Poëziekrant. Jaargang 14

[p. 21]

Kinderpoezie

Taartjes van glas het stukje zwijgen tussen twee zinnen
Jan van Coillie

Voor wie vertrouwd is met het werk van Gil vander Heyden, komt Taartjes van glas, haar eerste dichtbundel, niet echt als een verrassing. In haar recente jeugdromans, het meest opvallend in Appels bakken bijvoorbeeld (1987) en Lekker veel mensen (1988) is een toenemende taalver sobering merkbaar. Het laatste boek bestaat uit losse, ‘broze’ tekstjes over gewone mensen, voorvalletjes en gevoelens die echter door een treffende verwoording en fijne humor het gewone overstijgen. In haar gedichten puurt ze figuren en emoties nog verder uit in een minimum van woorden.

De meeste verzen gaan overigens over gevoelens die voor tieners bijzonder herkenbaar zijn. 16 van de 33 gedichten hebben direct of indirect met verliefdheid te maken, waarbij vooral het verlangen beklemtoond wordt, het verlangen dat de jongen je zou opmerken maar ook naar warmte en tastbare aanwezigheid. Het valt op dat dit gevoel zelden als een rechtstreekse liefdesverklaring verwoord wordt. In ‘Aardig’ stelt de ik trouwens zelf: ‘Ik vind je aardig / Ik vind je lief. // Maar dat soort mededelingen / doe ik maar / met mondjesmaat. ‘ Ook het broze, het vluchtige van de verliefdheid is in verschillende gedichten voelbaar. Dit gevoel van kwetsbaarheid, van breekbaarheid - dat ook uit de titel spreekt - loopt overigens als een rode draad door de hele bundel. Relaties, vriendschap, genegenheid, warmte, een vertrouwde omgeving, het leven zelf, ze kunnen allen aftakelen, breken en verdwijnen. Toch is de teneur van de bundel geenszins somber. Je voelt dat ver liefd-zijn heerlijk is, het alleen-zijn wordt bewust gezocht. Tante Constance, die zo oud en broos is, is ook ‘ongenaakbaar lief’, oma, die ‘geen tranen meer (heeft) / en nog maar weinig woorden’, wijst ‘naar buiten, waar de middag heel licht is en warm’, en tenslotte kan de ik nog altijd ‘thuiskomen. / licht op de gang’. Enkele versjes bevatten zelfs komische elementen zoals ‘Briefje’: de ik gooit in de klas een briefje naar zijn liefje met de gevleugelde woorden: ‘Schat, loop je nu met mij?’ Karin vangt het op en knikt, ‘Karin verdomme. / Briefje was voor Els bestemd.’

De gevoelens in deze bundel zijn niet alleen heel kwetsbaar en breekbaar, ze worden ook zo verwoord. Gil vander Heyden dicht zoals de ik in ‘Nieuwe buren’:

‘Later
maak ik voor jou
een gedicht als een bolletje poes
Als een holletje van twee handen.
Een gedicht
om in weg te kruipen
en door een kier te fluisteren:
Niemand kan me iets doen.’

Elke emotie roept ze voorzichtig op, tast ze behoedzaam af of observeert ze messcherp. Steeds roept ze meer op dan wat er staat. Je voelt meestal iets achter de woor-

[p. 22]

den, een gevoel, een idee, een herinnering die je zelf kunt invullen. Opvallend in dit verband zijn de talrijke elliptische zinnen en rhetorische vragen. Ze versterken de indruk dat lang niet alles gezegd wordt, dat het belangrijkste tussen de regels ligt, of zoals het staat in ‘Wit’: ‘Het mooiste in je brief / is het stukje zwijgen / tussen twee zinnen’. Ook de originele beeldspraak werkt vaak de suggestiviteit in de hand, zoals mag blijken uit volgend citaat: ‘De nacht boog zich voorover, / samen slopen we uit bed.’ of ‘Hou mij hou mij / als een doosje voor geheimen’. Het appellerende karakter van de verzen wordt nog versterkt door verrassende combinaties, contrasten en synesthesieën die woorden en bedoelingen, leven en levenloos bij elkaar brengen. Bijv. in ‘Tante Constance’:

Porseleinen hoestje
woorden op pantoffels,
gebaren van watten.

Tante Constance.’

Alhoewel het woordgebruik opvallend sober is, wordt toch geregeld gebruik gemaakt van (vaak anaforische) herhaling en opsomming. In combinatie met parallellie en inversie worden door deze stijlmiddelen de kernwoorden extra belicht. Ze creëren ook een zekere natuurlijkheid: de opsommingen lijken associatief en intuïtief, zoals tieners zelf onzeker de woorden aftasten. Soms wekken ze de indruk van een litanie, dan weer van een serie flitsende herinneringen of indrukken, vluchtig maar toch treffend. De vorm van de gedichten lijkt op het eerste gezicht vrij klassiek. De meeste verzen zijn opgebouwd uit strofen met regels van ongeveer gelijke lengte. Het ritme is echter erg beweeglijk en rijm ontbreekt zo goed als volledig, wat ze een eigen soepelheid geeft.

De sobere, maar treffende en intense verwoording van herkenbare emoties maakt deze sterke bundel voor tieners bijzonder herkenbaar. Een mooi bewijs hiervan levert het gedichtje van de dertienjarige Cynthia de Bree in het maart/april nummer van Poëziekrant 1989, dat niets anders is dan een wat aangepaste versie van Gil vander Heydens ‘Verkouden’.

Gil Vander Heyden, Taartjes van glas, Houtekiet, Antwerpen, 39 p., fl. 16; 320 fr.