Pogen. Jaargang 1

[p. 61]

Engeland en de bezetting van het Roer-gebied
door Prof. Dr. P. Geyl.

DE Engelsche regeering bevindt zich in de grootste verlegenheid. Zij moet boeten voor de zonden en misgrepen van haar voorgangster, maar haar voornaamste leden maakten ook van de coalitie-regeering deel uit, zoodat zij zich niet van alle verantwoordelijkheid voor wat toen gedaan is, kan vrijpleiten. De oppositie, en vooral de verjongde arbeiderspartij die nu door de pacifisten uit de dagen van den oorlog wordt geleid, staat in dit opzicht sterker. Toch is het ook voor haar moeilijk genoeg om aan te geven wat er onder de omstandigheden van het oogenblik gedaan moet worden. De Vrede van Versailles en het Conferentieregiem dat er op gevolgd is, hebben Engeland in een zeldzaam ongunstige positie gedreven.

Men ziet het nu vrij algemeen in. De vrede van Versailles is een slechte vrede, niet alleen uit een Europeesch oogpunt, maar zeer bepaaldelijk uit het oogpunt van Engeland's belang. Hij is gemaakt in een roes van opwinding, van haat en van hebzucht. De Franschen, gedreven door hun eeuwenoude traditie van buitenlandsche politiek, hebben zich door het stelsel van redelijke en idealistische gematigdheid dat Amerika zonder genoegzame kennis, zonder de steun van een traditie trachtte in te voeren, niet laten weerhouden. De Engelschen die volgens hun eigen tradities het goede werk van Amerika hadden moeten helpen tot stand komen, hebben zich door de Franschen om den tuin laten leiden. Geen staatsman is ooit tegenover zijn eigen land jammerlijker te kort geschoten dan Lloyd George te Versailles. In plaats van het Europeesch evenwicht, nu zijn grootste bedreigen van de laatste generatie ten val gebracht was, op nieuwe grondslagen stevig te bevestigen, heeft hij de mogelijkheid voor een Fransche in plaats van een Duitsche hegemonie helpen scheppen. Verblind door de oorlogschatting, die nu reeds althans voor het industrieland Engeland een gevaarlijke hersenschim is gebleken, heeft hij Duitschland zoo volledig laten vernederen, ontwapenen en knotten, dat Frankrijk met zijn satellieten als heer en meester op het vasteland is achtergebleven. De Volkenbond kon daarom alleen al niet meer worden dan een doekje voor het bloeden. Nu men angstig rondziet naar een middel om Frankrijk te stuiten, moet de Engelsche regeering meteen verklaren, dat de Volkenbond daar niet bij helpen kan. En tot overmaat van bitterheid, diezelfde oorlogsschatting waar Lloyd George in December 1918 de kiezers mee deed watertanden, dient Frankrijk nu tot voorwendsel bij zijn politiek van geweld, die zijn overwicht moet grondvesten op de verscheuring van Duitschland en op den duur niet anders kan dan een ernstige bedreiging van Engeland worden.

[p. 62]

Zoo zien de meeste Engeischen, die eenig begrip van buitenlandsche zaken hebben, op het oogenblik de toestand. Zij beschouwen de bezetting van de Roer als een ernstige bedreiging van Engeland's belangen en zij gelooven dat wat Frankrijk drijft. niet zoozeer de begeerte naar ‘reparatie’ is, maar de eeuwenoude zucht naar macht. 't Is waar dat er een andere strooming in de openbare meening valt waar te nemen. Ze komt tot uiting in de ‘Daily Mail,’ die onder haar nieuwen eigenaar Lord Rothermere (Northcliffe's broer) niet minder fel pro-Fransch is geworden. De Daily Mail maakt die opinie ten deele, maar ten deele uit zij ze ook. Het is nog geen vijf jaar geleden, dat het Engelsche publiek dag in dag uit door de gebeurtenissen en door de pers werd opgezweept tegen de Duitschers. Niets is natuurlijker dan dat niet ieder's brein nu opeens de nieuwe gedachte bevatten kan, dat gevaar niet meer van dien kant maar van de bondgenooten van zooeven dreigt. Ook wil het er maar zoo niet in, dat de droomen van miljarden en miljarden Duitsche schatting droomen geweest zijn. Maar die Daily Mail-gemoedsstemming is ten slotte niets dan een redeloos overblijfsel, zonder verband met de nieuwe werkelijkheid, en het is moeilijk aan te nemen, dat ze als het er op aan kwam veel invloed op de actie van Engeland zou hebben. Toch moet men niet vergeten, dat voorshands ten minste nog de nasmeulende oorlogssentimenten lastig zijn voor de regeering, juist voor de conservatieve regeering van nu, want de meesten die onder den invloed ervan staan, behooren tot het conservatieve kiezersvolk. In het Parlement ook zijn er ettelijke van de stugste Tories, die nog geen kwaad woord van Frankrijk willen hooren en wie de handen jeuken om mee op de ‘Hunnen’ los te slaan. De Onderstaatssecretaris van buitenlandsche zaken zelf, Ronald Mac Neill, de man die in het Lagerhuis voor het departement moet spreken, omdat Lord Curzon lid is van het Hoogerhuis, staat in nauwe relaties met die groep.

Voor een deel verklaart dit de aarzelingen van de regeering. Haar houding heeft iets hulpeloos. Bonar Law heeft duidelijk te verstaan gegeven, dat ook hij niet gelooft in de oprechtheid van Frankrijk's verzekeringen als zou de tocht enkel om de schuldvordering begonnen zijn: ook om redenen van ‘veiligheid,’ 't geen op zijn beurt een euphemisme is voor streven naar hegemonie of annexatiezucht. Hij heeft bovendien ronduit verklaard, dat hij van Frankrijk's politiek rampspoedige gevolgen verwacht. En toch doet hij niets. Toch laat hij Mac Neill verklaren dat men zich zelfs vriendschappelijke waarschuwingen niet durft veroorloven, en weigeren om zich uit te laten over de rechtmatigheid van de Fransche actie onder het vredesverdrag. Voor een land als Engeland, zoo diep betrokken bij wat op het vasteland gebeurt, zelf een van de voornaamtse onderteekenaars van dat verdrag, en naar hetwelk andere volken plegen op te zien om leiding, is dat een ver van waardige houding. Dat verwijt aan de regeering niet alleen de oppositie van alle soorten, - zelfs de pacifisten van voorheen werpen haar nu ‘lafheid’ voor

[p. 63]

de voeten, zelfs Lloyd George, wie het aan onbeschaamdheid niet ontbreekt en die van zijn eigen verleden vergeten kan wat hij wil, leest haar de les, - maar dat voelen ook haar eigen aanhangers.

En toch, wat kan Engeland doen? Bonar Law heeft onlangs een zwaarwichtig woord gesproken, toen hij vroeg of men bereid was met inmenging zich de verontwaardiging van Frankrijk op den hals te halen en zijn wil in laatste instantie met oorlog door te zetten, De vraag is echter of men het gevaar van een toenemende vijandigheid tusschen de twee voormalige bondgenooten vermijdt met stil zitten. Dat is juist wat de oppositie betwist, en Ramsay Macdonald verwijt de regeering dat haar gebrek aan zedelijken moed de mogelijkheid schept van een gewelddadige ontknooping. Inderdaad, de zwakheid en halfheid van de Engelsche politiek onder de grootsprakige maar onberekenbare Lloyd George zoo goed als onder de bescheiden en eerlijke Bonar Law verklaren veel van den overmoed van Frankrijk en verklaren misschien ook de vrees van de Belgische regeering om zich van Frankrijk los te maken.

Op het groote publiek heeft het meedoen van België nog merkwaardig weinig indruk gemaakt. Voor wie iets van geschiedenis verstaan, is het een van de veegste teekenen van Engeland's verlies van aanzien in Europa. Als de Roer-expeditie dan werkelijk een van Frankrijk's traditioneele imperialistische ondernemingen is, wat hebben zich dan de verhoudingen nog ten ongunste van Engeland gewijzigd sedert de groote evenwichts-oorlogen van de 17^e en 18^e eeuw! De Zuidelijke Nederlanden, om wier behoud Engeland toen in verbond met de Republiek der Vereenigde Provinciën stroomen bloeds en gelds vergoot, hebben zich nu uit vrije beweging in Frankrijk's invloedssfeer gesteld. Hoe vast is de connectie, die Brussel aan Parijs verbindt? Al zijn de symptomen sedert den wapenstilstand niet geheel onopgemerkt gebleven, toch begint dat vraagstuk hier nu pas recht overwogen te worden. Aan België denken de oppositie-mannen die tot verlaten van de schroomvallige neutraliteitspolitiek aansporen, zeker niet in de laatste plaats. Over 't algemeen neemt men aan, dat België aan het groote avontuur deelneemt zonder geestdrift, maar omdat het onder de omstandigheden niet achter dorst blijven waar Frankrijk voorging. Zou Engeland, als het eindelijk den moed vindt tot een politiek, en blijk geeft daarvoor wat over te hebben, niet het gemakkelijkst weer met België contact kunnen krijgen? België, zoo redeneert men, een exportland gelijk Engeland, kan van de ineenstorting van Duitschland niet anders dan economisch nadeel ondervinden. En naarmate de annexionistische, of althans machtspolitieke bedoelingen van Frankrijk duidelijker aan het licht komen, moet de omarming van België door de Fransche bezettingslegers toch wel grooter ongerustheid wekken in Brussel. Zoo willen sommigen in de overeenkomst die zoo juist tusschen de heeren Theunis en Poincaré is gesloten, al een eerste concessie van Frankrijk aan het tegenstribbelende

[p. 64]

Belgiê zien, ofschoon minder optimistische naturen vreezen, dat alles afhangt van de voorwaarden waarop de ontruiming van het Roer-gebied daarin wordt voorgespiegeld.

Er ontbreekt aan al die beschouwingen over België voor wie het land kent één voornaam ding. Men kan in de Engelsche pers wel eens de terloopsche opmerking vinden, dat ‘de Vlamingen’ weinig op het Roer-avontuur gesteld zijn. Maar over 't algemeen heeft men hier geen begrip van de positie der Vlamingen en van de beteekenis die hun bizondere belangen en verlangens voor de politiek zouden kunnen hebben. Inderdaad, met dit ‘zouden kunnen hebben’ is alles verklaard. Zoolang de Vlaamschgezinde Kamerleden de regeering haar gang laten gaan, zal wat gepruttel in de Vlaamsche pers niet over de grenzen dringen. Zoodra daarentegen de Vlamingen, of een krachtige groep Vlamingen, onvoorwaardelijk oppositie voeren tegen een politiek die als ze niet bijtijds gestuit wordt, tot de ondergang van hun volksbestaan moet leiden, zoodra dat gebeurt, zal de diepgaande gemeenschap van belangen tusschen Engeland en Vlaanderen (als België dan verkiest aan de Fransche leiband te loopen) in het oog springen. Nu moet men hier nog leeren, dat er Belgen zijn die tegen de Fransche absorptie geen nationaal bewustzijn te weer kunnen stellen, maar dat Vlaanderen zich vroeg of laat verweren moet, tenzij al het gepraat en geschrijf over zijn Vlaamsche volksaard zinledige rhetoriek geweest is.

Londen, 14 Maart 1923.