer bi hoer ghesciet sijn mitten dijnghe die si bekende, bescreven van hem inden propheten. Ende die herdekijns mit bliscapen van hoer weder tot horen scapen ghinghen.
Bughe oec du dijn knien, die dus langhe ghebeit hebste ende bede dinen Heer aen ende daer na sijn moeder ende gruet weerdelijc den heilighen ouden Joseph. Daer na so kusse die voete des kints Jhesu daer legghende inder cribben, ende bidde onser Vruwen dat si hem di gheve of laet nemen. Nymmen dan ende houden twisschen dinen armen ende sich aen mynnentlike sijn aensicht ende cussen waerdelijc ende ver\blijt
| |
| |
daer in betrouwelic. Dit moghestu doen, want hi is ghecomen totten sondaren om hoer salicheit ende hevet mit hem omme ghegaen oetmoedelic ende ten lesten heeft hi hem selven ghegheven tot eenre spisen. Daer om sel die goedertieren Heer hem ghaern laten handelen van di na dinen wille, ende en sels niet toe scriven dijnre vermetelheit, mar dijnre minnen. Mar nochtan sulstu dat altoes doen mit reverencien ende mit anxt, want hi is die heilighe der heilighen. Ende daer na ghif hem weder sijnre moeder ende sich hoe sorchvoudelijc, eernstelic ende wijslijc dat se hem verwaert ende soeghet ende anders sinen dienst doet. Stant oec du ende help hoer oftu mogheste. Ende dencke stadelinghe in desen te verbliden ende ghenoechte te hebben. Ende also verre alstu mogheste so stae stadelike inden dienst Marien ende des kints Jhesu ende sich dicwijl in sijn aensicht, daer die enghelen in begheren te scouwen. Mar dat altoes, so als ic ghesproken hebbe, mit reverencien ende mit anxt, op dattu niet van hem verdreven en wartste, wanttu di achten sulste onwaerdich te wesen in sulken gheselscap.
Van deser gheboerten sprect die lerar Augustijn aldus: "In desen stal
| |
| |
wart hi gheboren ende van sijnre moeder Marien wart hi mit armen doeken ghewonden ende wart in die cribbe gheleit. Hem en was gheen huus van cedar ghemaect noch gheen bedde van elpen been ghemaect, daer Maria horen Scepper ende onsen Verlosser hadde moghen baren. Daer om als een ellendich wijf ende pelegrim so baerde si in enen vreemden huse den Heer der werelt ende bewanten niet in siden laken, mar in armen snoden doeken als een arm wijf ende leiden in die cribbe, den si aenbede als horen God altehants als si hem hadde ghebaert. O heilighe stal, o salighe cribbe, daer Cristus in wert gheboren ende die Heer alder werelt in gheleghet wart. Daer waren die enghelsche moghenthede vroede vrouwen, daer was solaes der enghelen. Daer waren dusentich dusent hem verblidende. Daer screide dat kint inden stal ende grote bliscap wart inden hemel. Cristus screide inder cribben ende hem verblide nochtan menichvoudicheit des hemelschen heers, singhende: Glorie si Gode inden oversten ende inder aerden, vrede den guetwillighen menschen. Ende want die guetheit des hemels gheboren was inder aerden, soe
| |
| |
clam neder vanden hemel die waerachtighe vrede. Ende daer om songhen mit bliscappen die enghelen: Glorie si Gode inden oversten. Die enghelen verbliden hem, ende Maria beefde mit reverencien, dat si die moeder Gods was gheworden. Die enghelen verbliden hem in Cristo mit segheachtigher sekerheit, voer wien die moeder staet mit groten beven. Si verblijt hoer mit groten anxt ende in bliscappen blijft si anxtvoudich".
Hier of sprect oec die leraer Sinte Ancelmus: "O minnentlike, o wonderlike waerdicheit, du God der onbegripeliker glorien en versmades niet te warden een versmaet worm, du God alre creatueren woudes als een mede knecht di openbaren. Ende du, Heer alre dijnghen, die nyemens en behovet, du en ontsagheste niet inden beghinne dijnre gheboerten te smaken die onghemaken der alre verworpenster armoede. Want als die Scrift seghet: Doe du wortste gheboren, en was di gheen stat in enighen huse noch du en haddeste wieghe die dijn morwe lede onthouden hadde. Mar du, die die werelt beslutes in dijnre hant, wordes ghewonden in armen doeken ende gheleghet
| |
| |
in een snode cribbe eens stinkenden stals, ende dien stal leendes du van onwittighen beesten. Troest ju, ghi die in vulnissen der armoeden wart ghevoedet, want God is mit ju inder armoeden. Hi en leit niet in verweentheit der blinckender cameren ende hi en wart niet ghevonden inden lande der gheenre die suetelijc leven. Wat gloriyerstu, rike mensche, van enen aerden dijnghe ende in dijnre ommewerpinghe op een ghemaelt bedde, ende die coninc alre coninghen eren woude der armer stroen beddekijn? Waer om ontsiestu harde bedden op te rusten, ende dat morwe nyboren kindekijn, in wes hande alle dijnghe sijn, vercoes der beesten stroe, dat hart was, voer dijn siden plumen bedde?" Dit seit Ancelmus.
Och mensche, du hebste ghesien die gheboerte des alre heilichsten princen ende du hebste oec ghesien die baringhe der hemelscher coninghinnen, ende in beiden moghestu merken die alre hardste armoede. Van wilken exempel die armen seer ghetroest warden, waer of die leraer Bernardus sprect: "Die kijntsche onsprekelicheit Cristi en troest niet die gheen die veel kallen, die tranen Cristi en tro\esten
| |
| |
niet die gheen, die in bliscappen der werelt sijn, die doeken Cristi en troesten niet die gheen die behaghelijc ghecleet sijn; die stal ende die cribbe en troesten niet die gheen die minnen die eerste setelen inder kerken. Den herden die wakende waren, den wart die bliscap des lichts gheboetscapt, ende hem wart gheseit dat die Verlosser gheboren ware den armen ende den ghenen die in arbeide waren, niet ju riken die ju selfs troest hebt, ende niet den godliken troest". Dit seit Bernardus.
Dese doghet der willigher armoeden is die margariete, daer die ewangelie of spreect, om wilke margariete te copen alle dinc te vercopen is ende te gheven. Dese doghet is dat eerste fundament alles gheestelics ghetymmerts. Dese is een sonderlinghe wech der salicheit. Dese is als een voetsel der oetmoedicheit ende een wortel der volcomenheit, wes vrucht menichvoudich is, mar bedect. Du mochtest oec in hem beiden merken die grote diepheit hoerre oetmoedicheit, want si niet versmaet en hebben den stal noch dat hoey noch oec ander snode dijnghe. Sonder dese doghet der oetmoedicheit so en is gheen salicheit, want gheen van onsen werken mit
| |
| |
hoverdien Gode behaghen mach. Waer of Bernaerdus sprect: "Oetmoedicheit is den anderen doechden also groet noot dat sonder hoer gheen doechden doghet en sijn voer Gode, want dat minnen of enighe ander doghet van Gode ghegheven wart, dat verdient oetmoedicheit, want den oetmoedighen gheeft God sine ghenade ende overmids die oetmoedicheit so behout men die ontfanghen doechden, want die gheest Gods nerghent en rust dan op den ghesaten ende oetmoedighen, ende die onthouden doechde volmaect si, want die doecht inder crancheit, dat is inder oetmoedicheit, volcomen wort".
Du mogheste oec merken in hem beiden ende sonderlinghe inden kinde Jhesus grote castijnghe des vleischs. Waer of Sinte Bernaert spreket: "Die Gods Soen wart gheboren, in wes wille was te kiesen die tijt sijnre gheboerten, ende hi vercoes die tijt die alre moyelicste was, sonderlinghe enen cleynen ende eenre armer moeder kinde, die kume doeken hadde, daer si hem in winden mochte, een cribbe daer si hem in legghen mochte. Ende al was daer dus grote noot, ic en hoer nochtan gheen ghewach van enighen bonten
| |
| |
vellen of clederen. Voerwaer, Cristus, die niet bedroghen en mach werden, hevet vercoren, datten vleische alre moeylicste was. Dit is daer om best, dit is oerbaerlicste ende dit sal men billixt verkiesen, ende so wie anders leert of raet, daer of is te vlien als van enen verleider, want hi die gheen was, die wilen van Ysayas den prophete beloeft was: Dat cleyne kint dat quaet conste scuwen, ende goet verkiesen. Quaet is dan ghenuechlicheit des vleischs, ende goet is castijnghe des vleischs, want dese hevet vercoren, ende die ghescuwet dat wise kint, dat onsprekende Woert". Dit seit Bernaerdus.
Ende onder ander castijnghe sijns lichaems so wasser die een, dat als hem sijn moeder in die cribbe leide; want si gheen ander oercussen en hadde, leghede si onder sijn hoefdekijn mit groter bitterheit haers herten enen steen ende wat hoeys machschien daer twisschen. Ende so als men noch seit so is noch die steen openbaer ghemuert al daer in ghedenckenissen. Daer om pijn di na dijnre macht te volghen sijn armoede, sijn oetmoedicheit ende castijnghe des lichaems ende die ander doechden ons Heren.
Du selte oec mede dencken mit
| |
| |
bliscapen, hoe groet die feest van huden is. Want huden Cristus gheboren is ende dit is die dach der gheboerten des ewighen conincs ende des levendighen Gods Soens. Huden is ons die Soen ghegheven ende huden is ons dat kint gheboren. Huden is ons die sonne der gherechticheit, die was inden wolken, claer gheschenen. Huden is die brudegom der Heiligher Kerken ende dat hovet der uutvercorener voert ghecomen uut sijnre slaepcamer. Huden heeft hi sijn begheerlike aensicht ghetoent, die schone is van formen boven allen kinderen der menschen. Huden is ghemaket die enghelsche sanc: Glorie si Gode inden oversten. Huden is den menschen inder aerden gheboetscap vrede so als men singhet in den selven sanghe. Huden als die Heilighe Kerke singhet, so sijn die hemel over al die werelt honich vloeyende gheworden. Huden heeft hoer gheopenbaert die goerdertierenheit ende die menscheit ons Behouders, ons Gods. Huden is aenghebedet God inder ghelijcheit des vleischs der sonden. Huden sijn gheschiet die twe grote miracule die boven alle verstandenisse des menschen gaen, die men alleen mitten
| |
| |
ghelove mach begripen, als dat God gheboren wart ende dat een maghet een kint baert. Huden sijn oec veel ander miraculen gheschiet, want alle die dijnghe die voer gheseit sijn vander ontfanghenisse ons Heren, schinen hier claer, want si doe begonnen waren ende nu gheopenbaert. Als wi dan dese oversien ende desen toe voeghen, so is billix dese dach huden een dach alre jubilacien ende alre bliscappen ende alre vrouden.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd