Pogen. Jaargang 2

[p. 411]

Toneel. - Een reeks nieuwe uitgaven.

IsraëL. Twee treurspelen door L.J.M. Feber. Uitgave ‘De Schatkamer’ n^r 5, 1924, bij Boosten en Stols, Maastricht.

In het modern theater ontstaat de spanning doorgaans uit het onvoorziene, het verrassende van het gebeuren. De personages hebben wel hun eigen karakter, maar ze hebben de éne of de andere inwendige strijd te leveren. Hun eigen tegenstrijdige passies slingeren hen heen en weer tussen het goede en het kwade: het zijn gewoonlik invloeden van buiten af, die hen drijven tot een besluit: ze gaan gewoonlik niet tot de uitersten, omdat de normale uitslag van de konflikten van het dageliks leven de ‘draw’ is. Vandaar een ebben en vloeden in de handeling, iets wisselvalligs in de intrigue, bij de toeschouwer belangstelling om wát er gebeuren gaat.

In het klassiek drama integendeel is de stuwkracht inwendig: de personages determinéren de gebeurtenissen door hun optreden. Het zijn mensen met radikaal karakter en onbuigzaam temperament, in de éne zin of in de andere. De spanning ontstaat juist uit het onafwendbare van de botsing: het is de gang naar de katastroof. In het klassiek drama is de onvermijdelike ontknoping de katastroof. We vermoeden van meet af wat er gebeuren moet: we trillen om hòe het gebeurt.

Dit vooropgezet, kan ik het werk van Feber niet beter karakterizeren dan met te zeggen, dat het in mijn ogen aansluit bij de zuivere klassieke opvatting. Zijn stukken zijn rationeel, evenwichtig gebouwd, er loopt een rechte, gespannen, klimmende lijn doorheen. Hun grote verdienste schuilt misschien wel in de perfekte harmonie tussen het direkte van het gebeuren en het kernachtige van de taal. De mensen voelen radikaal, ze spreken drasties; hun hartstochten zijn primitief, hun woorden lapidair: alles is herleid en geconcentreerd tot het essentiéle, zowel in de aksie als in de diksie. De overwegende karakteristiek van Feber is: energie.

Rondom Shakespeare:
I. - Christoffer Marlowe: Eduard II.
II. - BEAUMONT en FLETCHER: Philaster.
Uitgave ‘De Sikkel’, Antwerpen en C.A. Mees, Santpoort.

Over de identiteit van de grote ‘Billy’ wordt er in de Engelse letterkundige wereld nog alle dagen getwist. In de ‘National Review’

[p. 412]

is Webster onlangs nog met de verrassende theorie voor de dag gekomen, dat Shakespeare niemand anders zou geweest zijn dan een publiek schrijver, een soort fabrikant van literatuur, onder wiens dekmantel de beste auteurs uit die tijd hun stukken op de markt zouden gebracht hebben. Aldus zou Marlowe feitelijk de schrijver zijn van ‘Hamlet’ en een paar andere meesterstukken begrepen in het oeuvre van Shakespeare.

Het feit alleen, dat de kwestie kan in twijfel getrokken worden, of Shakespeare een persoon ofwel een soort kollektieve persoonlikheid geweest is, in een zekere zin het orgaan van een literaire school, bewijst dat hij lang niet de enige toneelschrijver van zijn tijd geweest is, wiens werk verdiende bewaard te blijven: zulks blijkt zonneklaar uit de lezing van de twee eerste stukken door ‘De Sikkel’ uitgegeven.

De liefhebbers van toneel zullen met belangstelling de volgende nummers te gemoet zien. Zowel Marlowe als Fletcher en Beaumont zijn interessant, door de bonte afwisseling van etheries lyrisme en ongegeneerd realisme in hun werk, afwisseling die waarlik karakteristiek is voor de mentaliteit van dat spiritueel, een tikje skepties en cynies geslacht....

De deftige gentlemen en ladies uit de tijd van Shakespeare namen voorwaar geen bladje voor de mond: hun konversasie zou in het pudieke Albion van heden wel een beetje ‘shocking’ klinken - en ook in te jeugdige vlaamse oren. Hun dialoog ontleent echter juist aan die spontaneïteit zijn dokumentaire waarde: als spiegel van die tijd gaan die stukken de oorkonden te boven.

De Groote Wereldmarkt - (Zinnebeeldig Sacramentspel)
Naar het Spaansch van Caldéron door P. Maximilianus, Kapucijn.
Arn. M. Greven - Uitgever - Zevenbergen.

Een zwierige vertaling van de mooie verzen van Calderon. Die naam staat borg voor het gehalte van het stuk. Te abstrakt echter om in te slaan bij een gewon, zelfs katholiek publiek. Een brokje voor intellek-tuelen met aanleg voor het spekulatieve.

[p. 413]

Leven's vier Seizoenen: Lente, door
F. Delbeke en Gerard Walscap
Toneelfonds: Het Masker.

Blijkbaar het eerste stuk uit een série van vier. Opvallend levert het naast soliede kwaliteiten, die het genietbaar maken als moderne komedie, ook nog enkele gebreken op, ons oud repertorium eigen.

De dialoog is levendig: hier en daar zweemt hij echter nog ergerlik naar rhetoriek. De aksie lijkt nu en dan wel een beetje arbitrair, maar ze is gestadig en onafgebroken. Te prijzen valt bij de schrijvers een duidelik streven naar soberheid en beheersing: de gebaretaal spreekt haar woordje mee. We krijgen niet meer die lange, lange tiraden te slikken uit de Vrek.

Lente behoort tot een soort van overgangsliteratuur, helemaal geknipt voor de toneelgezelschappen, die zonder zuiver modern werk te willen opvoeren, toch degelikere kost willen aan de man brengen dan de oude draken.

Godelieve van Gistel, door
Dr. Eugeen van Oye.
Excelsior - Brugge.

Deze herdruk weze de grijze dichter van Oye van harte gegund. Zijn stuk dateert: het is vijf en twintig jaar oud of zowat. Teknies levert het dan ook nog heel wat onhandigheden op, die de dag van heden aan de speelbaarheid moeten schaden.

Maar er komen heerlike lieriese brokken in voor. Van de gehechtheid aan eigen aard en grond, de bezieling en het bruisend idealisme van het geslacht dat ons in voorgegaan en ons opgewekt heeft, legt haast elke bladzijde getuigenis af. Paul de MONT

De Daad, en De Eeuwige Verlossing, door Dirk Vansina.
Vlaamsche Boekenhalle, Leuven.

Deze twee dramatiese werken komen de cyclus voltooien, ‘De deemstering der zielen’ geheten. Reeds vroeger hebben wij de aandacht gevestigd op dit merkwaardig oeuvre van een onzer jonge dramaturgen. Van de vier drama's, ons door Vansina geschonken, bezit het laatste de grootste speelkwaliteiten. Toch is het veeleer om hun geestelike inhoud en als dokumenten van onze tijd dat zijn stukken gewaardeerd dienen te worden.

Viaticum, naar P. Caldéron bewerkt door Floris Prims.
Norbertijner Abdij, Tongerloo.

Het 1^e deeltje uit de reeks ‘Christelijk Volkstoneel’, in voorberei-

[p. 414]

ding bij de Norbertijnen van Tongerloo. De Vlaamse bewerker karakterizeert dit Eucharistie stuk aldus: ‘Kunst in dienst van godsdienstige wereld- en levensbeschouwing, syntheties symbolisme op het peil der op te voeden menigte’. Wij wensen deze uitgave, een bewijs te meer van de herop-levende belangstelling in Calderon's werk, een groot sukses toe.

Lanseloet de Danemark, adaptation en langue francaise p. Willy Koninckx. (Renaissance de l' Occident, Bruxelles).

Na de Engelse vertaling van Lanseloet, door Prof. P. Geyl onlangs bezorgd, deze verdienstelike franse adaptatie van Willy Koninckx. Onze middeleeuwse Theaterliteratuur komt over de grenzen! Willy Koninckx liet zijn ‘bewerking’ voorafgaan door een korte maar boeiende beschouwing omtrent de abele spelen in de Nederlanden. Hij deed een goed en schoon werk, waarom wij hem dankbaar zijn.

W.M.