Vernon God Little van Huis a/d Amstel
13 mei, Rozentheater, Amsterdam
Gebeurt iets pas als je het ziet? Deze vraag wordt gesteld in Vernon God Little van Huis a/d Amstel, gebaseerd op de gelijknamige cultroman van DBC Pierre. Die vertelt het verhaal van Vernon Little, een scholier in Texas die medeplichtig wordt bevonden aan de moord op zestien klasgenoten. De eigenlijke dader is Vernons boezemvriend, Jesus Navarro, maar wanneer aan het licht komt dat Vernon ook op de plek des onheils aanwezig was, en bovendien de dader goed kende, verdwijnt deze al snel naar de achtergrond. Ook de oproep van hulpsheriff Vaine Gurie, om vooral niet meteen met het vingertje te wijzen, wordt vergeten. Sensatiedrift en de schreeuw om een zondebok vechten om voorrang. Lally Ledesma, een gluiperige tv-reparateur die zich voordoet als sterverslaggever van CNN, trekt bij Vernons alleenstaande moeder in, en schopt het alsnog tot tv-ster. Vernon zit dan inmiddels in de dodencel, nadat hij door een listige truc tot een bekentenis is verleid, en daardoor automatisch in Lally's tv-show, waarbij kijkers niet alleen kunnen stemmen op wie ze het liefst geëxecuteerd willen zien, maar ook de executie zelf vanaf hun luie bank kunnen aanschouwen. En natuurlijk zijn er bij dit alles prachtige prijzen te winnen. Ook Vernons moeder Doris zit op dat moment voor de tv, snikkend tussen de happen Kentucky Fried Chicken door. Vernon God Little is een parade van clichés over de doorgedraaide Amerikaanse samenleving: de losers die geen toekomst zien, de verwrongen seksuele moraal, het overgewicht, de macht van de televisie en de geweldsexcessen als gevolg van de wapenvergunning.
Hoewel, gevolg? Het eerste beeld dat op de planken wordt neergezet kan als illustratief worden beschouwd voor de boodschap van het hele stuk: zo'n rijtje zilveren balletjes aan draadjes, waarbij je de voorste beetpakt, loslaat en zo de hele reeks in beweging zet - actie en reactie. Zonder dat het eerste balletje het laatste aanraakt, zetten ze elkaar in beweging. Oorzaak en gevolg, volgens hulpsheriff Gurie draait alles daar om. Haar wereld bestaat uit burgers en leugenaars, en leugenaars, dat zijn psychopaten die grijze vlakken tekenen tussen de zwarte en de witte. Pierre schetst in zijn boek echter dat grijs voorkomt in vele varianten, en de burgers waar Gurie het over heeft zijn nergens te bekennen. Net als in Gus van Sants film Elephant, over de schietpartij op de Columbine Highschool, worden alleen de problemen aangestipt, nergens een eenduidige verklaring gegeven voor deze daad.
De open zenuw van de Amerikaanse samenleving wordt dus breeduit blootgelegd, en Huis a/d Amstel geeft daar een zeer Amerikaanse, dus vet aangezette, vertolking van. De voorstelling overtuigt echter vooral doordat er nauwelijks illusies worden gecreëerd. Pallets, muziekinstrumenten, kledingrekken, microfoons, het hele arsenaal aan gereedschap van de theatermaker wordt zichtbaar in de strijd gegooid in een voorstelling vol vaart en branie, en met een lach en een snik op de goeie momenten. Bovendien is het stuk voorzien van een heuse soundtrack, iets wat past bij de belevingswereld van Vernon, die zijn leven op een gegeven moment omschrijft als ‘een paar films, mensen die over films praten, programma's over mensen die over films praten’. Vernon God Little is uiteindelijk vooral een aanklacht tegen de verering van het (televisie)beeld. Niets is meer heilig zodra er een camera op gericht kan worden. In romans en theaterstukken kan die kritiek volop ruimte krijgen. Het zijn toevluchtsoorden voor onze twijfels over moraal en vragen over het bestaan. De televisie vertrouwen we niet meer - ook al kunnen we ons geen leven meer zónder voorstellen. Vlijmscherp legt Huis a/d Amstel onze dubbele moraal bloot. We veroordelen programma's als Fear Factor en Mirror Mission, maar stiekem smullen we ervan. Er schuilt een voyeur in ons, een bange voyeur die wil dat schurken achter slot en grendel komen. We zijn de vriendinnen van Doris, die de leegte van hun bestaan vullen met het bord op schoot en Dr. Phil op de buis, maar we zijn ook Vernon Little. De slungel die in het noodlot terechtkomt. Onzeker. Kwaad. Zoekend. In literatuur en theater vinden we onszelf weer terug.
Of iets pas gebeurt als je het ziet? Nee dus. Juist dat wat we niet kunnen zien, wat onder de oppervlakte broeit en tot uitbarsting komt, is wat er écht gebeurt. Alleen willen we dat niet zien, niet weten. Daarom is Vernon God Little zo'n angstaanjagend verhaal. Laten we hopen dat literatuur en theater ons af en toe weer helpen om daarbij stil te staan.
Maarten Das
Auteursrechtelijk beschermd