Pogen. Jaargang 1

[p. 55]

E.L.T. Mesens
door Wiens Moens

ER gaat een roep over hem: ‘Hij is een kwâjongen!’

Die hem sinds lang kenden, de wijzen van jaren, riepen dat reeds vóór het 3^de kongres van Moderne Kunst te Brugge (in Augustus verleden jaar), waar zijn atelier-boutaden tegen de Vlaamse stroop- en suiker, in andere gevallen: buskruit- en handgranaatmuziek de verontwaardiging hebben gewekt van veruit het grootste gedeelte van zijn auditorium (de ‘modernen’ inkluis!); zodat het zelfs nodig is gebleken dat door iemand, wiens ‘kunstprestaties’ bij ons volk taboe zijn, een nieuw eresaluut aan Peter Benoit werd toegezwaaid!

Het is een heilige gewoonte, wnnneer je een kunstenaar inleidt bij het publiek, te spreken over de ‘mens’. Wat dan natuurlik tot allerlei psychologiese, wijsgerige, sociale en religieuze diepzinnige bespiegelingen kan aanleiding geven. Goddank, hoeven wij ons, in dit geval, aan deze karwei niet te wagen. Ik bespeur nog bitter weinig van de ‘mens’ (in de literaire betekenis, goed verstaan!) in Mesens. En dan: de ‘volle’ mens komt pas te voorschijn wanneer het eerste brandende levensleed over ons hoofd is heengegaan. En daar is bij deze Benjamin nog geen sprake van. Want, nietwaar, ruzie met een kameraad, een amoeretje, wie weet, dat als een zeepbel in duizende kleurige scherfjes uiteen is gespat, het onbegrip der ouden waarop men prat gaat, dat alles is niet het leed dat je onderdompelt in het vuur- en bloedbad, en waaruit je gezuiverd, als de tong van de profeet, moet verrijzen?

E.L.T. Mesens is je ware moderne stadskind, van goede, onartistieke familie. Hij heeft al heel vroeg al de in- en uitgangen leren kennen van theaters, bioskopen, en propvolle Zondag-cafés. Toen ie vijftien jaar oud was liet hij zijn haar groeien tot onder zijn kin, en droeg hij een brede, wapperende lavalière. Dat was het kritiek moment. Van dat ogenblik dateren het stugge wenkbrauwfronsen van vader, over zijn burgerprincipes-verdedigende krant heen, het weemoedig zich terugtrekken van moeder die voelt dat er iets van haar losgeraakt, en de familiariteit van het zoontje met de waard uit het artistiek kabaret.

Een jong leven is uitgelopen over de gladde boulevards, de blinkende rails, lichtvlekken-beschilderde trottoirs, langs hotelterrassen, langs de hoge blinde muren van stapelhuizen. Een jong leven heeft amoereus getrild om elk van de duizenden lichtgloben die hun festoenen slingeren langs de nachtblauwe lanen: een jong leven heeft zich vastgezogen aan de ‘schitterende orchidee’: stad, het heeft zich zat gedronken aan haar geuren en kleuren, tot bedwelmens toe aan de geluiden die opstijgen uit het ronkende stadshart, zat van haar honig en zat van haar gif!

[p. 56]

Onthoud: hij is muziekant. Tingeltangel en jazzband, de koperen dreun van defilerende troepen, het gekrijs van dorpse fanfares in festival-optocht, geroep van krantenventers, gillen der sirenen, het stage kariljoneren der trems over de stad: aan deze miljoenen geluiden ligt zijn wezen open. Als hij neerbuigt over zijn ziel hoort hij daarin het ruisen van de ganse stad als in een kinkhoorn!

Het stadsjochie dat nevens een muziek opstapt, kleppert de maat op twee dunne latjes tussen zijn vingeren, hij fluit je een gans orkest stil, dat je niets ter wereld meer hoort dan zijn gefluit. De muziek van Mesens is zó: een stoutmoedig jong amuzement. De schelmse Pan die zich een riet snijdt en fluiteniert.

Muziek heeft niets te verklaren, niets op te vijzelen, niets te bewijzen. Muziek is muziek. Leve de muziek! Hou op met je metafysiese rit langs de kimmen: zie deze karoessel, betaal een nikkeltje en rijd de wereld rond op een wit, schuimende paard. Blijf mij van het lijf met je transcendentale gevoeligheid. Le coeur est un muscle, enz.!

Maar de mathesis! Ah! de mathesis, dat is wat anders. De bouwdoos en de tafel van vermenigvuldiging. Muziek wordt gebouwd. Zij is als een huis. Jean Cocteau heeft het gezegd, hij, de evangelist der ‘Six’!

Erik Satie is de grote, vereerde meester. Als hij de drempel overschrijdt worden Wagner en Beethoven met hun gelaat naar de muur gekeerd. Bach alleen, de heilige, mag binnen. Hij gaat aan het klavier zitten terwijl een dozijn kinderen rondom hem ravotten over de vloer, en zingt zijn ziel blind tot God. Hij is zeer minzaam.

Dit muziekstuk is gaaf en geordend als een heel fijne motor; dat ander blinkt als een kleine, zeer nieuwe kerk; daar zijn kleine stukken voor klavier, zo biezonder gebouwd als gepolijste insekten.

Schei uit nu. Mesens praat. Hij praat als een boek, als een register. Hij is helemaal op de hoogte. Hij noemt je al de avantgarde-artiesten met naam, toenaam, en voornamen. Hun werken en de data der verscheiden uitgaven. Hij kent al de directeurs van al de mogelike tijdschriften. Hij verkeert onder schilders, architekten, poëten. Hij spreekt over kunst zoals een jongen over zijn fiets, zoals een scholier die postzegels verzamelt. Hij is één toerment.

Je moet hem zien, thuis op zijn kamer, waar hij beweegt met kleine passen, waar hij je brieven en reproduksies laat kijken. Je moet hem zien in smoking op een konsert, als hij plots opdaagt naast die lange, groene stengel: de zangeres. Je moet hem zien op straat, in de trem waar hij zich oefent in het uitstoten van onmogelike geluiden.

Hij is overal zo: uitbundig, jong. Hij ademt het leven in (zijn leven) met elke stap die hij doet. ‘Ik heb nog geen behoefte aan God’ zegt hij. ‘Maar ik zou kunnen in een klooster leven, alleen

[p. 57]

met de aandachtige schoonheid van het leven dat ik heb binnengehaald. De mensen hebben mij pijn gedaan, twee, drie mensen hebben mij pijn gedaan. Dat is vervelend. Ik speel weer met de kinderen. Die geloven alles van je en zijn zeer vrolik.’

Ik weet niet waar dat leven heen moet. Ik ken iemand die om dat leven bekommerd is als een moeder. Moet het op een grote, blinkende meesterschap openbloeien, of moet het verzanden in een troosteloze arremoe? - Lieve kameraad, dat ‘leven’ van je is maar een ijle lichtfusee, zeer schitterend, maar ras uitgebloemd. Daar zal een tijd komen wanneer de grote, witte hand van God de wanden van je kamer zal besterren met droppende tranen, en dat het leed gebroken staat naast je donker klavier. Misschien breekt er dan een grote, verlossende snik uit je keel, een verlangen dat je nooit hebt gekend, omdat nooit of nimmer iemand over dat verlangen met je gesproken heeft. Een verlangen om te gaan, lijk de jonge Tobias de tocht met Rafaël, langs de landen, en langs de beek, langs het gras en de bloem, langs de boom en het vogelnest. Om te belanden in het huis des Vaders dat openstaat op de avond en waar de jonge gezel zal worden opgenomen onder de werklui die met hamer en beitel de bloemstukken houwen uit de steen, voor de Basiliek des Heiligen Levens aan God gewijd in de eenvoud der dagen en de harde kommer om Liefde en het liefde-voedende brood.

Dat alles weet je nog niet, jij die je melodieën, je liederen en je dansen neercijfert op het witte blad, en je vrienden verheugt met zeer zuivere afschriften, als van een kostschoolmeisje.

Het leven is mild geweest voor je. Wat ken jij van de honger der nachtmaraudeurs, en van de hysteriese krampen die de dichter-aventurier neersmakken op een natte kroegtafel, met de Magdalena om zijn slapen te wassen? Allen zijn goed voor je, behalve een, twee, die je tergen met zouteloze kritiek. Heb je ooit van dat leed geproefd, niet te kùnnen werken omdat twintig, dertig, honderd mensen om je heen besloten hebben dat je niet zal inkeren tot je zelf, zolang als zij er zijn om je met hun drukte, hun vloeken en hun gebod te onderwerpen aan de reglementen van hun duister, vreugdeloos bedrijf?

Al deze dingen zijn uit proza en gedichten tot je gekomen. Daar nadert een tijd dat zij wellicht in de harde werkelikheid voor je opdoemen. Dan, o dan!

Mijn fraaie artiest, mijn zeer bezige jongen, het hangt niet alleen grotendeels af van ons zelf, dat wij als kunstenaars het scherpe levenslied der dingen schalmeien hoog-uit boven de ‘barre batalje’; het hangt ook af van Hém die is met de matrozen op zee, en met de orgeldraaier langs de wegen, en eens met mijn vrouw in blijde verwachting, van mijn God in brood en wijn die ik voor je bidden zal.