Pogen. Jaargang 1

[p. 224]

Charley Toorop
door Dr. F.M. Huebner.

CHARLEY Toorop mag beschouwd worden als een der belangrijkste persoonlijkheden onder de moderne Hollandsche schilderessen en schilders.

In de kring van hare vrouwelijke beroepsgenooten maakt zij zich los van de generatie van een Coba Ritsema, Lissy Ansing en Suze Robertson. In wezen en arbeid is zij een gansch nieuwe type van de schilderende vrouw.

Bij de bovenvermelde kunstenaressen bemerken we namelijk dat hunne kunst ten slotte altijd op mannelijke inspiratie terug gaat; hun behoort alleenlijk de technische volmaaktheid, de finesse in de weergave, de smaak in kleurenkeus.

Maar hunne kunst zou er niet zijn, ware de kunst van vroegere mannelijke tijdsgenooten er niet geweest. Zij hebben den man noodig, ze zijn weinig of niets zonder hem.

Charley Toorop, haalt alles uit zich zelf. Als dochter van Jan Toorop zou ze, hoogst begrijpelijk, onder zijn invloed komen, en zijn natuur in zich verder ontwikkelen, nochtans, aanvoelingen van dien aard kunnen we alleenlijk in 't begin van haar schilderesloopbaan vaststellen; nu is ze daar reeds lang over heen. Verwisselingen zijn niet mogelijk. Zij staat midden de Hollandsche productie, niet alleenlijk als een eigen talent, doch wat meer belang heeft, als een eigen persoonlijk karakter.

Dat ze zich zoodanig kon losrukken van alle vreemde invloeden, ook van de tendenz naar overgave, aanleuning en onderwerping eigen aan het vrouwelijk wezen, dankt zij aan het organisch in haar opgesloten wezen van mannelijkheid.

Waren de bovenvermelde kunstenaressen te veel en alleenlijk vrouw, en daardoor op voorhand veroordeeld om eklekticae te blijven, zoo beschikt Charley Toorop gelukkiglijk over die geestelijke bisexualiteit, zonder dewelke kunstenaarschap niet mogelijk is, in alle geval niet machtig worden kan.

De kracht en de zekerheid waarmee zij een beeld aanvangt, de wijze waarop zij de vierhoek in het raam met figuren vult heeft iets verbazingswekkends, hier is niet aan het werk, die nadrukleggende wilde mannelijkheid, die door veel schilderessen en

[p. t.o. 224]

‘KINDEREN’ door Charley Toorop.

[p. 225]

vrouwelijke beeldhouwers met voorliefde wordt tentoon gesteld, neen hier is het namelijk de zin voor orde, maat, strengheid, rondborstigheid en eerlijkheid.

Het eigenaardige nu bij deze interessante schilders-persoonlijkheid is dit: in haar zien en in haar ‘stiel’, kortom in de vitaaltechnische schildervermogens overheerscht een mannelijke kracht, die nochtans niet binnendringt waar de kunstschepping met hartstocht en gevoel wordt vervuld. Hier in het mannelijke, is en blijft Charley Torrop volkomen vrouw. Niet omdat ze zich daartoe dwingen moest, ook niet omdat ze zich niet opgewassen voelt voor die mannelijke gevoelswijze, neen, deze laatste wil ze absoluut niet nabootsen, zij zou het in 't geheel niet kunnen, haar natuur is in dit opzich heelemaal rein-vrouwelijk.

En dit vrouwelijke spreekt zich hierin uit, dat ze niet didakties wordt, dat ze de allegorie van de hand wijst, dat ze in het gelaat van hare figuren geene interessante psychologie zoekt te leggen; dat ze elk probleem van een menschenziel, als een wezenlijk, een vormelijk vegetatieve gemoedstoestand door oogen, handen en mond van hare modellen laat spiegelen.

Krachtig beheerscht zij de scheppings-aktie van het technische, energiek rukt zij de schildersvizie naar zich toe, en wordt er soms bijna brutaal tegenover, maar even behoedzaam blijft ze tegenover de zielsproblemen; de figuren die ze schildert worden nooit geweldig geïnterpreteerd (iets zooals een Lembach met zijn modelkoppen deed), de oogen van al hare figuren zijn vrij wijd-opengerekt, maar dan toch hangt over hen als een sluier, men dringt niet meer tot op den bodem van deze geopende diepten, zij blijven raadsels, zonder opwindende prikkeling, stomme afwijzende verwonderende natuurraadsels.

Die polariteit der naturen maakt Charley Toorop tot een bovenal boeiende verschijning; want hier is geen strijd, geen angst van de eene natuur voor de andere; er heerscht evenwicht, elke natuur heeft haar eigen sfeer en eigen levensrecht; en beiden vullen elkander aan.

Dit evenwicht, dat in het onder-bewustzijn van de kunstenares heerscht - het boven-bewustzijn zal waarschijnlijk, lijk bij ieder modern mensch, vervuld zijn van zware kampen en zelf-argwaan -dit onderbewuste evenwicht dus, stroomt als een oneindig-troost-

[p. 226]

rijke macht uit haar werk. Ja, hier zijn uitstroomingen en uitstralingen, hier treedt een mannelijke aktiviteit naar buiten en heerscht niet die passiviteit, waarop de schilders en schilderessen uit de impressionistische aera in Holland zich bepaald toelegden.

In het raam, in de woning, aan de muur, beduiden de beelden van Charley Toorop alles behalve eene lieve dekoratieve kleurvlek; zij scheppen atmosfeer, doch niet alleenlijk atmosfeer van vage droomen en stomp geluk, maar wel een atmosfeer van moreelen aard: van vastberadenheid, draadkracht, gevoelsernst en menschenliefde.

den Haag.