Pogen. Jaargang 1

[p. 111]

Brief
door Noordling.

GISTEREN avond, aan mijn venster. De lucht een scherm gloeiend metaal, koper en goud, vervloeiend langs paarlemoeren stranden omhoog, naar blauwe meren van rust

Boven zacht wiegende soppen roeiden daar twee reigers door het blauw, naar het stervende licht, hij en zij, dicht achter elkaar. Ze dreven voorbij met egalen slag hunner lenige vleugels, zonder aarzelen ging hun vlucht tot stilaan ze versmolten in het goud, allebei.

Dat was liefde.

Dan ben ik aan 't denken gegaan. Een mensch kan denken soms.... Een statie al, precies als met den bommeltrein.

Het beeld dat ik zag was in mij neergezegen. In mij.... wat wil dat nu weer zeggen?

Ik keerde mij weg van het venster en in mij stond een scherm te schitteren, het span van daarbuiten, maar zeldzaam mooi en vreemder nog. Door de gouden vuurzee dreven weer vogels, gedragen echter door angstiger vlerkslag, voorbij wiegende rietgordijnen en ritselende bamboestengels. Eilanden zag ik uit zondoorzegen nevels doemen en laagrankende naaldboomen teekenden boven rotsige randen hieroglyphen van smart. Zoo stond het avondlandschap als een droombewogen scherm diep in mijzelf te glanzen.

Maar dat is niet alles. Niet enkel schitteren en bewegen en zich vervormen deed het beeld. Zangen deinden er uit op. Ik hoorde ze. 'k Hoorde gedempt geluid van stemmen. Wie sprak of zong er dan? Wie zal het zeggen? Want ik hoorde waar geen geluid was en zag met gesloten oogen.

't Bewogen scherm stond in mij te schitteren. Door de verschieten zijner vergankelijke landschappen gingen schuchtere gestalten en rafelingen van droeve vooskens verdwarrelden huiverend voor den tragen vlerkslag der wegwiekende vogels.

En ik zag bekende wezens dwalen door de landschappen van mijn gedroom. 'k Zag jou, mijn vrouw en 'k zag mezelven. 't Was vreemd om zien, vreemd om hooren wat we zegden tot elkaar. En lang geleden was het. Dat kon ik zien aan de glanzen van je haar, en het bewegen van je handen. En aan je lenige leden toen jij de lotusbloem bereiken wou wier rozeroode hart naar 't zwarte water woog. Ik wist het wel

[p. 112]

dat 't lang geleden was door 't jong gebaar van mijne hand die een kindje in den geut der zon omhoog smeet en aan de vlugge greep die 't gillend wichtje opving. Ik hoorde het aan den gil van 't kindje en aan je stem die ‘O man, pas op’ riep, ik kon het zien aan de bloemen in je armen, die geplokken waren in onzen tuin.

Want we waren in onzen hof, onzen hof van al zoo lang geleden, met ons kindje, onze bloemen en onze liefde....

En ge begrijpt, moeder, dat zoo als de wiekende reigers waren weggesmolten in den glans van 't avondscherm, ook onze gestalten spoedig waren afgedwaald uit de omgeving waar ik 't eerst z'ontwaarde. Ze waren afgedwaald naar onzen tuin, naar onze bloemen en ons kind, naar onze liefde die er soms, heel stil vleugelvlerkte, weet ge 't nog, in d'avondschemering die er rond de bloesemende appelaren hing.

Lang geleden was het en in de week, als 't stil was en de fonografen der geburen mooi afgestoft en gepolitoerd, maar goddank stommer dan karpels, den Zondag namiddag in de verandatjes stonden te verbeiden. Weet ge nog moeder hoe ge me vasthouden moest toen ze losgingen achter de haagjes?

Wij vorderden niet door onze dagen, moeder, zóó als die reigers, met egalen vlerkslag roeiend, hij vóór, zij dicht achterna, hoog boven de hoogste soppen naar een lokkenden einder.

Wij deden niet zoo rustig beraden,... en onze liefde was ze wel altijd zoo groot... droeg ze ons wel hoog genoeg over de ruischende kruinen? Vlogen we niet wat laag soms?

Ik wil niet aandringen, moeder, want ik hoor u al zeggen: ‘we waren geen reigers man, en ook uw reigers vliegen niet hun leven lang in een lucht van goud. Ik zag er wel eens op hun stelten in een sloot op vorschen loeren’.

Ik droomde verder, hoorend uw antwoord en ik zag hoe we onder ons tweëen heel dikwijls in een moddersloot beland naar vorschen vischten. Het rheumatisme dat aan mijn ellebogen knaagt terwijl ik hier te dubben zit, heb ik dat ook soms in die grachten opgedaan?

Nu ben ik weer van schreef. Waar was ik dan? De reigers... 't avondlandschap... Japansche schildering... ons verleden... onze liefde... en rheumatisme... ik ben er weer. Onze liefde was die tegen moddersloten wel bestand? En laboreert ze daarom wel eens aan een kleine krupsie? Ik zie je boekenrek... je Kneippmetode... zeg weet die pastor soms geen raad met zulk flerecijn?

[p. 113]

Ik zie je al naar het kastje gaan... neen, nu zie ik je weer anders. Je ligt in je beddeken, alleen. Een lichtend zeepbelleken bengelt vergenoegd, laag bij je hoofd, fier om het jurkje dat je er omheen hebt geknutseld met een van je onmogelijke batiklappekens. 't Licht valt vlak op je gezicht. Op je gezicht valt de vermoeienis van een langen bedrijvigen dag, de vermoeienis van de taak die je brood bezorgt en ook ons kind leven doet.

Hier ga ik mijn pijp eens aansteken, moeder. Gemakkelijk meen je? Neen, zoo heel gemakkelijk toch niet.

Zie 'k zit al weer neer. Waar was ik dan? De vermoeidheid op je gelaat, na je dagtaak. Dat is 't.

De jongen zie ik ook. Onze jongen. Hij zit als een kleermaker, in zijn purperstrepen japonneken op zijn bed, gebogen over zijn boek met vliegmachienen. Nu ziet hij op daar hij jouw stem hoort en wipt het bed uit.

‘Dat boeksken moeder?’ ‘Neen dit, nog mis, zoo dat is 't.’

De Kristus van Servaes hangt er heel stil, heel stil, boven je boekenrek. Hoe vreemd het licht versomberd wordt door 't donkerroode jurkje van je lamp.

De Kristus roert niet terwijl het jongske 't boek gaat langen en weer terugwipt naar zijn ronkende motoren en zijn wonderbare vogel die twintig menschen ineens van d'aarde opneemt... ze door de lucht voert... en weer terug op d'aarde neerzet. De Christus roert niet, zijn hoofd hangt als een geknakte, verwelkte Chrysanteem.

En jij bladert in je Kneippmethode en zoekt naar een kruidje... tegen 't rheumatiek dat gisteren, je weet het wel aan d'ellebogen onzer liefde knagen kwam.

Leg weg, moeder, je vindt niets, niets.

Zie, Hij aan den muur, zocht al naar kruiden, eeuwen geleden, wat deed Hij nog al niet?

Maar 'k wil je niet langer plagen. 'k Laat jullie beiden slapen een langen nacht en ik kan nu vredig al dubbende verder schrijven.

De Kristus in je pikdonker kamerken ontwaar ik als gekrabbeld met phosfoor. En d'asem van 't jongske, bij 't slapen, fluisterritselt. Het scherm met d'avondlucht en wiegend bamboe is er weer en vonkelt. En beelden rijzen op en klanken, als waren ze zoo pas verklonken.

Soms was het goed, heel goed zelfs. In de Zomerkluis, toen de nacht een schaal van jade was waar de zang in borrelde van nachte-

[p. 114]

galen. Bij dag de zee er zong in het eikenloover waar onze stulp onder bedolven lag, ..... ons kind, je naakte voeten op de roode tegels en de bete broods van elken dag.

Daar kon men beluisterend en wachtend leven. We hoorden de zee, maar steeds als ver akkoord bij 't geen men mocht ontwaren of vernemen van nabij. Je handen roken naar kruid der heide en eiken mutsaard die je sprokkeldet in 't bosch. Ik rook ze gaarne zoo.

Zie, reuk van koperen centen, dikwijls geteld, en gerinkel van ontvangmachienen, dat is om dood te gaan. Naar koperen centen roken je handen nooit, want, zie je, ik leef nog.

Ik leef nog, en ook mijn vrouw en het kind. En 'k denk aan gisteren toen ik je weer eens zien mocht... en je nauwelijks te bezien dorst.

Beangstigend de stof, het harde, voelbare, dat in mijn droomen stort, ze havent en verstoort. Het harde hotsende botsende daarbuiten, dat mijn leven kapotstoot. Ik wil het behouden, beveiligen en draag het hoog boven mij uit. Daar draag ik ook U mee, daar ben ik bij je, ben jij bij mij.

En dan ineens het harde ontmoeten, ergens in een haringrode straat. Hoe men daar ook versukkelen kan. Zie 'k ga geharnast door de stad. 'k Houd boven de huizendaken een ster in 't oog om er mijn weg te vinden en in mijn stalen handschoen pletter ik een bloem van ginder ver.

En plotseling staat jij vóór mij. Je bent bij mij en ik bezit je niet. Hard en als een parkbeeld staat g'in de harde wereld, ver weg, ver weg en tastend dwaalt mijn ontsteld verlangen terug naar de landschappen waar ik bij u ben als ge ver zijt.

We stonden weer eens in de sloot moeder, dien dag van gisteren. Uit mijn Japansch landschap kwam ik frrwits... neergestreken in de sloot en de lekkere puiten plodderden weg tusschen mijn stekkebeenen.

‘Wat is me dat voor een gemaal... te stom om een vorsch te knappen...’ Zoo of ongeveer was d'overweging in je brein. En toen, als een allerbeste vrouwtje begon jij te tateren, van je sloot en je vorschen, van de waterbloemen zelfs die er welig tieren uit haar schoot.

Ik... voelde 't in mijn stelten knagen. Voor 't vette landschap deugde ik niet. Jammer, vroeger smaakten vorschen soms wel lekker. En toen verlangde ik alweer terug naar mijn verre landerijen waar ik jou weer wou vinden.

[p. 115]

Dan, ja, dan begon ik te tateren, of hoe doen de reigers dan? 'k Vertelde hoe de vorschen ginder kwaakten. Dat ik vegetariër was geworden en van louter bamboespruiten leefde. 'k Vertelde hoe een groote dikke puit zich op mijn rug van 't eene meer naar 't andere liet dragen en ik mij als belooning in zijn poel dan spiegelen mocht.

Dat werd u te veel, 't ging over zijn hout. Ge werd heel zenuwachtig toen en beweerde dat ik mij nog zou laten plukken door die vorschen. Zeg, moeder, zijn mijn veeren dan nog steeds een sieraad voor uw oogen? Dan zal ik mij weren om uwentwil. Maar zie, dit wilde ik u nog zeggen als besluit en slot van dit epistel... Eerst klop ik in mijn handen en jaag al mijn steltloopers de lucht in. Dan ga ik mijn kreupel tafeltje halen. 't Werd nog steeds niet afgeschrobt en 't krijgt nu een mooie patine rondom het petrolvuur dat er op te kwikkelen staat. Het staat voor mijn venster nu en waar de petrolstoof stond zet ik den Chineeschen theepot die ik oprakelde ergens aan den onderkant onzer planeet. Die theepot die nog altijd onderweg is en wie weet wel nooit terecht zal komen, zie ik nu pralen in het laatste schijnsel van den dag.

Wat een oude kasrol nietwaar? Gebruik hem in uw keuken niet. Zie eens die barsten. Lekken zou hij als een zift moest g'er thee in laten trekken.

Maar zit eens hier, nevens mij... je oogen half gesloten. Het glazuur gaat leven. 't Is eeuwen oud maar 't leeft. Het droop, hier zie, met dikke klodden langs den buik omlaag. Olijfgroen wemelt het en een bloedig net van ragfijne barstjes bindt al die jade-vakjes tot een scherp schild. Bezie die oortjes eens. Er zijn er drie. Eens gingen daar touwtjes door. Dan danste die pot aan een bamboe op de kadans van den Chineeschen venter. Je ziet rond d'oortjes nog den vingerdruk die uit de klei dit vat hier schiep, een vingerdruk waar maat in leefde en verhouding... Bezie ze moeder die oude bul, maar schenk er geen thee in op. Is 't geen zonderlinge kruik en voldoet ze niet in 't avondlicht? Zou je ze willen voor je kamertje?

Toe, neem mij dan. 'k Ben nog niet door en door gebarsten. En 't beste dat we bezitten, dat we door al 't getob toch gaaf behielden, kun je in zulk een uniek model tegen schimmel en bederf nog 't best bewaren.

En dan, wanneer een avondzon langs het glazuur lekt, ziet g'er van alles in, en met wat goeden wil ook mooie illuzies.

1922.