Pogen. Jaargang 2

[p. 314]

Over kinema: film en scenario
door Frank van den Wijngaert

2. Het Scenario.

DE creatieve oorzaak van de film is het scenario.

Dit fondamenteel uitgangspunt is totnogtoe niet genoegzaam doorvoeld geworden, Vandaar de reden, dat het aantal filmen met aannemelike, laat staan goede achtergrond zo gering is.

Het scenario is geschreven voor de kinema, door de kinema, om wille van de kinema en de intelligente scenarist, die daarbij niet bepaald een filister is in zake kinematografiese techniek kan een eigenlik ‘insceneerder’ gemakkelik ontberen.

Ik ben er zelfs van overtuigd, dat in de kinema van de toekomst de auteur van het scenario tevens toneelschikker van de film zal zijn.

En zulks is meer dan logies, want wie beter dan de auteur zèlf is geschikt om het oeuvre, dat hij in visioen reeds gerealiseerd heeft gezien, het vereiste leven in te blazen?

Deze waarheid hebben de Fransen zeer goed begrepen, L'Herbier, Gance, doch vooral Delluc zijn de insceneerders van hun eigen scenario's.

In Amerika echter is het dominante personnage nog immer de insceneerder. Hij is de paus van het studio en heeft onder zijn gebied een leger helpers, waaronder het ras der scenaristen. Deze hebben als enige bezigheid het nabladen van avonturengeschiedenissen, het verslinden van liefderomans en daarna het resumeren van de meest geschikte kopij die zij ontdekten. Op hun losse gegevens bouwt de insceneerder een meer technies dan literair schema van scenario, zoodoend veel overlatend aan de impulsen en de wisselvalligheden van het ogenblik van de verwezenliking!

Een voorbeeld van de Amerikaanse pueriliteit in zake scenario:

‘La plupart des troupes comiques ne tournent pas un scénario nettement déterminé et mis en scène d'avance.

Le scénario-département choisit parmi les derniers manuscrits des scénaristes de la compagnie celui qui s'adaptera le mieux au caractère de tel ou tel artiste comique.

Le scénario est par lui-même assez maigre d'explication. En voici un exemple:

Le jeune William est chargé par ses parents qui habitent la campagne d'aller régler un compte chez le notaire, à la ville. En wagon il fait la connaissance d'un escroc qui réussit à le griser et à le voler. William arrivera cependant à reprendre son bien au détriment du voleur et de ses acolytes et il épousera une femme qui l'aura aidé.

Avec ce schéma le metteur en scène doit faire un bon film comique en deux parties.

Le scénario lui-même est loin d'être comique!

C'est alors qu'intervient le gagman.

Le metteur en scène dit au gagman:

- Demain je tournerai la scène du départ de la ferme, quand William reçoit l'argent de ses parents pour aller payer le notaire.

Fort de cette information, le gagman se creuse la tête pour trouver des situations comiques, qui rendront le film amusant. Il fera cela chaque jour, et devra sans cesse renouveler ses idées. Certaines scènes seront plus faciles que

[p. 315]

d'autres à corser. Il lui sera plus aisé de trouver des “gags” pour la scène qui se déroule en chemin de fer que pour celle du départ de la ferme.

Le gagman soumet ses idées à la vedette comique et au metteur en scène, qui, eux-mêmes, les suppriment ou les transforment’. (Robert Florey: Filmland. Editions de Cinémagazine)

- En Suède, schrijft Louis Delluc in de prologus tot zijn Drames de Cinéma, règne presque uniquement l'adaptation de romans. Leurs productions seraient d'un étonnant enseignement pour les adapteurs français. Mauritz Stiller et Sjoström ont trouvé le moyen de faire vraiment du cinéma et de nous conserver le roman, et que ce tout soit bien un tout. Ainsi le monde entier a pu lire sur l'écran à images les meilleurs oeuvres de Selma Lagerlöff.

Een scenario, in geweten geconcipieerd, mag dus nooit een adaptie of een variante zijn op reeds bestaand werk. Het moet beknopt (daarom niet in telegramstijl), objectief gesteld en natuurlik vrij zijn van elke psychologiese uitdieping. Techniese annotaties zijn eveneens overbodig (die volgen later wel bij de zg. découpage).

Merkwaardige voorbeelden van scenario's gaven ons reeds: Louis Delluc, Jacques de Baronstelli, Jean Epstein.

Elk van hun scenario's zonder daarom iets van zijn ogenblikkelikheid en conkentratie er bij in te boeten, is een poema van onbetwistbare zuiver-litteraire waarde, evenzeer genietbaar voor de lezer als voor de toeschouwer, die het gerealiseerd vond op het doek.

Bundelde Delluc niet zijn Drames de cinéma, net zoals een toneelschijver zijn stukken bundelen zou, en geeft in Duitsland het Gustaf Kiepenheùer-verlag niet uit:

Carl Mayer: Sylvester, Ein Lichtspiel.

Herausgegeben und eingeleitet von Ernst Angel als Band I einer Sammlung ausgewählter Film-Manuskripte. Mit 12 Abbildungen nach Entwürfen von Claus Richter, Photos und Werk-Skizzen, sowie einem Vorwort von Lupu Pick Ein Neuer Buchtyp.: Das erste gedruckte Film-Manuskript des bekannten Autors des ‘Caligari’, der ‘Scherben’, und der ‘Vanina’. Es wird hier des Versuch gewagt, das bisher vernachlässigte Film-Manuskript dem kritischen und künstlerischen Interesse näherzubringen und eine intime Einfürhung in die Technik des Films überhaupt zu geben. Gleichzeitig wird gezeigt, wie eine ursprünglich in Bild und Bewegung konzipierte Dichtung sich durch das Medium der Worte auf Regisseur und Schauspieler, aber auch mit starker Wirkung auf den gewöhnlichen Leser übertragen lässt.

Het scenario is verdeeld in een aantal genummerde fragmenten, die los staan van mekaar en elk op zichzelf een volledig kinematografies tafereel beelden. Zodoende kan men b.v. vandaag draaien gezamenlik de taferelen n^rs 25, 65 en 105, welke spelen in eenzelfde interieur, terwijl morgen, overmorgen, over een week, een maand, een jaar misschien pas aan de beurt zullen komen taferelen n^rs 1, 2, 5 enz., dewelke openluchttoneelen moeten voorstellen.

Een typies staaltje van scenaristiese indeling en evocatie is de inzet van Louis Delluc's scenario Fièvre:

1.	- Un cabaret à matelots, dans
2.	- une vieille rue sombre,
3.	- au vieux port de
4.	- Marseille.

'k Geloof, dat alle kommentaar hier overbodig is, want duideliker, treffender en vooral kompleter kan het niet.