Poëziekrant. Jaargang 14

[p. 30]

Blocknote

Literaire cafes in Parijs
Julien, un café s'il te plait! crème ou expresso? Littéraire, merçi.
Lut de Block

‘The hours I have spent in cafés are the only ones I call living, apart from writing.’
Anaïs Nin

OUWE FRANSE COURTE-line wist het treffend uit te drukken in enkele zinnen: ‘Je kan de mensheid indelen in twee klassen: zij die op café gaan en zij die niet op café gaan. Daarmee komen ook twee totaal uiteenlopende mentaliteitsverschillen overeen waarvan de ene - van de cafégangers wel te verstaan - superieur is aan de andere.’

Bij diegenen die op café gaan - en dan laten we nog in het midden of het zuipschuiten of koffieleuten zijn - behoren de literatoren: de schrijvers, filosofen, poëten die hun pen in het koffiedik drenken en zich beroezen aan de taal.

Als er één stad is waar de (literaire) cafés welig tieren dan is het wel Parijs. Naar schatting zijn er zo'n 12 000 cafés maar ze zijn helaas niet allemaal even literair. We maakten van de nood een deugd en trokken voor u op onderzoek.

Een tournée générale zou tot excessen leiden; we beperkten ons tot enkele klassiekers.

Alles begon in Venetië rond 1645 waar - onder invloed van de Moren - de eerste koffiehuizen geopend werden. Het zwarte brouwsel begon aan de verovering van Europa en won Wenen, Parijs, Berlijn, Londen.

In 1686 opende de Siciliaan Procopio dei Coltelli zijn eigen etablissement in Parijs, le Procope. Het eerste literaire café (recent omgevormd tot ‘gestevenservettenrestaurant’) was geboren en gedurende twee eeuwen zou op literair, politiek of kunstzinnig gebied er over de vloer komen. Voltaire werd zowat de patroonheilige van de zaak. Hij kwam er met Beaumarchais en Diderot zijn teksten lezen. Het standaardwerk van de verlichte 18e eeuw, de Encyclopedie werd ‘op café’ gemaakt (en wellicht daarom nooit voltooid).

Later - toen kranten nog niet overal te koop waren - kwam men er bij schaars kaarslicht ‘la gazette’ lezen en discussiëren.

On compte six a sept cents cafés:
c'est le refuge ordinaire des oisifs,
& l'asyle des indigents. Ils s'y chauffent
l'hiver, pour épargner le bois chez eux.
Dans quelques uns de ces cafés, on tient
bureau académique; on y juge les Auteurs,
les pièces de théatre; on y assigne leur rang &
leur valeur; & les Poëtes qui vont débuter, y
font ordinairement plus de bruit,
ainsi que ceux qui,
chassés de la carrière par les sifflets, deviennent
ordinairement satyriques;
car le plus impitoyable
des critiques est toujours un Auteur méprisé...

(Louis-Sébastien Mercier, Le Tableau de Paris, 1782-1788.)

Of een café al of niet literair was (of werd) hing nogal eens af van de ligging. Theaters, operagebouwen en academies voor Schone Kunsten waren goeie trekpleisters; soms speelden meer materiële profijten: In 1940 zakten de habitués van de Dôme af naar Café de Flore omdat ‘het metrostation Vavin toen gesloten was, zodat we onze weg te voet en in het donker moesten terugvinden naar de Gare de Montparnasse’ (Jean-Paul Sartre).

Een literair café werd echter in de eerste plaats gemaakt door haar bezoekers: de schrijvers, kunstenaars, journalisten beschouwden het café als hun literair en politiek forum. Bovendien bood het café warmte en gezelligheid, kon je er (één drankje volstond) goedkoop werken en rendez-vous organiseren. De Amerikaanse criticus Malcolm Cowley vertelt dat de uitgevers van tijdschriften naar de Dôme gingen op zoek naar medewerkers, ‘it was easier than writing letters... for, in addition to its other functions, the Dome was an over-the-table market that dealt in literary futures.’

Onder de vele goede redenen om de literaire cafés te bezoeken was er last but not least: de drank. Courteline geven we overschot van gelijk: ‘C'est au café que souffle l'esprit, car cesont lesgens d'esprit qui vont au café.’

Op St-Germain

Le Flore

172 Boulevard St-Germain

Metro: St-Germain-des-Prés

Decor: dateert van 1865, in 1939 overge-nomen door Monsieur Boubal en op aanraden van Picasso intakt gebleven. De ‘kaart’ is een hint naar de fletsgele kaftjes van uitgeverij Gallimard.

Huiselijk, versleten Art Deco interieur met rode kunstleren banken, mahoniehout en spiegels.

Wie: eerst bezocht door de stichters van de Action Frangaise, later een uitgesproken links cliënteel. Prévert, Vian, Sartre, de Beauvoir, Camus en anderen.

Sartre en de Beauvoir ‘leefden’ een hele tijd in Le Flore. In de voormiddag werkten ze er van 9 tot 12, gingen uit voor lunch en in de namiddag ontvingen ze er op afspraak of schreven.

Boubal stuurde Sartre de laan uit met de opmerking: ‘Mijn slechtste klant. Zat uren te krabbelen bij één consumptie.’ Wat drink je? Un ‘café-pot’ of een warme chocolade. De prijs is er niet naast.

[p. 31]

Café des Deux-Magots

170 Boulevard St-Germain

Metro: St-Germain-des-Prés

Decor: Dateert van 1875; huidige decor van 1914. Bekend zijn de twee Chinese beelden, het interieur, het terras. Spiegels alom, klassieke gezelligheid. Een must voor de toerist, de literaire souvenir jager. ‘Rendezvous de Pélite intellectuelle’ vermeldt de kaart: een excuus voor de hoge prijzen?

Wie: Rond 1885 rendez-vous punt voor Verlaine, Rimbaud, Mallarmé. In 1925 waren het de surrealisten Aragon, Breton, Desnos, Bataille, Artaud et les autres. Picasso viel er op Dora Maar, Gore Vidal ontmoette er Christopher Isherwood, Oscar Wilde nam er zijn ontbijt, Jean-Paul en Castor bedreven er de literatuur en iedereen woonde in de buurt en was er klant. Nu vooral bezocht door trendsetters, linkse intellectuelen en femmes fatales.

Wat drink je? Un petit café ‘bien serré’ (et bien payé) of de beroemde chocolat chaud van het huis.

Brasserie Lipp

151 Boulevard St-Germain

Metro: St-Germain-des-Prés

Decor: authentieke Belle Epoque-brasserie met keramiektegels, beschilderde zoldering, donker meubilair. Hier leest men Le Monde, en eet er (zoals Hemingway in A Moveable Feast) ‘pommes a l'huile’ en ‘cervelas’.

Eigenaar Roger Cazes (gestorven in 1987) bepaalde wie naar de eerste étage verbannen werd of beneden in de ‘salie’ mocht vertoeven met de beroemdheden.

Wie: Tout le monde: Léon Blum, Frangois Mauriac, Georges Pompidou, Mitterand, Gorbatjov, Nobelprijswinnaars en hun uitgevers, Frangoise Sagan en Bernard Pivot (en zijn hele kliek - elke vrijdagavond na de uitzending van Apostrophes). Enkel het eten is er middelmatig.

Wat drink je: un demi-pression s.v.p.

La Palette

43, Rue de Seine

Metro: Mabillon

Decor: artistiek stamcafé met (Antwerpse bruine kroegen)-sfeer. Imposante toog met bekliederde schilderspaletten aan de wand. Verder spiegels, stucwerk en (zondags)schilderingen alom. Een levensécht café en model voor de film The Moderns. Wie er binnen komt (en hoe je besteld wordt) is afhankelijk van de kelner. Hij kruist zijn armen over de borst en taxeert je. Word je te licht bevonden dan vlieg je in een hoekje of buiten.

Verder vele artiesten van de nabije Ecole des Beaux-Arts, vele Ollanders en gelukkig ook de geesten van Apollinaire, Henry Miller, Prévert...

Wat drink je? Een glas champagne (gul geschonken in een bijna-bier-glas) of een café-crème (in harmonie met de muren).

Jacques Prévert [1955]

Jean-Paul Sartre [ 1968]

Picasso [1957]

Café de Flore

Tot zover deze leidraad voor de literaire cafés in Parijs.

We liepen voorbij de Mabillon van Hugo Claus, The Twickenham van Bernard-Henri Lévy, Le Rouquet van Magazine Littéraire...

De klassiekers op Montparnasse, Montmartre, Quartier Latin, Rive Droite én de huidige trendsetters rond les Halles kwamen evenmin ter sprake.

Op uw verzoek geven we graag nog een rondje.