|
| |
| |
| |
Politieke balladen, refereinen, liederen en spotgedichten der
XVIe eeuw.
Een nieu Balade.
Och, Nederlandt! Nederlandt! edel ydoone pleyn,
Ghy spandet boven alle landen die croone reyn.
Een lieflick schoone greyn waert ghy bevonden,
Uwen schat, u rijckdom en was niet om gronden,
Menichte van ponden was by u waerachtich,
Ghy waert bezocht van alle cooplieden machtich,
Die quamen voordachtich naer 't Nederlandt voorspoedich;
Want in u was winninghe zeer overvloedich.
| |
| |
Met tranen bloedich mach dit wel wesen verhaelt;
Want ghy die hooghe zaett, zijt nederghedaelt,
In u zeere faelt u voorspoedich ancleven.
In u plach elck met paeyse en ruste te leven,
Tot zuchten en beven ziet men elck nu ten fyne spoen;
Want die in 't landt als vrienden quamen willen 't te ruyne
doen.
In 't jaer zessentzestich is in 't nederlandsche dal
Eenen trouble gheschiet by ongheval,
Waer duere wy al zijn ghecommen in rauwe;
Veel spaensche soldaten zijn binnen ons lantsdauwe
Commen, met drouven beschauwe hebben wy die moeten zien,
Al zach mer vele in heurlieder compste verblien.
Vele moesten 't landt vlien, met zwaer verstranghen,
De princen van den lande hebben zy ghevanghen,
Tyrannich aenhanghen was heurlieder labeur,
't Wasser al willecomme seingneur en monseur.
In zwaer doleur brochten zy alle lieden,
De tyrannie en es niet om bedieden,
Die men zach gheschieden an alle zyden;
Zy tracteerden 't volck met zulck een bitter lyden,
Tot allen tyden hoorde men se wreedelick tieren;
Die in 't landt als vriendt quamen willen 't nu pillieren.
Over menich jaer hebben de Spaingnaerts ghezocht
Om dat zy zouden moghen zijn ghebrocht
Daer zy nu zijn gherocht, als gouverneurs grievelick,
Deur den trouble die gheschiedde misschievelick,
| |
| |
In 't Nederlandt lievelick, tot onser onvrommen,
Soo es Duc d'Alve met veel spaensche soldaten commen.
Niet om volsommen was heurlieder quaet bedryven,
Den
grave van Egmont heefy hy doen
ontlyven,
Claghelick om schryven dat men zulcx moet hooren.
Den
grave van Hoorne, hooghe gheboren,
Met noch veel edelen vercoren heeft hy doen sterven;
Al 't edeldom van den lande zochten zy te bederven.
Druck moesten wy verwerven deur die gouverneurs van Spaingen;
Oock moeste vluchten den
prince van Oraingen,
Met veel edel compaingnen, 't waren claghelicke zaken,
Als vyandt van den conynck hilt men se, eylaken?
Deur die quade draken, die waren uut spyten;
De wolven quamen in 't landt ghecleedt met schaepshabyten.
Och, tyrannich bedrijf! wel om te beclaghen,
Dat men 't edeldom aldus heeft zien verjaghen,
In stormen van slaghen waren zy ghestelt,
Daer waren zy vernielt en versleghen in 't velt.
Fortse en ghewelt deden zy op elck termijn,
Men stoop er, men neech er, men schonck se den wijn
In zwaer ghepijn brochten zy elck ghemeene;
Zy schoffierden die eerbare vrauwen reene,
En maeghdekens cleene, 't dient niet verzweghen,
Menich eerbaer man hebben zy vermoort en versleghen,
In alle weghen droughen zy 't landt quade affectie,
Men dede over hemlieden gheene correctie.
Onder Duc Dalfs protectie poogden zy te gane;
Dit waren al wercken de bonne Christiane.
| |
| |
Wat een tyrannich werck hebben zy te Mechelen
ghewrocht,
Daer zy als vrienden waren in de stadt ghebrocht,
Zy hebben 't volck bezocht met moede wreet,
De stadt hebben zy ghepilliert tot menich mans leet,
Met moede heet liepen zy daer in 't prieel,
Met spijssen deelden zy 't damast, zyde en fluweel;
Menich juweel ghecreghen zy fray en coene,
De lieden stelden zy noch te rantsoene,
Is 't maniere van doene van vrienden verheven?
Wat een tyrannie hebben zy t'Antwerpen bedreven!
Men zach daer sneven menich man eerbaer,
Wel vier hondert vrauwen zo storven daer,
Die met kinde zwaer ghinghen zonder verdrach.
Dijnct wat een gheschrey en bitter gheclach,
Dat daer zijn mach, daer zulcx gheschiet onghefaelt.
Zy wilden zijn te vullen daer al op betaelt,
Met nyde doorstraelt, dies bedreven zy daer rage,
Of zy zouden die stadt rooven voor pilage;
Op menighe passage was 't volck van hemlieden gheschent, ziet;
Goe vrienden en doen de lieden zo veel torment niet.
Onder 't decxel van betalinghe, wilt my ghelooven,
Hebben zy 't volck dickmael bezocht te rooven,
Maer hemlieder beschooven en heeft niet wel ghevalideert,
Om dat Zierickzee niet en was gheabandonneert.
Haest onghecesseert hebben zy te peerde ghezeten,
En quamen naer Bruessele fel ende verbeten,
En hebben haer vermeten met woorden onvroet
Dat zy Bruessel zouden stellen in gloet,
| |
| |
En sturten 't bloet van mans, kinders en vrauwen;
Maer die Bruesselaers fraey, zonder verflauwen,
Om schuwen zulck benauwen heeft men ze sterk zien waken;
't En zijn gheen vrienden, die zo dickmael uproer maken.
O, die schoone stadt van Aelst die magh 't wel
betreuren
Dat zy van die Spaingnaerts heeft moeten bezueren,
Steenen herten zouden scheuren van dat daer is gheschiet.
Men zoudet ten vullen connen beschryven niet,
't Jammer en verdriet dat daer alomme is ontrent.
Och, hoe menich pachter is door hemlieden gheschent!
Als vyanden verblent zy 't volck tormenteren,
Peerden, coeyen, schapen, zy al rantsoneren,
't Volck persequeren met heurlieder boose wercken.
Sy rooven dorpen, cloosters, huusen en kercken,
Zeere zy hemlieden stercken als vyanden moordadich,
Dus ruyneren zy 't landt zeer onghenadich.
Als vyanden zy haerlieder banieren oprechten;
Met veel ruyters ende lantsknechten
Commen zy bevechten die Nederlandsche heeren.
Die schoone stadt van Bruessel, daer die princen
verkeeren,
Dreegen zy met verzweeren; gaet dit niet deerlick?
Dat zy in 't bloet van gheestelick ende weerlick,
Dit zyn zy zweerlick, zullen wasschen haer handen,
Dus hebben de raedsheeren vul van verstanden
In allen landen doen aenscryven onbezweken.
Maer zommighe van den raedt hebben deur valsche treken
| |
| |
Dit ommegesteken, zeer onwyselick bedocht,
Tot datter meer soldaten in 't landt zouden zijn ghebrocht.
Dit hebben zy verzocht met een herte verradelick,
Maer Godt heeft de herten van de princen ghenadelick
Verwect ghestadelick; die hebben zonder verlanghen
Die heeren alle te zamen ghevanghen.
Die Spaingnaerds niet cesserende van heurlieder upstel,
Maer daghelicx meer ende meer vallende rebel,
Met moede zeer fel, zoucken zy an elcken cant
Allomme de stercten in te nemen van 't lant,
Dus den Raedt vailliant heeft Spaingnaerts vul onwerde,
In al die hemlieden aenhanghen te voet en te peerde,
Te viere en te zweerde doen uutroepen coen
Als vyanden van den conynck, wilt dit wel bevroen.
Dus elck wil hem spoen met diligentie,
Om de heeren te doen fraey assistentie;
Uut goeder intentie es dit gheleyt an 't boort,
Want die Spaingnaerts gaen altijt wreedelick voort,
Alzoo men hoort van hemlieden t'allen tyen.
Zy bauwen fortressen ende batailryen,
Daer zy inne vlien, de waerheit vry ghelooft,
Soo 't blijckende es t'Antwerpen, up 't
Vlaemsche Hooft,
Daer hebben zy berooft van Vlaendren dat gewin zaen,
Niemant en can t'Antwerpen meer uut oft in gaen.
Wat een jammer-werck hebben zy tot Naerden
ghealyert!
Daer hebben zy de maeghden schandelick gheschoffiert;
Wreetheit onghemaniert wrochten zy, niet om verstranghen,
| |
| |
Daer naer hebben zy se by de voeten ghehanghen.
Sarasijnsche ghangen zijn zy ghetreden,
Noch hebben zy hemlieder de kele afghesneden,
Dit moet al zijn beleden met eenen drouven moet,
Daer wiesschen zy haer handen in dat Christen bloet,
O, tyrannie onzoet! God zal zulcx noch al wreken.
Te Zutphen hebben zy 't al den hals afgesteken,
't Jammer en is niet om spreken, dat zy doen zonder zwijcken;
Tot Haerlem deden zy van der ghelijcken,
Met quade practyken zoo wrochten zy daer,
Veel torment zwaer hebben zy alomme ghedaen.
De stadt van Oudenaerde hadden zy bynae verraen,
Deur de hulpe zaen, die zy daer hadden binnen;
Menighe stadt heeft men deur verraderie zien winnen.
Te Nyvelles in Brabant hadden zy
onghelaect
Met de Duutschen te zamen een compact ghemaect,
En zouden, den keest hier af smaect, 's nachts in zijn
ghevloden;
Die borghers hebben dit verstaen, dus hebben zy ontboden
Twee vendels Walen, die quamen daer ten spele;
's Nachts sneden die borghers de Duutschen af die kele,
Daer en blevender niet vele zonder ontlyven.
Te Doornicke quam oock met hemlieder valsche
bedryven,
Als valsche katyven maken zy 't landt vul doleurs;
Gereelmakers, corbaes-vlichters willen zijn gouverneurs,
Daer veel ghetreurs nu is uutgheresen.
Schoenmakers, trommelslaghers die willen hier wesen
Conestabel uutghelesen van den conynck ydoone;
Maer die princen van den lande vul liefden schoone
| |
| |
En wilden 's conyncx croone zoo neder niet deelen,
Al is 't dat zy ligghen in de stercxte casteelen,
Vul gheroofde juweelen, hoort dese legende;
Valt se clouck an, de bolle es nu ten hende.
Och! die stat van Maestricht brochten zy vul
ongheval;
Daer versloughen zy borghers een groot ghetal,
Vrauwen en kinders al dat zy vonden op der straten,
Wel twee duusent hebben daer 't leven ghelaten
Van alle staten, hoort dese tyrannie;
Zy zijn in de stadt ghecommen deur verraderie,
Dit is, zoo ick belye, varinck an elcken cant.
De poorte van der stadt hebben zy verbrant,
De borghers promant vernamen dit zeer zaen,
Die sach men zoo clouckelick ter wapen gaen,
Om die specken te wederstaen met diligentie.
Van die Duutschen begheerden zy assistentie,
Die deden haer defensie, als jonghe wichten,
Sy riepen: ‘Ghelt! ghelt! of wy en willen niet vechten!’
Seer cleen verlichten creghen die borghers dan ten tyen,
Dus moesten zy alleene teghen die Spaingnaerts stryen,
Tot op hemlier knyen vochten zy, cleen ende groot,
Maer, lachen! die borgers bleven in den noot.
Sy blevender al doot, hoort mijn cryieren,
Dan ghinghen zy die stat rooven en pilgieren,
Maechden schoffieren, zonder eenich vreesen;
Daer hoorde men 't gheschrey van weduwen en weesen,
By groote sneesen, zy daer roupen en caermen:
O Heere! wilt toch u aerm volck ontfaermen!
| |
| |
Och! wat een jammer-werck sach men t'Antwerpen
ghebueren,
Den vierden van Novembre, 's noens ten twaelf hueren,
Dwelck zullen bezueren alle landen, hoort mijn verclaren:
Die Spaingnaerts quamen uut 't casteel met vulle scharen
In die stadt zonder sparen, met wreetheit boven maten,
Bin' dat die van der stadt ter tafel zaten,
Ende blydelick aten met vrueghden onbedwonghen;
Dus waren zy onvoorzien van die specken bespronghen.
't Harnas heeft elck anghewronghen, als zy 't alarm hoorden,
Den
grave van Egmont was haest in
slaghoorden,
Een jammerlick moorden zag men daer gheschieden,
Mons. de Havree zag men hem clouckelick
bieden.
Tweemael deden zy vlieden die Spaingnaerts vul onghenaden,
Mons. de Capers,
Mons. de Ongijs zeer clouck van
daden
Die stonden in staden die borghers niet om verrijcken,
Maer ten hende, zoo 't heeft mueghen blijcken,
Hebben zy moeten wijcken, hoort mijn uutspreken,
Deur datter vijf vendelen Duutschen zijn afgheweken,
Hebben zy deursteken menich man, zonder verflauwen;
O spaensche natie, hoe brynght ghy 't volck in benauwen.
Och! noyt man en hoorde jammerlicker lyden
Dan dat daer t'Antwerpen was alsdan ten tyden,
Deur 't vreesselick stryden van die Spaingnaerts alghemeen.
De ghildebroers die waren in 't stathuys by een,
En schoten sonder afscheen daer, met rypen raet,
Waermede zy de Spaingnaerden deden groot quaet,
Dus met nydighe daet hebben die specken fier
Rontsomme 't stadthuys ghesteken dat vier,
| |
| |
Dat slouch zeer schier in 't stadthuys an elken cant.
Daer hebben zy die ghildebroers al verbrant
En dat stadthuys playsant is al ter ruyne.
Men heeft noyt meerder ghecaerm ghehoort te gheenen termyne,
Als daer was ten fyne van elcken ghemeyn,
Daer bleef in den strijt den
grave van Evversteyn,
En Egmondt reyn, die was daer oick ghevanghen.
Mons. de Capers,
Mons. de Ongijs zijn met verlanghen
Oock in 't verstranghen in 't casteel met vromen moet;
De greppen die liepen daer van 't Cristen bloet.
Mons. de Havree die was daer
in zulck bedwanck
Dat hy van de mueren in de vesten spranck,
Daer by hem verdranck menich mensche doe ten tyen;
Die straten die laghen vul van de doode lien,
Noyt jammerlicker gheschien en was te gheenen daghen,
Wel zes duusent borghers zijnder in de stat verslaghen.
't Es claghelic om ghewaghen dese zware abuysen,
Daer zijn ooc verbrant wel vier hondert huysen.
O specken! vul confuysen, ziet wel wat ghy doet;
De stadt hebben zy gherooft van schadt ende goet,
Onghenadich, onvroet zijn zy, hoort mijn vermanen,
Steenen herten zouden weenen bloedighe tranen.
O druck, niet om uutplanen ter weerelt verheven,
O de lieden die noch te lyve zijn ghebleven
Moeten rantsoen gheven, verstaet wel den cloot hier.
O heere, troost u volck, want het heeft troostens noot schier.
Princelicke heeren, blijft elckander ghetrauwe,
Of anders zaudt ghy commen in zwaren rauwe,
| |
| |
Soo elck als de flauwe wel heeft mueghen mercken,
Maer gaet clouckelick voort, wreect die quade wercken.
Tot 's landts verstercken hebt ghylien dien zin verworven,
Want die specken die hebben 't landt gheheel bedorven.
Vele zijnder ghestorven van rauwe ende verdriet,
Van 't lyden, dat nu deur de specken gheschiet,
Dus elck hem vromelick biet met 't sweert in de handt
Om de Spaingnaerts te vernielen ende dryven uut 't landt.
Als ruyters promant es elck op de specken verstoort,
Dus bidt God dat de zaeck mach lichtelick gaen voort
Op dat haest accoort mach wesen t'onser baten.
De prinche van Orangne zal u fray staen in staten,
Ende niet verlaten in gheender manieren.
Bidt Godt dat hy uwen raedt en daet wil regieren,
Duer zynen gheest stieren tot zijnder eeren,
Dat wy zynen lof met rusten haest mueghen vermeeren.
Ghevisiteert te Bruessele by den Eerw. Heer M.H. Schellijnck.
P.S.N. consensu superiorum.
|
|
Auteursrechtvrij