Pogen. Jaargang 1

[p. 146]

Giovanni Papini over Toscane.
(Vertaald door Fr. D'Haese.)

SEDERT ik brein ben en enkel brein, spreek ik met de Chinees en de Sufiet, met de Duitsche professor en de Engelsche essayist, met de Fransche jacobijn en de Grieksche sofist. Ik hoor tot alle eeuwen en tot alle rassen: ik begrijp en word begrepen. Mijn woorden zijn internationale penningen die ik uitgeef op om het even welke markt.

Maar wanneer ik mij gansch in mijzelf samentrek, met ziel en lichaam, met geest en hart en mij invoegen wil in een ras en inlijsten in een eeuw, dan voel ik dat ik eigenlijk en uitsluitelijk hier thuis hoor en van deze tijd ben. Wat ik ook doe ik ben een mensch in Toscane geboren, midden Toscaners, midden Toscaansche landschappen en waarden - een mensch geboren in Toscane in 1881, die twintig jaar telde bij den aanvang der twintigste eeuw en die thans schrijft in het huidige jaar 1912. Ik ben een Toscaner, niet enkel een Italiaan. Het echte vaderland van ieder van ons is niet het koninkrijk of de republiek waartoe hij behoort: het waarachtige vaderland kan enkel klein zijn. Zelfs in het bij uitstek geünificeerde Frankrijk voelt de mensch van Bretagne de Provencaler aan als vreemdeling en de Normandiër en de Lorein zijn Normandiërs en Loreinen ook in het hartje van Parijs.

Ik voel mij diep-in Toscaner. De Venetiërs en de Napolitanen zijn voor mij vreemden: ik voel dat ze verder van mij af staan dan sommige barbaren. Ik voel mij bij hen niet meer te huis; ik voel dat wij geen broeders zijn. Het volstaat niet een zelfde taal te schrijven en door hetzelfde wetboek te worden geregeerd om te mogen zeggen dat men hetzelfde vaderland bezit.

Ook tusschen de Toscaners voel ik mij vaak een vreemdeling en verafstaande. Maar als ik Toscane noem dan bedoel ik in de allereerste plaats het Toscaansche land, de bergen, de heuvels, de rivieren - de horizonen van deze landstreek die van de vorige torens van de Apuanen gaat eindigen ginder laag in de weidsche en eenzame Maremma, tusschen de hooge kruinen der Appennijnen en de groene ademende vrede van de Tirreensche zee. Ik bedoel deze hemel zoo schoon ook wanneer hij leelijk is, de gewrongene bleekheid der olijfboomen, de duistere speren der cypressen, de zware festoenen der

[p. 147]

wijngaarden op de heuvelen, de barre en steenige valleien, waar enkel de blauwe distel bloeit en de gele brem.

En ook bedoel ik met Toscane de groote Toscaners en hun genie. Van de etruskische vaderen, in hun grafsteden te wake gestrekt, rustig en diepzinnig lijk waarzeggers; van de Etrusken die medebrachten uit het Oosten de liefde tot de toekomst en de zekerheid der kunst; van de Etrusken die aan de romeinen de beschaving leerden en binnen hun grenzen omschreven het deel van Italië vruchtbaarst aan groote genieën - aldoor en immer verder tot de kracht van Dante, de strakheid van Machiavelli, de vervaarlijkheid van Michelangelo, de nieuwsgierigheid van Leonardo, de kracht van doordringing van Galileo. In al deze mannen voelt men de kracht een plebeïsche zin voor forsch realisme, de eenvoud, de helderheid, de grootheid zonder opgeblazenheid en emphase, de strengheid zonder kwezelachtigheid en stijfheid. Er is een toscaansch genie dat hier hoort, eigen kenmerk draagt, zich afteekent van al de andere geniën in Italië en elders en met hetwelk ik mij in volledige eenklank voel.

Mezelf terugvinden beteekent dus Toscane terugvinden in zijn landschappen en in zijn traditie. Niet meer de straten rond Firenze, ingesloten binnen de grijze muren en de hekkens der heerentuinen, maar de paden der herders ginder hoog op de hellingen der Appennijnen, waar ik van aanschijn tot aanschijn ben met den hemel, terwijl aan mijn voeten de bosschen schaduwen. Niet meer de steedsche glooiïngen van de Viel dei Colli of van de Incontro maar de bulten van Pratomagno en de kruinen van de Alpe della Luna. Ik ontdekte een verborgen en onbekend heuveltje, terzelfdertijd in het hartje en op de grenzen van mijn Toscane. Het is nabij de bronnen van de Tiber, in de nabijheid van het woud waar Sint Franciscus leed, van het kasteel waar Michelangelo geboren werd, van de vlek waar Piero della Francesca het licht zag. Enkele schreden van mijn huis kwam, in zijn jongelingsjaren, de republikein Carducci. En als ik hooger stijg ontwaar ik de zee van Romagna en de hoogten van Umbrië.

Op dezen steenigen heuvel, waar de wind geen rust vindt, heeft mijn geest de rust en zichzelf teruggevonden. In deze kring van gebergten scherp en donker, op deze weide arm aan grasbloemen en met steenen bestrooid, in de schaduw van deze harde en onbesnoeide eiken, bij het gerucht van deze enge maar heldere rivier die te Rome vuil en aangezwollen zal aankomen, onder deze waarlijk hemelsche

[p. 148]

hemel, doorschijnend en teeder ook wanneer hij bezaaid is met wolken, heb ik de ware geur der aarde geproefd, de smaak der lucht, de deugd van het brood, de regelmatige warmte van het vuur van houtsblok en mutsaard. Het leven heeft mij langzamerhand veroverd met de schoonheid van zijn eenvoud. Ik ben opnieuw kind geworden en wildeling, primitief en landelijk. Ik heb mij opnieuw gehecht aan mijn landelijke voorouders, aan de goede plebeïsche dorpers, die in deze streek de koeien regeerden en het graan pikten. Ik heb me terug in regel gesteld met de oude familie. Voor dezen verloren zoon die aanzat aan al de geestelijke banketten van Europa en de zwijnen der anderen weidde en kluppelde, heeft het oude huis een plaatsje bereid nevens den zwartgerookten haard, bij het sparrenhouten berd met de gele polenta, de gezouten ham en de ovenwarme brooden.

Aanvankelijk smaakte dit terugvinden zoo goed dat ik de behoefte voelde om een stuk van dit broeder- en vaderland, dat ik elken dag herkende en beminde mee te dragen naar huis: een steen puntig als een berg, de kurve van het blad van een eik, een gladde en fraai geboetseerde eikel, een ruiker veldbloemen, een bezie van de cypres, een halm van spaansche tarwe. Al deze arme, eenvoudige, ruwe, en waardelooze dingen deden mij een bizonder genoegen: ik voelde dat ze me waren vriend en zuster, deel van mijzelf, symbool van mijn land en van zijn traditie.

Intusschen naderde ik terzelvertijd ook tot de litteratuur van mijn voorgangers en streekgenooten. Sedert de naar alle zijden heen grijpende leerhonger der eerste jaren was ik tot hen bijna niet meer teruggekeerd. Ik had mij doordrongen met vreemde beschavingen; ik had bijna geen italiaansche boeken gelezen; en onder de boeken had ik aan de theorici den voorkeur gegeven boven de lyrici, aan de werken van beleering boven de werken van verbeelding. Maar ginder hoog, na de terugkeer tot het huidige vaderland, voelde ik onoverwinnelijk de behoefte om terug te keeren tot het vaderland van het verleden. En stuk voor stuk herlas ik, in de schaduw der beuken en der eiken, bij den reuk der munt en den wind der Vemia, de boeken die mij rechtens mijn geboorte en wedergeboorte toebehoorden: Dante en Compagni, Boccaccio en Sacchetti, Macchiavelli en Redi, Gino Capponi en Giosué Carducci. Deze boeken die ik gelezen had plichts- en nieuwsgierigheidshalve, deze boeken die mij op de school verveeld en mij daar buiten koel hadden gelaten, die ik

[p. 149]

tot dusver als letterkundige rethorika of als geschiedkundige documenten had beschouwd, openbaarden zich thans aan mij als vrienden en broeders, kregen een nieuwe kleur, een anderen smaak, gingen opnieuw leven met al de oorspronkelijke kracht. Deze oude dingen verjongden mijn geest. Deze oude menschen, degelijk en zonder vooroordeelen, schenen me in sommig opzicht moderner dan ik. En ik voelde dat ik van hetzelfde huis was en tot dezelfde familie behoorde, dat hun taal ook de mijne was en dat ik met mijn herinneringen ook dit vermocht te vatten wat aan uitheemschen, vreemd en vulgair kon schijnen.

Het was als de gang van een banneling tot de plaatsen zijner jeugd. Alles verscheen mij als 't ware voor de eerste maal en drenkte mijn ziel met dingen die nieuw schenen maar voor dewelke reeds de plaats was bereid en het raam gereed. De breidels der hel, de lichtstroomen des hemels, Firenze bespreid met torens en pijken, de dartele jongelingen die ontmaagden en hoornen opzetten, de dwaze en rekelachtige ouden, de listige en mannelijke vorsten, de natuurlijke verdorvenheid der menschen, de bewegingen der sterren in het oneindige en van de most in de kuipen, de geschiedenis der nederlagen en de verwachtingen, de Valdamo en de Moremma, de Casentino en de Mugello - heel het schoone land van Toscane met de menschen en de tuinen, met de hemelen en de bronnen, van de volksoploopen der gemeente tot de afstraffing in '59 kwam mij ter harte en drukte zich in mijn vleesch lijk de moeder den verwachten zoon bij zijn terugkeer.

Niet enkel door de kruimige kern van deze boeken, werd ik gewonnen maar vooral door de heerlijke kunst waarmede zij waren gemaakt, de wonderlijke taal waarin zij waren geschreven. Niets, geen terlantijntjes, nergens opgeblazenheid, geen onnoodig kantwerk, nergens slechte smaak of slapheid, - krachtige stof, met weinige middelen bekomen, alles lijn en relief, brons en steen, geen fluweel noch honing. Diepe insnijdingen, rauw, zoo noodig, maar precies, duidelijk klaar en geen regel te veel. De taal rijk, steeds nieuw, levendig met uitdrukkingsvolle raccourcis en middelen, zonder stoplappen, onverwaterd-gemeenzaam en volheid zonder verlies van plechtstatigheid en majesteit. Ook hier, lijk in de gebergten der streek, schijnbare armoede, krachtige eenvoud, strenge vreugde-grootheid en vrijheid.

Het aldus herstelde Toscane is mijn Toscane maar het is ook

[p. 150]

het echte en beroemde Toscane - niet het Toscane der verbasterde Florentijnen, der heerentuinen en der vriendelijke, zoetelijke, ontmande schrijvelaars, die vanaf de 17^e eeuw tot nu toe hun vaderland hebben verpest en verraden. Aan dit teruggevonden grootere Toscane wil ik integendeel trouw blijven, want om mezelf te herstellen heb ik mij moeten herstellen van de plaats en het oogenblik waar ik geboren werd.

(Uit ‘Un Uomo finito’.)