Poëziekrant. Jaargang 14

[p. 42]

Kort genoteerd

Een vluchtig essay

In opdracht van de Stichting Amsterdams Fonds voor de Kunst schreef de Nederlandse literatuursocioloog Hugo Verdaasdonk een kort inleidend essay over enkele kenmerkende aspecten van het verwerven, het kopen of lenen, van boeken.

Los van alle klassieke normatieve opvattingen wil Verdaasdonk vooral het belang en de noodzaak aantonen van het empirisch onderzoek naar het gedrag van lezers. In dat empirisch onderzoek is het werkverband literatuursociologie van de Katholieke Universiteit Brabant, waar de auteur aan verbonden is, bijzonder actief én toonaangevend.

In zijn essay komt Verdaasdonk vooral op basis van een aantal vroeger reeds gepubliceerde enquêtes over bibliotheekbezoek, boeken-aankoop, kennis van literatuur, boekenhitlijsten en van onderzoek bij onder meer tijdschriftenabonnees en boekenclubleden, tot twee stellingen over het verwerven van boeken. Enerzijds veronderstelt die verwerving een leerproces waardoor men van het aanbod op de hoogte raakt en blijft, en dat aanbod naar soort kan indelen. Deze leerprocessen vergen veel tijd en worden bemoeilijkt door het overgrote aanbod en door de vluchtigheid van literatuur. Anderzijds hangt het verwerven van boeken samen met beroeps- en vrije tijdsactiviteiten.

Op zich zijn veel van de onderzoeksresultaten vanzelfsprekend en het essay blijft jammerlijk steken in pure en eerder vlakke beschrijvingen, die de auteur niet weet te integreren binnen een algemene analyse van de tegenwoordig veelbesproken leesproblematiek. Als inleidend werkje tot het empirisch literatuursociologisch onderzoek zelf heeft De vluchtigheid van literatuur de lezer wel wat te bieden. (FD)

H. Verdaasdonk, De vluchtigheid van literatuur/Het verwerven van boeken als vorm van cultureel gedrag, Bert Bakker, Amsterdam, 1989, 57 p., fl. 19.90; 398 fr.

Inleiding tot de esthetica

Als jongste telg van de Aulareeks verscheen de vertaling van Aesthetics, An introduction to the Philosophy of Art. Deze algemene inleiding tot de esthetica van de hand van de Engelse filosofe Anne Sheppard kreeg in het Nederlands alvast een wat statiger titel. In haar zoektocht naar de gronden waarop esthetische oordelen van kijkers, luisteraars of lezers eigenlijk gebaseerd zijn, peilt Sheppard hoofdzakelijk naar een tweetal visies op kunst. Enerzijds is er de opvatting dat alle kunstwerken iets gemeens hebben, anderzijds de opvatting dat de esthetica de belangstelling voor kunst, niet de kunst zélf moet beschouwen. Achtereenvolgens gaat Sheppard op deze visies in. De traditionele theorieën dat kunst imitatie, expressie of vormenspel is, bieden geen voldoende verklaring voor onze interesse en smaak voor kunst. De belangstelling zelf is van doorslaggevende aard, maar hoe kunnen we onze esthetische oordelen of beoordelingen rechtvaardigen? In het scala van mogelijke interpretaties en evaluaties behandelt de auteur de intenties van de kunstenaar, de verwachtingen van het publiek, de realistische motieven en de moraal, alle criteria op grond waarvan we kunstwerken beoordelen. Bij dit alles blijkt duidelijk dat ‘de filosofie van de kunst moet balanceren op het smalle koord tussen het al te zeer rationaliseren van de reactie op kunst en het te nauw assimileren van die reactie aan de emotionele reacties in het werkelijke leven.’ Dit degelijk uitgewerkt essay, met notenapparaat en uitgebreide bibliografie, is uitvoerig geïllustreerd met voorbeelden en vooral geconcentreerd op de esthetica van de literatuur.

Misschien wat klassiek van snit, maar als inleiding zeker een aanrader. (FD)

Anne Sheppard, Filosofie van de kunst,
Het Spectrum (Aulapaperback nr. 174), Utrecht, 1989, 184 p., fl. 34, 90; 698 fr.